AchtergrondTurkije
Erdogan beleeft zijn finest hour op het internationale toneel: is de Turkse kiezer daarvan onder de indruk?
Met verkiezingen op komst profileert de Turkse president Erdogan zich als staatsman van internationale allure: Turkije speelde een hoofdrol bij de totstandkoming van het graanakkoord tussen Rusland en Oekraïne. Zal de Turkse kiezer daar straks nog van onder de indruk zijn?
Als er één persoon is die een goed weekend heeft gehad, nadat vrijdag in Istanbul het Russisch-Oekraïense graanakkoord was gesloten, dan wel Recep Tayyip Erdogan. De Turkse president had kunnen gloriëren in zijn favoriete rol: die van de staatsman die een woordje meespreekt op het wereldtoneel.
En wat er verder ook van de man kan worden gezegd, hem moet worden nagegeven dat hij dat in dit geval inderdaad heeft gedaan. Het herstellen van de export van Oekraïens en Russisch graan via de Zwarte Zee is een diplomatiek doorbraakje in een oorlog waarin praten tot nu geen zin had. Bovenal betekent het een broodnodige verlichting van de humanitaire nood in met name Afrika.
Circus-Erdogan
Waar in dit epos ‘Erdogan’ staat, moet eigenlijk ook Mevlüt Çavüsoglu staan, de Engels-, Duits- en Japanssprekende minister van Buitenlandse Zaken die met vakmanschap uitvoering geeft aan de politieke koers die wordt uitgezet door de onbetwiste baas van circus-Erdogan.
In datzelfde circus is het onvermijdelijk dat de president alle lof en aandacht aan zich trekt. Dat is precies wat hij om binnenlandspolitieke redenen nodig heeft. Volgend jaar juni vinden in Turkije parlements- en presidentsverkiezingen plaats. In de peilingen voor de eerste staat Erdogans AK-partij er beroerd voor en ook zijn herverkiezing als president is allesbehalve zeker.
Dat is vooral toe te schrijven aan de stand van de Turkse economie. De inflatie is gestegen naar 80 procent, de koopkracht van de bevolking is gekelderd. Die staat verder onder druk, vinden veel Turken, door de aanwezigheid van 4 miljoen Syriërs. Het geklaag daarover keert zich tegen de regering.
Aan de Turkse economie valt dus electoraal gezien weinig eer te behalen, het hozen van lekwater laat Erdogan liever over aan zijn kabinet. Het buitenland geeft hem de kans zijn statuur te verhogen.
Reis om de wereld
De afgelopen tijd mengde Turkije zich in een reeks conflicten in de regio (of het creëerde zelf conflicten). Vervolgens werd de nadruk verlegd naar wervende diplomatie. Erdogan reist zich suf langs landen om banden te herstellen dan wel hechter te maken en de handelscontacten te verstevigen. Dit jaar alleen al bezocht hij elf landen, waaronder Saoedi-Arabië.
Hierin past de unieke positie die Turkije heeft gekozen in de Oekraïne-oorlog: die van betrokken, semi-neutrale buitenstaander. Ankara heeft als goed NAVO-lid de Russische invasie veroordeeld en heeft – op commerciële basis – drones geleverd aan Oekraïne. Maar het doet niet mee aan de economische sancties tegen Rusland en heeft zich van meet af aan aangeboden als bemiddelaar.
Dat is mogelijk dankzij de merkwaardige, tweeslachtige relatie die Turkije heeft met Moskou. Turkije en Rusland staan of stonden tegenover elkaar in een reeks conflicten (Libië, Nagorno-Karabach, Syrië). Tegelijkertijd kocht Turkije het Russisch luchtafweersysteem S400 en laat het de Russen een kerncentrale bouwen. Tussen Erdogan en Poetin, allebei autoritaire mannetjesputters, bestaat een zielsverwantschap.
Non-binaire relaties
‘Compartimentalisering’ van de betrekkingen, wordt dat genoemd. “In het Westen kennen we vrienden en vijanden”, zegt Turkijewatcher Asli Aydintasbas tegen de Financial Times. “We zijn niet gewend aan zulke non-binaire relaties, waarin je samenwerkt op sommige gebieden en strijd levert op andere.” Waarbij wel aangetekend moet worden dat Turkije Rusland harder nodig heeft dan Rusland Turkije.
Uiteraard zijn er grenzen aan wat de Turkse bemiddeling vermag. De twee oorlogvoerende landen bepalen of er iets te bemiddelen valt, niet de Turkse regering of de VN. Na het eerste aanbod daartoe van Ankara bij het begin van de oorlog konden Çavüsoglu’s diplomaten aanvankelijk vijf maanden lang thuisblijven.
Ook is het de vraag wat Erdogan over elf maanden, wanneer de Turken naar de stembus gaan, nog aan zijn huidige succesje zal hebben. De glans zal er straks al een beetje af zijn. Hij heeft dan misschien meer aan het zwaard van Damocles dat hij boven de lidmaatschapsaanvraag van Zweden en Finland voor de NAVO laat hangen. Die troef kan hij nog maandenlang uitspelen.
Dat bleek zaterdag maar weer eens. De Zweedse ambassadeur werd in Ankara op het matje geroepen omdat Koerden in Stockholm hadden mogen protesteren tegen het akkoord dat Zweden en Finland vorige maand met Turkije hebben gesloten.
