NieuwsEU
Europese Commissie daagt Polen om rechterlijke uitspraak dat Poolse wetten boven Europese gaan
Polen moet zich voor het Europees Hof verantwoorden voor uitspraken van het eigen Grondwettelijk Hof uit 2021. Dat oordeelde dat de Poolse wet in een aantal gevallen de voorkeur moet krijgen boven de Europese wet.
De stap naar het Europees Hof is de nieuwste splijtzwam tussen Polen en de Europese Unie. In een formele procedure kon de Commissie Polen er niet van overtuigen de uitspraak van het eigen Grondwettelijk Hof te negeren. Daarom kan de Commissie eigenlijk niets anders dan nu de stap zetten naar het Europees Hof van Justitie. De uitspraak van het Poolse Grondwettelijk Hof zet immers de bijl in de wortels van het Europese recht, en daarmee in het juridische bouwwerk van de EU.
Europese regelgeving gaat boven nationale wetgeving, als is afgesproken dat de EU zeggenschap heeft over een bepaald beleidsterrein. Als Polen de Europese wetgeving negeert, is daarmee in feite sprake van een ‘juridische Polexit’, oordeelden experts over de uitspraak van het Grondwettelijk Hof.
Brussel beschouwt de Poolse uitspraak daarom als potentieel schadelijker dan de Brexit. Uittreden van een lidstaat is vervelend, maar volgens de regels; het primaat van het EU-recht negeren is een bom onder het fundament van de EU.
Commissie vind Pools Hof niet meer onafhankelijk
Dat Polen de Europese regels als het uitkomt naast zich neer wil leggen, komt door voortslepende onenigheid met de EU. De Europese Commissie maakt zich al jaren zorgen over de Poolse rechtsstaat en de onafhankelijkheid van Poolse rechters. Daar is het land al meerdere keren voor berispt door het Europees Hof.
In 2021 oordeelde het Europees Hof dat Polen de oprichting van een tuchtkamer voor leden van het Hooggerechtshof moest terugdraaien. De tuchtkamer strafte voornamelijk rechters die kritisch zijn over het beleid van de conservatieve regering.
Ook is het Grondwettelijk Hof volgens de Europese Commissie niet meer onafhankelijk door politieke benoemingen van de regerende PiS-partij. De rechten van Poolse burgers zijn daarmee niet meer voldoende beschermd, oordeelt de Europese Commissie.
Miljarden uit het coronaherstelfonds
Met de onenigheid over de Poolse rechtsstaat is een strijd om miljarden euro’s van de Europese Unie gemoeid. De Europese Commissie dreigde bijna 36 miljard euro uit het coronaherstelfonds niet uit te keren zolang Polen de rechtsstaat niet op orde heeft.
Vorig jaar kwamen de Europese Commissie en Polen tot een akkoord. Als Polen bepaalde hervormingen in de rechtspraak doorvoert, krijgt het de miljarden toch. Voorwaarden zijn drie zogenoemde mijlpalen: dat de omstreden tuchtkamer verdwijnt, dat geschorste rechters hun functie terugkrijgen en dat tuchtwetgeving verandert.
Poolse rechters waren er niet gerust op dat die hervormingen de rechtsstaat daadwerkelijk zouden herstellen. Maar ten tijde van het akkoord was Rusland de oorlog in Oekraïne gestart en was eenheid uitstralen tussen Polen en de Europese Commissie belangrijker dan ooit; Polen is bovendien een van de belangrijkste bondgenoten van Oekraïne binnen de EU.
Ruim een half jaar later is het de vraag of die hervormingen er überhaupt wel gaan komen. De Sejm, het Poolse lagerhuis, ging vorige week akkoord met de hervormingen, maar de Poolse president Andrzej Duda wil de wet nog niet ondertekenen, zei hij afgelopen vrijdag. Hij wil eerst dat het Grondwettelijk Hof zich erover buigt; hetzelfde Hof dat met hervormingen te maken krijgt als de wet erdoorheen komt. En hetzelfde Hof dus waarvan een uitspraak uit 2021 aanleiding is voor de Europese Commissie om een nieuwe rechtszaak te beginnen.
