First Lady Olena Zelenska van Oekraïne heeft haar man sinds de eerste dag van de oorlog niet meer gezien

Modegevoel gaat niet altijd samen met kennis van de wereld, is geconstateerd over ’s werelds grootste modeglossy Vogue. In februari 2011, vlak voor de Syrische dictator Bashar al-Assad het vuur liet openen op zijn eigen bevolking, publiceerde Vogue een vleiend en kostbaar portret van dictatorsvrouw Asma met de titel ‘een roos in de woestijn’. Zoveel mensen waren boos, dat Vogue daarna terughoudend werd met odes aan presidentsvrouwen van ‘moeilijke landen’.

In 2019 trad Olena Zelenska aan als first lady van Oekraïne. Háár man was democratisch gekozen, maar zij kreeg alleen in de Oekraïense Vogue een portret. Omdat er sindsdien, nuu ja, nogal wat is gebeurd, stond ze deze maand alsnog in de internationale Vogue.

De omstandigheden leenden zich niet voor een gewoon interview. Ze beantwoordde vragen per mail, want ze zit in een safehouse op een geheime locatie. Vogues bureau in Kiev had van de sessie van 2019 nog foto’s van de presidentsvrouw in mantelpak. Dat heeft ze sinds 24 februari niet meer gedragen. “Ik werd wakker, ergens tussen vier en vijf van een hard geluid”, mailde ze over de ochtend dat de oorlog begon. “Ik besefte niet meteen dat het een explosie was. Mijn man lag niet meer in bed. Toen ik opstond, zag ik hem al aangekleed staan. ‘Het is begonnen.’ Dat was alles wat hij zei.”

Sindsdien heeft ze hem alleen nog telefonisch gesproken. Van veel vrienden en familie weet ze niets. “Ongeveer een week na het begin van de oorlog was ik aan het rondbellen om te proberen te achterhalen waar mijn familieleden waren en of ze nog leefden. En op een gegeven moment realiseerde ik me dat ik niet wist of ik ze ooit weer zou zien.”

Tot zover wat ze kwijt wil over haar persoonlijke omstandigheden. Vóór de oorlog hield deze first lady er al niet van zichzelf te etaleren, in de huidige omstandigheden vindt ze dat ongepast. “Als jullie een interview met mij willen, gebruik ik Vogue om te ijveren voor meer noodhulp en een no-flyzone”, communiceert ze tussen de regels.

Klasgenoten

Veel presidentsvrouwen verklaarden door de jaren heen de rol van first lady nooit te hebben geambieerd – Olena Zelenska, in 1978 geboren als Olena Kyjasjko, lijkt het tegen wil en dank te zijn geworden. Zij en Volodymyr Zelensky waren klasgenoten in Kryvy Rih, in het zuiden van Oekraïne toen het nog een Sovjet-republiek was. Ze werden een koppel aan de universiteit van Kryvy Rih. Zij studeerde architectuur, hij rechten.

In de late jaren negentig werd hij succesvol met de Oekraïense versie van de comedytrain, Kwartal 95, en ging zij teksten voor hem schrijven. Ze leverde ook tekstuele bijdragen aan de zeer succesvolle tv-serie Dienaar van het volk. Haar man speelde daarin een Oekraïense president die niet corrupt is. Olena Zelenska was fel tegen het plan van haar man om van Dienaar van het volk een politieke partij te maken en voelde bepaald geen blijdschap toen hij in het echt tot president werd gekozen. In de twee ‘normale’ jaren van zijn termijn deed ze dingen die first lady’s wel vaker doen: ze ijverde voor gendergelijkheid, de Oekraïense taal en cultuur en gezond eten op school.

Vorige zomer leidde ze in Kiev een seminar met het thema ‘Soft power in a new reality’. Zo weinig aandacht als ze toen trok met die zachte macht, zo veel aandacht trekt ze nu in een nieuwe realiteit van harde macht, als boegbeeld van de vrouwen wier mannen Oekraïne verdedigen. Dagelijks stuurt ze tweets voor lotgenoten. Ze is op haar best als ze iets kan opschrijven, vindt ze. “En wat kunnen wij doen?”, vroeg Vogue op 8 april. Jullie moeten die oorlog niet normaal gaan vinden, antwoordde Zelenska: “Blijf het een schande vinden en protesteer.”