Flora Vanclooster verloor een jaar geleden haar broer: ‘Ik krijg veel steun, maar niemand voelt wat ik voel’

Flora Vanclooster (19) hoopt dat er ooit een hek komt, daar aan de Vilvoordse Kruitfabriek waar haar broer Frederik (21) vorig jaar op oudejaarsnacht in het ijskoude water viel. ‘Maar zelfs dán zal ik niet zeggen dat hij ‘tenminste niet voor niets is gestorven’. Wat er gebeurd is met Frederik: dat zal nooit een ‘nut’ hebben.’

Op een zwart-witte plattegrond van Vilvoorde wijst een vinger naar een cirkeltje, met daarin een kruis. Ernaast in zwarte stift: ‘KF’. Kruitfabriek. Een veelzeggende foto uit de reeks ‘Leave, Remain’ die Flora Vanclooster maakte voor haar studie. In die Vilvoordse feestzaal langs het kanaal zag Flora haar broer Frederik een jaar geleden voor het laatst. Ze vierden er op oudejaarsnacht feest met vrienden. Frederik fladderde van het ene vriendenclubje naar het andere.

Als Flora die nacht naar huis gaat, zoekt ze Frederik om te zeggen dat ze vertrekt. Ze vindt hem niet. Hij zal wel bij een van zijn vele vriendengroepjes staan, denkt ze. Als Frederik de volgende dag niet thuiskomt, gaan zijn ouders – VRT-journalisten Lucas Vanclooster (65, en sinds vorig jaar met pensioen) en Kristien Bonneure (54) – naar hem op zoek. Ze ontdekken zijn fiets bij een vriend voor de deur. Maar die zegt dat Frederik niet is blijven slapen. “Ik weet niet waar hij is.” Ze bellen de politie.

De grote zoektocht naar Frederik begint. Familieleden, vrienden, en kennissen kammen heel Vilvoorde uit. Nam hij de trein om op reis te gaan? Hoogst onwaarschijnlijk. Dat zou hij nooit doen zonder waarschuwing. Toch wordt er gezocht. Speurder Alain Remue van de Cel Vermiste Personen focust al snel op het kanaal. Daar vindt een duiker van de vrijwillige brandweer van Vilvoorde na vijf dagen zoeken het lichaam van Frederik.

Automatische piloot

Praten over die periode is moeilijk. “Mijn ouders praten veel over de zoektocht en de weken erna. Zij hebben daar baat bij. Ik heb die behoefte niet”, zegt ze. “Het voelde toen alsof ik alles beleefde op automatische piloot. Hoewel ik steun krijg van mijn vrienden, mijn ouders, voel ik me eenzaam in mijn verdriet. Iedereen rouwt om het overlijden van Frederik, maar níémand voelt wat ik voel. Niemand anders verloor die dag een broer. Ik heb geen andere broer of zus om dat mee te delen.”

Als het tweede semester van Flora’s opleiding fotografie aan LUCA School of Arts in Schaarbeek in februari start, besluit ze haar eindproject aan haar broer te wijden. “Ik kon me niet voorstellen dat ik mijn project over iets anders zou maken.”

Flora fotografeert eerst de bloemen en kaartjes die de familie in januari kreeg. “Dat waren er absurd veel. Ik frustreerde me daar soms over. Alle steun kon niets veranderen aan wat er gebeurd was.” Daarna gaat ze terug naar locaties die belangrijk waren voor Frederik en haar. Het plein waar ze samen gingen skaten. Het Heizelpark, waar ze elk jaar naar Couleur Café gingen. “De muziek daar, de Brusselse rap, dat was Frederiks stijl. Zulke liedjes stuurde hij me door via Messenger. Laatst las ik al die berichtjes voor het eerst opnieuw. Zo kwam ik een foto tegen van Frederik in een polo met flamingo’s. ‘Wat vind je, Flora?’ Sommige lelijke shirtjes vonden alsnog hun weg naar zijn kleerkast.” (lacht)

Zonder te praten

Flora ging terug naar de Kruitfabriek. “Mijn docenten hadden me gewaarschuwd toen ik voorstelde mijn jaarwerk over Frederik te maken: ‘Zou je dat doen? Is dat niet te zwaar?’ Achteraf hadden ze gelijk. Terug naar de Kruitfabriek, daar zou ik anders nooit naartoe gegaan zijn. Ik kom er nog steeds liever niet.”

Vandaag staat er aan de feestzaal nog altijd geen hek langs het kanaal. De familie Vanclooster hoopt dat dat er komt. Er worden nieuwe woningen gebouwd in de buurt, waar families met kinderen zullen gaan wonen. Maar zelfs als er een hek komt, zal Flora nooit zeggen dat Frederik dan “tenminste niet voor niets is gestorven”. “Je hoort soms dat mensen er een ‘levensles’ uit halen. Dat het hen mentaal sterker maakte, of voorzichtiger. Of dat ze sindsdien vaker ‘de dag plukken’. Dat het daarom op een manier toch nog ‘zin’ had. Ik wil niet bot klinken, maar zulke uitspraken begrijp ik niet. Wat er gebeurd is met Frederik, dat had geen nut.”

De foto’s veranderen niets aan dat gevoel. “Ze helpen me hooguit mijn gevoel uit te drukken zonder te praten. Als mensen vragen hoe ik me voel, hoef ik niet altijd in gesprek te gaan. Dan laat ik hen mijn beelden zien.”

Rusteloze acrobaat

Flora’s fotoreeks is klaar. “Maar het zoeken naar Frederik is niet gestopt. Ik heb na zijn dood veel over mijn broer geleerd. Mensen vertellen me verhalen die ik niet kende en misschien nooit gekend had als hij er nog was geweest. Vandaar die zin, die centraal staat in mijn fotoreeks: ‘Pas nadat je werd gevonden, begon ik met zoeken, en ik vind je overal.’”

Zijn totemnaam bij de scouts was ‘Vermakende Salangaan’ – een gierzwaluw. Een levendige vogel, rusteloze acrobaat en een uitgesproken groepsdier dat in grote kolonies leeft. Flora – Hartelijke Lijster – treedt dit jaar in Frederiks voetsporen. Ze neemt een groep scoutsjongeren met een beperking onder haar vleugels. Dezelfde groep die Frederik vroeger begeleidde. “De scouts zijn altijd dicht bij ons gebleven. Een jaar na Frederiks dood willen ze iets doen om hem te herdenken, als dat kan tenminste, omwille van het virus. En er komen speciale nestkasten voor salanganen aan de scoutslokalen.”

“Sommige mensen ontgroeien hun totemnaam. Mijn karakter is veranderd, omdat ik volwassener ben dan toen ik die naam kreeg. Je ontgroeit bepaalde eigenschappen. Frederik is altijd die Vermakende Salangaan gebleven.”