Europa zag meer dan een half miljard vogels verdwijnen: ‘Het loopt mis in onze leefomgeving’

Sinds 1980 zijn er in de Europese Unie ongeveer 600 miljoen broedvogels, of één op de zes, verdwenen. Moeten we ons zorgen maken?

“Iedereen die de natuur een warm hart toedraagt, zou zich daar zorgen over moeten maken. We weten dat natuurlijk al langer. Zo zien we in Vlaanderen bij het jaarlijkse mussentelweekend dat de mussengroepen steeds kleiner worden. Volgens deze studie zou de huismus sinds 1980 de helft van zijn populatie, of 247 miljoen vogels, zijn kwijtgeraakt. Dat zijn duizelingwekkende cijfers. Dit gaat bovendien verder dan vogels. Het is een duidelijk signaal dat er iets misloopt in onze leefomgeving.”

Wat zijn de oorzaken voor die sterke achteruitgang?

“Niet moeilijk: vogels verliezen gewoon op verschillende plekken hun habitat. Het valt niet te ontkennen dat de landbouw veel heeft kapotgemaakt. Moderne landbouwtechnieken, zoals het gebruik van pesticiden of het feit dat steeds hetzelfde gewas op een grond geteeld wordt, hebben voor een sterke daling van het aantal weide- en akkervogels gezorgd. Ook de verwijdering van landschapselementen zoals knotwilgen, bomenrijen of heggen speelt een rol.

“In de steden is de achteruitgang van het aantal vogels niet veel beter. Daar heeft het dan weer voornamelijk te maken met het verdwijnen van groen. In de loop der jaren kwamen er steeds minder klimopmuren, of werden plantsoenen omgebouwd tot parkings. Ook de renovatie van oude gebouwen speelt een rol. Waar huismussen vroeger nesten konden maken in oude muurspleten of onder dakpannen, zien ze daar steeds minder mogelijkheden toe. Daarmee wil ik niet zeggen dat mensen hun huizen niet mogen isoleren. We moeten wel nadenken over hoe we vogels kunstmatige nestgelegenheid kunnen bieden. Zo worden in Nederland bij renovaties vaak mussenloften aangebracht in de gevel. Bij ons is daar helaas nog minder aandacht voor.”

Toch gaat niet elke vogelsoort achteruit in aantal. Een zevental soorten roofvogels zijn de afgelopen decennia zelfs toegenomen in aantal. Hoe komt dat?

“Een verklaring is dat er op gemeentelijk niveau bijvoorbeeld minder pesticiden gebruikt worden. Een andere is dat heel wat roofsoorten in de afgelopen jaren meer bescherming hebben gekregen. Vroeger zag men alles wat kromme nagels en een naar beneden gebogen snavel had als ongedierte. Maar gelukkig is men beginnen inzien dat deze dieren bescherming verdienen. Toch worden nog steeds veel soorten clandestien geschoten of geroofd. Zo vernam ik vandaag nog dat er in Limburg een raaf, nochtans een beschermde soort, is teruggevonden met negen hagelbolletjes in zijn lichaam. Dat gebeurt nog te vaak.”

Kunnen we het tij nog keren? Zo ja, hoe?

“Eigenlijk moet je vogels beschermen op het moment dat ze nog talrijk zijn, niet als het te laat is. En nog steeds zie ik zaken gebeuren die de habitat van vogels aantasten. Zo lees ik dat de UGent een stuk bos gaat kappen en dat wil compenseren door een nieuw stuk bos te planten. Alleen vernietig je daarmee een jarenoud ecosysteem, het duurt jaren voor een nieuw bos een gelijkaardige biodiversiteit heeft. Gelukkig zie ik dat er bij de bevolking steeds meer aandacht voor natuurbeheer komt. Initiatieven als MaaiMeiNiet doen meer voor biodiversiteit dan de aanleg van eender welk stadspark. Dat geeft toch wat moed.”