EU worstelt met Venezolaanse tweespalt: Guaidó verliest mandaat, Maduro blijft omstreden

De Europese lidstaten zijn verdeeld over het continueren van steun aan Juan Guaidó, de zelfverklaarde president van Venezuela. Dinsdag treedt in Caracas een nieuw parlement aan zonder oppositieleider Guaidó als voorzitter. De brede internationale steun voor zijn positie wankelt nu hij zijn officiële mandaat verliest. ‘Een hete aardappel’, noemt een EU-diplomaat de oppositieleider.

Parlementsvoorzitter Juan Guaidó verklaarde zichzelf twee jaar geleden de ‘legitieme president’ van Venezuela. De socialist Nicolás Maduro, die de in 2013 overleden Hugo Chávez opvolgde, had zichzelf in 2018 via frauduleuze verkiezingen een nieuwe termijn bezorgd, stelde de oppositie. Zodoende maakte de voorzitter van het parlement aanspraak op de titel. Het was een moment van hoop voor miljoenen Venezolanen.

In het jaar dat volgde erkenden tientallen landen, waaronder de VS en de meeste EU-lidstaten, Guaidó’s claim op het presidentschap, maar in eigen land liepen zijn pogingen om Maduro ten val te brengen op niets uit. Nu zijn rol verandert van verkozen parlementariër in die van activist zonder officieel mandaat, zitten de Europese lidstaten in een spagaat. In een verklaring die deze week wordt gepubliceerd ontbreekt expliciete steun aan ‘president’ Guaidó, zeggen EU-bronnen in Brussel.

Onbeschermd

Als Europese steun uitblijft, kan dit grote consequenties hebben voor de Venezolaanse oppositie, stelt Alfredo Romero, directeur van de Venezolaanse mensenrechtenorganisatie Foro Penal in de Spaanse krant El País. “Het zou een harde klap zijn als de Europese steun vervalt. De oppositie staat dan onbeschermd tegenover het regime.” Hij wijst erop dat Maduro dreigt met het vervolgen van oppositieleden voor pogingen tot een machtsgreep.

President Maduro kon op 6 december de macht in het parlement, dat sinds 2015 in handen was van de oppositie, terugpakken doordat hij vorig jaar het leiderschap van meerdere oppositiepartijen via juridische trucs had weten te kapen. De oppositie boycotte ‘de farce’, en staat daardoor langs de zijlijn. De oppositiepartijen zetten buiten het parlement hun eigen vergaderingen voort. Het land kent zodoende twee omstreden parlementen: de Maduro-gezinde Nationale vergadering en het oppositieorgaan dat vasthoudt aan het (verlopen) mandaat van vijf jaar geleden.

Ook de EU vindt dat de verkiezingen niet eerlijk verliepen en verwerpt de legitimiteit van dat eerste parlement, maar heeft nog geen idee wat te doen met het tweede. “Als de lidstaten het eens worden is alles mogelijk”, zegt een EU-ambtenaar. Het probleem is dat Italië en Cyprus zich nooit achter ‘president’ Guaidó hebben geschaard. De kans lijkt klein dat zij alsnog overstag gaan nu de politieke verhoudingen in Venezuela zijn verschoven.

“De moeilijkheid is dat Guaidó niet heeft meegedaan”, zegt een andere bron. “Het vorige beleid (erkenning van Guaidó’s claim, red.) zonder meer voortzetten is ingewikkeld.” Een derde bron spreekt over ‘een hete aardappel’ waarvoor deze week binnen de EU nog geen oplossing wordt gevonden.

Wit-Rusland

De Venezolaanse oppositie zal het deze week moeten doen met een verklaring van EU-buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell die hamert op nieuwe, eerlijke verkiezingen, handhaving van mensenrechten en betrokkenheid bij de oppositie als geheel, zonder expliciete steun voor een oppositieleider. Een EU-bron vergelijkt de Venezolaanse situatie met die in Wit-Rusland, waar de EU eveneens de oppositie steunt zonder één oppositielid als leider te erkennen.

De Europese verdeeldheid is een opsteker voor president Maduro, die dit zal uitleggen als een nederlaag voor Guaidó.