EU heeft het gehad met Loekasjenko: vliegverbod voor Wit-Rusland

Nieuwe strafmaatregelen tegen Wit-Rusland domineerden de agenda van de top van EU-regeringsleiders, maandagavond in Brussel. Aanleiding is de kidnapping en arrestatie van journalist Raman Pratasevitsj op een naar Minsk omgeleide lijnvlucht. Een vliegverbod voor Wit-Russische ­maatschappijen is in de maak.

Aanvankelijk zouden de 27 regeringsleiders zondagavond op een Europese top discussiëren over de relatie tussen de EU en Rusland en Groot-Brittannië. Maar door de arrestatie van Pratasevitsj werd de top opeens onder hoogspanning gezet. De Europese Unie spreekt officieel van een “kaping”.

Wit-Rusland dwong een Ryanair-vlucht die zondag onderweg was van Athene naar Vilnius, om te landen in Minsk. Aan boord zat de vooraanstaande Wit-Russische journalist Raman Pratasevitsj, die opgepakt werd. Pratasevitsj is hoofdredacteur van oppositiekanaal Nexta. Volgens zijn familie zou hij inmiddels in kritieke toestand in het ziekenhuis liggen. Er zou sprake zijn van een hartaandoening. Het nieuws komt nadat vorige week nog maar een ander gevangen oppositielid, Witold Ashurok, overleed aan een ‘hartziekte’. Op een door het regime verspreide videoboodschap zegt Pratasevitsj dat hij “is overgegaan tot bekentenissen”. Oppositieleden zeggen dat hij gedwongen werd om die verklaring af te leggen.

De officiële uitleg die gegeven wordt voor de gedwongen landing wordt door de EU als “absoluut ongeloofwaardig” bestempeld. De autoriteiten in Wit-Rusland beweren dat het vliegtuig aan de grond werd gezet omdat de Palestijnse beweging Hamas ermee gedreigd had een bom te laten ontploffen in het vliegtuig boven de Litouwse stad Vilnius, waar het naar op weg was. “Dit was luchtvaartpiraterij, gesponsord door een staat”, beet de Ierse minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney van zich af. Ook EU-president Charles Michel zei al dat dit niet zonder gevolgen kon blijven. “Wat zondag gebeurd is, is een internationaal schandaal,” klonk het. Hij heeft het over een bedreiging voor de internationale veiligheid en de burgerluchtvaart.

Vliegverbod

Het Verenigd Koninkrijk vraagt luchtvaartmaatschappijen alvast om Wit-Rusland te vermijden en heeft de vergunning van het Wit-Russische Belavia om op het VK te vliegen, ingetrokken. Belgisch premier Alexander De Croo (Open Vld) stuurde erop aan om dat voorbeeld te volgen. Die kant gaat het ook op. Europese vliegmaatschappijen wordt gevraagd niet meer over Wit-Rusland te vliegen, en omgekeerd wordt gewerkt aan een verbod van Wit-Russische maatschappijen om in het Europese luchtruim te vliegen of op Europese luchthavens te landen.

Andere economische sancties hangen nog in de lucht. Luidens Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kan het gaan om sancties tegen individuen die iets met de kaping te maken hebben, tegen zakenmensen en economische entiteiten die het regime financieren, en sancties tegen de Wit-Russische luchtvaartmaatschappij. “Raman Pratasevitsj moet onmiddellijk vrijgelaten worden en we zullen de druk op het regime hoog houden tot het eindelijk de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting respecteert.” Een Europees steunpakket van 3 miljard euro voor Wit-Rusland staat on hold zolang Wit-Rusland niet democratisch is.

Voor de verkiezingen van augustus 2020 pakte de EU president Loekasjenko voorzichtig aan, om hem niet in de armen van de Russische president Poetin te drijven. Dat stadium is nu voorbij. Om politiek te overleven heeft Loekasjenko zich overgeleverd aan Poetin. En van de Europese Unie trekt hij zich niets meer aan.