Europa is het eindelijk eens over sancties, maar Wit-Rusland is niet onder de indruk

In de nacht van donderdag op vrijdag werden de regeringsleiders van de Europese Unie het eindelijk eens over persoonsgebonden sancties tegen leden van Loekasjenko’s regime. Daarmee geeft de EU een signaal van solidariteit naar de Wit-Russische demonstranten. Dat had de Unie eigenlijk al op 15 augustus willen geven, na dagen van massale martelingen door de Wit-Russische autoriteiten. Door wekenlange dwarsligging van Cyprus komt dat signaal nu pas.

Maar meer dan een gebaar zijn de sancties niet, volgens de Wit-Russische oppositie. “Een eensgezind standpunt van de EU over verkiezingsfraude en geweld tegen Wit-Russische burgers is belangrijk voor ons”, zegt Pavel Latoesjko, een gevlucht oppositielid, op Instagram. Maar hij noemt de sancties “slechts een eerste stap” en hoopt op aanvullende strafmaatregelen.

De sancties beperken zich tot een kleine groep mensen. De EU stelt een lijst op van veertig mensen uit Loekasjenko’s regime die verantwoordelijk zijn voor verkiezingsfraude en geweld tegen demonstranten. Zij kunnen naar verwachting rekenen op een inreisverbod en de bevriezing van hun tegoeden in de EU. Daar kunnen Loekasjenko’s bondgenoten wel mee leven: Wit-Russische functionarissen brengen hun bezittingen over het algemeen niet onder in de EU.

Loekasjenko buiten schot

Aleksandr Loekasjenko, de hoofdverantwoordelijke voor de repressie, komt zelf niet op de sanctielijst. De Franse president Macron zei de mogelijkheden zo open te willen houden voor een bemiddelingspoging van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) tussen de president en de oppositie. Dat is opvallend, want na Loekasjenko’s stiekeme beëdiging van vorige week zei de EU hem niet langer te erkennen als president. Het Verenigd Koninkrijk en Canada, die eerder sancties afkondigden, lieten hem niet buiten schot. Ook het Europees Parlement wilde dat Loekasjenko zelf op de lijst zou komen.

Maar om de vreedzame demonstranten daadwerkelijk te steunen, zijn er volgens sommige deskundigen behalve strafmaatregelen ook steunmaatregelen nodig. Thomas de Waal, Wit-Rusland-kenner bij het Carnegie Instituut, suggereert dat de EU een economisch hulppakket in het vooruitzicht kan stellen. Dat kan ingezet worden na een democratische transitie in Wit-Rusland. Zo zou de EU zorgen wegnemen bij de Wit-Russische elite over economische rampspoed na een val van Loekasjenko en ze kunnen overhalen om de kant van de demonstranten te kiezen. Amerikaanse parlementariërs bereiden nu al een steunpakket voor voor onderdrukte Wit-Russische media en de onderdrukte ICT-sector, die bekendstaat als een baken van democratisch georiënteerde Wit-Russen.

Het Wit-Russische ministerie van Buitenlandse Zaken kondigde vrijdag aan met tegensancties te komen in reactie op de Europese strafmaatregelen. Welke mensen uit de EU op de Wit-Russische lijst komen, houdt het ministerie geheim.