Ex-dictator Salazar tot grootste Portugees aller tijden gekozen
De man die zijn land veertig jaar lang met ijzeren hand regeerde, een kompaan van Hitler was en die 's lands koloniën bloedig uitbuitte, is de grootste aller Portugezen. Dictator Salazar is deze eer te beurt gevallen via televoting.
Door Frank Schlömer
LISSABON l 'Dit is een schande voor ons land, dit had nooit mogen gebeuren', zo luidde het alvast in een krantencommentaar. De staatsomroep RTP is plots minder trots op zijn eigen initiatief.
Niet de ontdekkingsreiziger Vasco da Gama, de dichter Fernando Pessoa, fadozangeres Amalia Rodrigues of voetballer Eusebio is de grootste Portugees aller tijden, maar wel de Hitlervriend en dictator Antonio de Oliveira Salazar. De Portugese media zijn collectief en plaatsvervangend beschaamd over het televotende publiek.
Een eerste schok was al ontstaan toen Salazar bleek te zijn doorgedrongen tot de top tien. "Dit gaan Portugezen ons land toch niet aandoen?", was toen al een prangende vraag in de media. De columnist Nuno Grande van de Jornal de Noticias schreef: "Salazar tot de tien grootste Portugezen uit de geschiedenis rekenen, is een openlijke agressie tegen de collectieve herinnering van ons land."
Maar het onmogelijke is wel gebeurd: Salazar is voor menig Portugees de grootste landgenoot ooit, hoewel al zijn standbeelden en andere sporen in het publiek al lang zijn weggehaald. De EU-staat Portugal staat met het schaamrood op de wangen en Nuno Grande herinnerde eraan dat Salazar de man was die vond dat "het voor de gemiddelde Portugees volstaat te kunnen rekenen, lezen en schrijven" en dat hij "een rem zette op de ontwikkeling van het Portugese volk, iets waar het land nu nog mee kampt".
In 1928 had Salazar, een professor economie, als minister van Financiën al grote volmachten gekregen om het land te saneren, maar dat volstond voor hem niet. Enkele jaren later greep hij volledig de macht, nadat hij Portugal een nieuwe grondwet op corporatieve basis had gegeven. De oerconservatief en ultrakatholiek Salazar groeide uit tot een volwaardige dictator, die goede banden onderhield met Hitler en Mussolini, maar Portugal wel uit de Tweede Wereldoorlog wist te houden.
Hij verbood de politieke partijen, schafte alle burgerlijke vrijheden af en liet duizenden tegenstanders oppakken, folteren en vermoorden. Bovendien stuurde hij meer dan een miljoen jonge Portugezen naar de koloniën in Afrika, die in het Lissabon van Salazar "Afrikaanse gebiedsdelen" heetten, om er bloederige maar uiteindelijk nutteloze oorlogen tegen de onafhankelijkheidsbewegingen uit te vechten. Dat gebeurde zowel in Mozambique als in Guinee en Angola.
In die laatste kolonie begon echter ook de Portugese terugkeer naar de democratie, toen generaal De Spinola vandaaruit de 'Anjerrevolutie' startte. Die had plaats op 24/25 april 1974, maar dat heeft Salazar, die in 1970 was overleden, niet meer meegemaakt. Zijn naam wordt in één adem met die van Mussolini en Hitler genoemd, aan wiens regime hij Portugese joden uitleverde.
Het is dus behoorlijk merkwaardig dat net Salazar de grootste Portugees aller tijden zou zijn. Het 'succes' van Salazar is wellicht mede te verklaren door de anonimiteit van de stemming en het feit dat de jongste tijd verschillende publieke demonstraties hebben plaatsgehad van extreem rechtse partijen, voor wie Salazar een idool is.
