Erdogan wil in gesprek met Poetin en Assad, in de hoop dat de Turken Syrië mogen invallen

Erdogan maakte zijn wens om de banden aan te halen donderdag bekend, na afloop van een bezoek aan Turkmenistan. “Eerst kunnen de hoofden van onze geheime diensten elkaar ontmoeten”, zo verklaarde hij, “Daarna onze ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken.” Het moet volgens Erdogan het “begin van onderhandelingen” zijn.

De uitspraken zijn opmerkelijk en suggereren dat zijn regering aanstuurt op een langzame maar gecalculeerde draai van 180 graden. Turkije heeft zich sinds het begin van de Syrische burgeroorlog altijd op het standpunt gesteld dat president Bashar al-Assad weg moet, en rolde de rode loper uit voor de Syrische oppositie. In noordelijk Syrië – grenzend aan Turkije – leunen de rebellen van het Syrische Nationale Leger (afgekort SNA, voorheen het ‘Vrije Syrische Leger’) volledig op de steun van Ankara.

Dat Erdogan nu toch aanstuurt op het herstel van diplomatieke betrekkingen, heeft alles te maken met de parlements- en presidentsverkiezingen die over een half jaar plaatsvinden. De Turkse economie is bezig aan een vrije val, en veel stemmers geven de miljoenen Syrische vluchtelingen daar de schuld van. Een groeiend koor van Turkse oppositiepolitici vindt dat de Syriërs terug moeten – een stap die alleen mogelijk is in samenspraak met Damascus. Het lijkt erop dat Erdogan dat sentiment om electorale redenen nu overneemt.

Turkse invasie

Een tweede belangrijke factor is – paradoxaal genoeg – Erdogans wens voor een nieuwe invasie van noordelijk Syrië, gesteund door de rebellen van het SNA. Met zo’n invasie – de vierde in zes jaar tijd – dreigt de Turkse president al maanden. Het wachten is echter op groen licht van Rusland en Iran, twee nauwe bondgenoten van Assads bewind, die in het gebied de dienst uitmaken, bij gebrek aan effectief Syrisch bestuur.

Eerder dit jaar wilden Moskou en Teheran niets weten van een nieuwe Turkse invasie, maar dat zou kunnen veranderen. Om toestemming te kunnen geven, zo luidt het Russische standpunt, moet Turkije de banden aanknopen met het Syrische regime. Poetin en Erdogan willen een confrontatie vermijden, omdat ze elkaar elders op het wereldtoneel (in Oekraïne en bij de Verenigde Naties) hard nodig hebben.

Doel van zo’n Turkse invasie is het verdrijven van de Koerdische milities van de YPG, een organisatie nauw verwant aan de PKK. Turkije beschouwt de PKK als een terroristische organisatie, en houdt haar verantwoordelijk voor de bomaanslag, half november, op een drukke winkelstraat in Istanbul. Daarbij vielen zes doden.

Kort daarop schroefde Turkije het aantal bombardementen op Noordoost-Syrië op, met vermoedelijk tientallen burgerdoden tot gevolg. Het gaat om een gebied waar de YPG een eigen autonome provincie gecreëerd heeft. Die is Erdogan een doorn in het oog. Hij wil tegen iedere prijs een bufferzone (30 kilometer diep) creëren op Syrisch grondgebied, hetgeen ten koste zou gaan van de YPG.

Russen als lachende derde

Sinds enkele maanden dient zich nu een Turkse draai aan. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavusoglu liet onlangs weten dat hij in de zomer van 2021 in het grootste geheim met zijn Syrische ambtsgenoot heeft gesproken. Ook het hoofd van de Turkse veiligheidsdienst, Hakan Fidan, overlegde meermaals met zijn Syrische ambtsgenoot Ali Mamlouk. Het wantrouwen aan weerszijden is groot, dus of het tot een volledige dooi komt, is nog de vraag. Onder de Syrische oppositie in SNA-gebied leidden de eerste stappen tot grootschalige protesten. “Nee tegen verzoening met de slager”, zo scandeerde demonstranten, doelend op Assad. Turkse vlaggen gingen in vlammen op.

En de Russen? Die zouden weleens de lachende derde kunnen worden. Mocht het tot een herstel van de betrekkingen komen, dan komt een lang gekoesterde wens van Poetin in vervulling, te weten de verdere rehabilitatie van Assad.

Daarnaast delen Rusland en Turkije de wens om de invloed van de YPG te verkleinen, en daarmee ook de invloed van de negenhonderd Amerikaanse militairen met wie de YPG optrekt onder de vlag van de Syrische Democratische Krachten (SDF). De SDF zijn nog steeds verantwoordelijk voor de bewaking van ruim tienduizend gevangengenomen IS-strijders, zoals in het beruchte Al-Hol waar ook westerse IS-vrouwen en hun kinderen zijn opgesloten. De autonome provincie van de SDF staat haaks op het doel van Poetin en Assad: het terugveroveren van heel Syrië.