Er groeit gras op de Zuidpool

Brussel

Eigen berichtgeving

Niet dat gras helemaal niet voorkwam op de zuidpool. Tijdens de zomermaanden was hier en daar wat gras te zien, meestal op plaatsen die goed beschut lagen tegen de koude winden. Tijdens de winter verdwenen die echter weer. Nu hebben wetenschappers van de British Antartic Survey (BAS) vastgesteld dat er 's zomers én 's winters op sommige stukken van Antarctica een grastapijt ligt.

"Het gras grijpt snel om zich heen", stelt Pete Convey, BAS-onderzoeker, aan de Britse krant The Sunday Times: "Het klimaat op Antarctica is zo snel aan het veranderen dat er nu gras kan groeien op plaatsen waar het er vroeger veel te koud voor was. Wat we nu zien is het ontstaan van een grastapijt, dat in snelle mate groeit in de richting van het zuiden. En dat is hoogst opmerkelijk."

Onderzoek door Convey en zijn collega's suggereert dat een van de hoofdoorzaken voor dit fenomeen ligt in het feit dat de verhoogde temperaturen de start van de Antarctische lente doen versnellen en het begin van de herfst net afremmen. Daardoor ontwikkelt gras volwassen zaad en kan het zich ook verspreiden en vasthechten.

Het recentste onderzoek werd uitgevoerd op het Antarctisch schiereiland, dat zich ten noorden van Kaap Hoorn bevindt, en de eilanden errond. Aangezien die streken sterker beïnvloed worden door veranderingen in de zee- en luchttemperatuur dan de rest van het continent, zijn ze uitstekende plaatsen om de effecten van klimaatsveranderingen te meten. Metingen van de voorbije drie decennia tonen aan dat het schiereiland en eilanden bij de snelst opwarmende plaatsen op aarde zijn, met een wintertemperatuur die al 5° Celsius hoger ligt dan in 1974. Heel wat ijsvlaktes en gletsjers zijn dan ook aan het smelten.

Antartica was overigens niet altijd bedekt met ijs. Fossielen tonen aan dat het continent ooit een warmer klimaat had en met dichte vegetatie begroeid was. Het Antarctische schiereiland hing toen nog vast aan de tip van Zuid-Amerika, waardoor een ononderbroken landgrens ontstond, waarlangs warm water zuidwaarts stroomde vanuit de tropen. Dat water warmde Antarctica net zo op als nu de warme golfstroom doet met stukken van Groot-Brittannië en Noord-Europa.

Dertig miljoen jaar geleden duwden bewegingen van de aardschors Zuid-Amerika noordwaarts, waardoor de toevoer van warm water afgesloten werd. In de plaats kwam een koude golfstroom die in een constante cirkel rond Antartica vloeit en voor de aanvoer van extreem koud water zorgt. Dat zorgde er uiteindelijk voor dat het continent onder een dikke ijslaag verdween.

Volgens de BAS-onderzoekers hebben de recente temperatuursverhogingen op Antartica nog een ander gevolg. "We zien ook een sterke toename van de krachtige westenwinden die over Antartica waaien", zegt hoofdonderzoeker John King aan The Sunday Times. "Mogelijk sterkt de opwarming die winden verder aan, waardoor ze meer warme lucht kunnen meebrengen vanuit de tropen. Het Antarctisch schiereiland ligt net op hun weg." Een vicieuze cirkel dus. En het zijn volgens de onderzoekers ook vooral de diersoorten op Antarctica die ernstig bedreigd worden door deze klimaatsveranderingen. Vooral de pinguïns, maar ook zeehonden, koudwatervissen en reuzenzeespinnen dreigen ernstig in de problemen te komen.

King en zijn collega's geloven dat deze trends zullen doorgaan en zelfs nog verergeren, waardoor de temperatuur kan stijgen van de huidige -10 °C tot rond het nulpunt. Antarctica dreigt daardoor een klimaat te krijgen dat vergelijkbaar is met dat van Scandinavië.

De ontdekkingen van grasvelden op het Antarctisch schiereiland komen op een politiek gevoelig moment. Europa en de Verenigde Staten liggen in de clinch, omdat die laatste het Kyoto-akkoord, dat een einde moet maken aan de uitstoot van CO2, weigeren te ondertekenen. Die uitstoot wordt als een van de belangrijkste oorzaken gezien voor de opwarming van de aarde.

(CG)