‘Er is nog te weinig aandacht voor het slachtoffer’: open brief schetst moeilijke weg terug na seksueel geweld

Het is een brief die door merg en been gaat, de open brief die de 24-jarige Wout Van Steenwinkel woensdag publiceerde. Hij beschrijft daarin hoe zijn Vilvoordse moeder Nathalie Huygens (49) vijf jaar geleden op gewelddadige wijze verkracht werd toen ze in het bos liep. Sindsdien is ze volgens Van Steenwinkel nooit meer dezelfde geweest. Fysiek – door vele vuistslagen ging haar zicht erop achteruit, haar gebit werd verwoest en ze vermagerde sterk – maar ook mentaal achtervolgt het trauma haar tot op vandaag.

Na jaren behandeling zonder veel effect, verschillende opnames in het psychiatrisch ziekenhuis en meerdere zelfmoordpogingen deed Nathalie zopas een aanvraag tot euthanasie. “Zonder de verschrikkelijke feiten van die ochtend zou mijn mama haar levensvreugde nooit zo snel opgebrand zijn. De dag dat ze komt te sterven mag er gerust een categorie aan het wetboek worden toegevoegd: uitgestelde moord”, schrijft Van Steenwinkel.

Volgens Ayke Gubbels, die bij Punt vzw slachtoffers van seksueel geweld begeleidt naar de juiste hulpverlening, is het zeker geen alleenstaand geval. “Ik weet op dit moment nog van twee mensen die na een verkrachting een aanvraag tot euthanasie hebben ingediend. Het komt vooral voor bij langdurig misbruik, bijvoorbeeld tijdens de kindertijd, of bij gruwelijke feiten zoals hier.”

Er zijn bepaalde factoren die de verwerking van seksueel trauma kunnen vertragen. “Als iemand met een kinderwens geen kind meer kan krijgen, of zoals in dit geval fysieke letsels overhoudt aan een verkrachting, dan wordt die persoon nog bijna dagelijks met dat trauma geconfronteerd.”

Juridische processen

Wat herstel na seksueel misbruik ook niet bevordert, zijn de vaak jarenlange juridische processen waar de slachtoffers die aangifte doen in verzeild raken. “Het begint al bij de brief die slachtoffers van het parket krijgen”, zegt expert seksueel geweld Liesbeth Kennes. “Die brief is vaak zo moeilijk geschreven dat slachtoffers eigenlijk niet goed weten of ze nu eigenlijk geloofd worden. Bovendien moeten slachtoffers voor het proces vaak alles opnieuw in geuren en kleuren vertellen of moeten ze zich uitkleden om bewijslast te onderzoeken, waardoor er telkens opnieuw een confrontatie met de feiten is. Eigenlijk zien we dat slachtoffers doorgaans pas echt aan herstel kunnen denken zodra er een uitspraak is in hoger beroep.”

In het geval van Nathalie Huygens liep het burgerlijke proces vertraging op omdat de dader de kosten voor het vaststellen van de schade niet kon vergoeden. Daardoor werden die kosten doorgeschoven naar Huygens zelf. Pas na lang verzet kwam het slachtofferfonds uiteindelijk tussenbeide om de gerechtsdeskundige te betalen. “Dat is echt schandalig", zegt Kennes. “Daaraan zie je dat er op tal van niveaus nog te weinig aandacht is voor het slachtoffer. In tal van dat soort zaken kruipt erg veel energie, en die energie heb je eigenlijk nodig voor herstel.”

Anders dan bij de meeste aangiftes voor seksueel geweld in ons land, waarvan de helft geseponeerd wordt, kreeg de verkrachting van Nathalie wel juridische gevolgen. De dader kreeg een gevangenisstraf van vijftien jaar.

Toch volgde voor de familie van Nathalie onlangs een nieuwe klap. Recent vroeg de dader aan de strafuitvoeringsrechtbank om de rest van zijn straf uit te zitten met een enkelband. Volgens haar zoon werd die aanvraag last minute veranderd naar een vraag om penitentiair verlof, waardoor de dader op geregelde tijdstippen de gevangenis zou mogen verlaten. En dat, zegt Wout Van Steenwinkel, terwijl zowel zijn moeder als het hele gezin wel voor het leven veroordeeld is.

“Op veel vlakken spoort de wetgeving niet meer met hoe we vandaag naar seksueel geweld kijken", zegt Kennes. “De meeste daders komen vervroegd vrij, en bovendien vaak zonder enige dadertherapie of begeleiding gekregen te hebben. Als je dan verhalen krijgt als bij Julie Van Espen, dan faal je eigenlijk als maatschappij. (Van Espen werd aangerand en vermoord door een man die eerder al voor zedenfeiten in de gevangenis had gezeten, JL)”

Prijskaartje

Een ander pijnpunt dat de open brief aanhaalt, is het financiële kostenplaatje. “Ik moet eigenlijk al lang opnieuw in opname gaan, maar heb er gewoon het geld niet meer voor", zei Huyge onlangs tegen haar kinderen. Traumaverwerking is vaak een werk van jaren, en die kosten worden voor het grootste deel niet terugbetaald. De betaalbare alternatieven voor sessies bij de psycholoog, zoals de slachtofferhulp bij het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) hebben vaak wachtlijsten van enkele maanden tot twee jaar.

Toch benadrukken beide experts dat tijdig hulp zoeken, bijvoorbeeld via laagdrempelige organisaties als Punt.vzw, nog steeds de beste kans geeft op herstel. “Goede traumatherapie kent goede slaagcijfers", zegt Kennes. “Niemand is onbehandelbaar. Ik ken tal van voorbeelden van mensen die ontzettend zware trauma’s te boven komen en opnieuw zin vinden in het leven. Wat telt, is dat ze op tijd bij de juiste persoon terechtkomen.”

Die zoektocht verloopt echter nog steeds moeilijk. Zo kent ze verschillende voorbeelden van mensen die pas de juiste hulp vinden op het moment dat ze een euthanasieaanvraag hebben ingediend. “Hulpverleners hebben soms nog schrik van complexe trauma’s. Pas als euthanasie op tafel ligt, zie je soms dat bepaalde, ingrijpende traumatherapieën toch op tafel komen. Het is erg dat het eerst zover moet komen.”