Europa: ‘Gebruik winsten energiebedrijven om burgers te compenseren’

“Dit zijn zware, buitengewone tijden”, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen tijdens een korte presentatie van noodmaatregelen. Die worden vrijdag door de Europese energieministers besproken. Als zij akkoord gaan, zet de Commissie de plannen in recordtijd - naar verwachting al volgende week - om in concrete wetsvoorstellen. Nog dit najaar moeten de burgers er profijt van hebben.

De Commissie wil ten eerste het verbruik in de lidstaten verminderen. Minder vraag zou dan tot lagere prijzen leiden. Een tweede plan van de Commissie is het afromen van de overwinsten die producenten uit duurzame energiebronnen, bruinkool en kernenergie halen. Die maken nauwelijks extra kosten, maar ontvangen de huidige hoge prijs. Niet alleen van duurzame energieproducten wordt een bijdrage verwacht, ook fossiele energiereuzen moeten meebetalen aan de compensatie voor getroffen burgers en bedrijven.

De Commissie dringt verder aan op een maximumprijs voor gas dat via pijpleidingen uit Rusland naar Europa wordt geëxporteerd. Dat moet de inkomsten van Moskou verminderen. Tot slot wil ze dat EU-landen financiële steun kunnen geven aan energieleveranciers die failliet dreigen te gaan. De staatssteunregels worden daarvoor versoepeld.

Weerstand verwacht

De exceptionele Commissievoorstellen, die in principe voor een jaar gelden, zullen op de nodige weerstand stuiten bij de energieministers. Sommige landen voelen niets voor prijsplafonds uit vrees dat Rusland dan alle gas- en olie-export naar de EU stopzet. Poetin dreigde daar al mee.

Een flink deel van de Russische export is echter al stilgevallen door Moskou zelf, onder andere door het dichtdraaien van de Nord Stream-pijpleiding. Voor de Russische inval van Oekraïne kwam 40 procent van het gas dat de EU importeert uit Rusland, nu is dat nog 9 procent.

Von der Leyen beschuldigde Rusland van agressieve manipulatie van de gasprijzen door steeds weer de export van gas af te knijpen. Verder noemde ze ook de droogte (minder aanvoer van kolen per boot door lage waterstand, minder koeling voor kerncentrales, minder energie uit waterkracht) als oorzaak van de hoge stroomprijzen.

Von der Leyen wees erop dat de EU sinds de oorlog in Oekraïne veel in gang heeft gezet om de afhankelijkheid van Russische energie af te bouwen. Europa koopt veel meer gas (vooral lng) in bij andere landen als de VS, Noorwegen, Azerbeidzjan en Algerije. Er wordt op grote schaal geïnvesteerd in duurzame energie, landen besparen gas en elektriciteit en de gasvoorraden voor de komende winter zitten voor ruim 80 procent vol, twee maanden eerder dan gepland.

Voor de zomer besloot de EU al tot een boycot van olie en kolen uit Rusland. Volgens de Commissie is de EU nu voorbereid op het scenario waarin ook het Russische gas wegvalt.