EU verhoogt druk op China om Russische invasie te veroordelen, maar Peking geeft geen krimp

Voor het eerst na hun laatste top van twee jaar geleden spraken EU-president Charles Michel en voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen met hun Chinese collega’s. Dit was een “oorlogstop, geen business as usual”, aldus Michel. Von der Leyen zei dat “geen enkele Europese burger” begrip heeft voor Chinese steun aan Rusland en wees op de exodus van internationale bedrijven uit Rusland als mogelijk voorland voor Peking.

“Als China (onze kant, red.) niet steunt, verstoor dan tenminste niet onze sancties”, aldus Von der Leyen. Zo ver als de VS, die China dreigen met secondaire sancties als Peking Rusland helpt de internationale strafmaatregelen te ontduiken, ging de EU vrijdag niet.

Masker Xi

Al maakte het Europees leiderschap vooraf de inzet – Xi kleur laten bekennen – in ongebruikelijk directe bewoordingen duidelijk, net als de Amerikaanse president Joe Biden Xi twee weken geleden braken Michel en Von der Leyen niet door het masker van dubbelzinnigheid van de Chinese president heen. In de Chinese verklaring na de top werd slechts opgeroepen tot meer samenwerking voor ‘stabiliteit in een turbulente wereld’ naar aanleiding van ‘de situatie in Oekraïne'.

Dat China het woord oorlog vermijdt, is kenmerkend voor de spagaat waarin Peking zich bevindt: China heeft eerder gezegd de soevereiniteit van Oekraïne te respecteren, maar weigert als partner van Rusland de invasie van Oekraïne te veroordelen. China geeft de NAVO, vooral de Verenigde Staten, de schuld van de oorlog.

Toch denkt Brussel dat China ontvankelijk is voor het Europese verzoek zijn invloed in Moskou te gebruiken om de oorlog te beëindigen, en wel om economische redenen. Maar liefst 13,7 procent van de Chinese handel is met EU-lidstaten, tegen een magere 2,4 procent handel met Rusland. Met de laagste groeiprognose in dertig jaar en de desastreuze effecten van de oorlog op de wereldeconomie in het achterhoofd hecht Peking aan de bijna twee miljard euro die dagelijks tussen Europa en China aan goederen en diensten wordt verhandeld, is de gedachte in Brussel.

Baat bij stabiliteit

Xi liet vrijdag het achterste van de tong echter niet zien. Met het congres van de Communistische Partij over zijn derde termijn als partijleider in aantocht is stabiliteit van cruciaal belang voor de Chinese leider. En niet alleen op economisch terrein: Xi heeft ook rust en orde aan de noordelijke grenzen met Rusland nodig. Daarom is Peking fel gekant tegen acties die kunnen leiden tot ineenstorting van Poetins bewind. Als Rusland zich vervolgens op het Westen zou richten, dan heeft China er een nieuwe ideologische rivaal bij, vlak bij huis.

Om Xi tot actie inzake Rusland te bewegen greep Brussel ook de golf omikronbesmettingen aan die China momenteel overspoelt. Met 30 procent van de Chinese economie en 25 procent van de bevolking in lockdown zei Von der Leyen bereid te zijn de Europese kennis te delen over vaccinatieprogramma’s en mRNA-vaccins, die beter beschermen tegen covid-19 dan Chinese vaccins.

Bepalend voor de relaties met de EU, nu en in de toekomst, is echter China’s opstelling inzake de oorlog in Oekraïne, lieten Von der Leyen en Michel doorschemeren. De Chinees-Europese betrekkingen verslechterden de afgelopen twee jaar al door politieke en economische ruzies.