‘Er duikt deze zomer bijna elke week een nieuwe zuiderse exoot op’: vijf alarmerende conclusies na de zomer

De zomer van 2022 is er één voor de recordboeken. Juli was de droogste maand sinds de 19de eeuw en augustus deed er nog een hittegolf bovenop. Nu september nadert, meten we de schade op. Gigantische wespen, uitgestelde kankeronderzoeken, stervende bomen en kleinere frietjes: dit is de tol van de zomer in vijf conclusies die nóg meer doen zweten.

1. De bomen gaan dood

Vorige week regende het eindelijk, maar ook weerman Frank Deboosere was in een neerslachtige bui: de regen is ruim onvoldoende om de maandenlange droogte ongedaan te maken. “Daarvoor zouden we zo’n 150 tot 200 liter water per vierkante meter nodig hebben dit jaar”, zei Deboosere. “Dat komt overeen met een dertiende, veertiende en zelfs vijftiende maand.” Dat is vooral slecht nieuws voor de natuur, te beginnen met het gras in uw eigen tuin.

Jonas Lembrechts, ecoloog UAntwerpen: “De Vlaamse tuinen zijn sinds de start van onze metingen met CurieuzeNeuzen nooit droger geweest dan deze zomer. Het gras is bijna overal in Vlaanderen bruin en dor geworden: begin augustus was amper 5 procent van de gazons nog frisgroen. Dat is een verdedigingsmechanisme: het gras wordt bruin om te overleven en probeert weer tot leven te komen als er water beschikbaar is. Vooral kortgemaaide gazons, die niet diep wortelen, zitten snel in de problemen. Hoe langer het gras en hoe meer onkruid, hoe beter het gazon beschermd is.

“De lokale stortbuien van vorige week helpen nauwelijks, want een gazon heeft dagenlang milde regen nodig. Door de keiharde bodem stroomde het water gewoon de rioleringen in. Zeker in onze verharde steden loopt het regenwater te snel weg, dus die tuinen zien zwaarder af. Al droogden uiteindelijk ook de gazons op het platteland deze zomer uit – groene tuinen zijn uitzonderingen geworden.”

Chris De Pauw, brandweerkapitein: “Ook de parken en natuurgebieden lagen er de afgelopen maanden kurkdroog bij. Deze zomer moesten we met de brandweer 30 tot 40 procent vaker dan vorig jaar ingrijpen voor kleine brandjes.”

Kris Verheyen, bosecoloog UGent: “In de bossen lijkt het intussen wel herfst, want bomen begonnen de laatste weken bladeren te verliezen. Dat is, net als bij de bruine gazons, een laatste overlevingsmiddel: via de bladeren gaat veel water verloren, dus door die bladeren af te stoten gaan bomen in beveiligingsmodus. We kenden het fenomeen al, maar het begint nu toch erg wijdverspreid te worden. De grootste slachtoffers zijn de beuk en de linde, maar ook struiken als de vlier en de lijsterbes lijden zwaar onder de droogte.”

Lembrechts: “Zonder water kan de natuur ook minder goed tegen de hoge temperaturen, omdat planten en dieren dan niet kunnen afkoelen door verdamping. Droogte en hitte versterken elkaar.”

Heeft de sterfte in de natuur alleen te maken met de huidige droge zomer?

Verheyen: “Wellicht niet. Bomen en struiken bouwen een geschiedenis op. De effecten van de extreem droge zomer van 1976 waren nog lang voelbaar: bomen groeiden vele jaren later nog steeds slechter. Tegenwoordig hebben we bijna elke zomer een extreme droogteperiode zoals in 1976, dus onze bomen zien zwaar af. Door hun bladeren te laten vallen overleven ze dit jaar wellicht nog. Maar ze hebben die bladeren nodig om aan fotosynthese te doen. Als dat niet gebeurt, nemen ze minder suikers op en vullen ze hun voedselvoorraden niet aan. Op langere termijn leidt dat tot uitputting en minder weerstand. En dan sterven bomen.”

Lembrechts: “Onze natuur kan maar een bepaalde hoeveelheid stress aan, en dit lijkt voor veel bomen en planten het jaar te veel.”

Zijn veel bomen dan onherroepelijk verloren?

Verheyen: “Ongetwijfeld, ja. Veel hangt af van waar de boom staat. Bomen in steden of in bermen van autowegen hebben minder toegang tot water en zijn daardoor kwetsbaarder. Ook op het platteland zie je soms lange lanen met aangeplante beuken die nu bruin en dor geworden zijn. Zulke bomen zijn ten dode opgeschreven.”

Lembrechts: “In sommige gevallen zullen mensen ook hun tuintjes opnieuw moeten aanleggen omdat het gras onherstelbaar beschadigd is. Dit is al de vijfde droge zomer in zes jaar tijd. Al heeft de natuur wel een onvoorstelbaar herstelvermogen: krijgt een gazon wat sappige neerslag over zich heen, dan zal het zich in veel gevallen herstellen.”

Verheyen: “Bij bomen ligt dat moeilijker. Als ze de droogte zelf al overleven, vallen ze door een verminderde weerstand nadien vaak ten prooi aan ziekten en plagen. Letterzetters, kleine kevertjes, zijn bijvoorbeeld verlekkerd op de fijnspar, een rijzige naaldboom die bij veel Vlamingen in de tuin staat. Ook bij mijn ouders staat er één: hun exemplaar is deze zomer helemaal bruin geworden, weggevreten door de kevers. Op termijn zal de fijnspar grotendeels verdwijnen uit ons land, en ook beuken zullen het steeds moeilijker krijgen.”

2. De frieten worden kleiner

Patrick Willems, hydroloog KU Leuven: “Na de droge zomer van 2018 hebben experts en politiek samen een stappenplan uitgetekend: wie krijgt voorrang wanneer er watertekort is? De huishoudens en de industrie komen op de eerste plaats, was de conclusie, pas daarna volgt de landbouw. Bedrijven mogen aan de meeste kanalen bijvoorbeeld nog onbeperkt water onttrekken.”

Unizo laat weten dat de droogte daardoor bij Vlaamse ondernemingen nog niet tot grote problemen heeft geleid. Een groot contrast met de landbouw.

Willems: “De boeren zijn – na de natuur – de grootste slachtoffers van deze zomer. Landbouwers mogen géén water meer uit waterlopen halen om hun akkers te besproeien.”

Welke teelten dreigen te mislukken?

Mark Wulfrancke van het Algemeen Boerensyndicaat: “In sommige delen van West-Vlaanderen is sinds juli nauwelijks een druppel gevallen. Groenten als spinazie en wortelen hebben in augustus veel vocht nodig, maar kregen dus helemaal niets. Daardoor zijn de opbrengsten een stuk kleiner. Er zijn ook veel bloemkooloogsten mislukt: als bloemkolen te weinig water krijgen, trekt het vocht uit de bloemknop naar de plant om te overleven. Niemand wil een bruine bloemkool op zijn bord, dus die groenten worden vernietigd.”

Noémi Van Bogaert van de koepel groothandel en verwerking van groenten en fruit FVPhouse: “We verwachten dit jaar ook de helft minder boontjes. De bloesems verbranden en geven geen vruchten meer. Op sommige percelen zullen de landbouwers helemaal niets kunnen oogsten.”

Wulfrancke: “We oogsten minder maïs dan gewoonlijk en op veel plekken zijn de groene bladeren van de suikerbiet verbrand, waardoor de suikeropbrengst kleiner is. Ook die van ajuinen en bieten dreigt kleiner uit te vallen. Dat is problematisch, want boeren werken met kilocontracten voor leveranciers en dreigen zo niet aan hun gewicht te raken en dus verlies te maken.”

Wat met fruit dat buiten groeit, zoals peren en appelen?

Nico Rosmeulen van Actiegroep Fruittelers: “De pluktijd is aangebroken, en het ziet er niet goed uit. Door het gebrek aan water zijn de peren de laatste weken gestopt met groeien. Het resultaat: kleinere exemplaren. We oogsten dus minder kilo’s dan verwacht, en dan is de vraag nog of we zulke kleine peren wel verkocht krijgen.

“Appelen reageren anders op de droogte en hitte. Ze worden wel groot, maar de zon brandt de schil kapot. Daardoor beginnen ze te rotten. We zullen heel wat opbrengst moeten weggooien.”

Wulfrancke: “Ook de veeteelt heeft het moeilijk. Landbouwers nemen veel maatregelen tegen de hitte in hun dierenstallen. Maar we kunnen niet alle problemen oplossen: melkkoeien geven bijvoorbeeld minder melk bij deze temperaturen.”

En dan is er nog ’s lands trots: de aardappelen.

Van Bogaert: “De vroege aardappelen, die in het voorjaar zijn gegroeid, zijn grotendeels in orde – alleen is de grond zo hard geworden dat het moeilijk wordt om ze te rooien. Voor late aardappelen, die nu volop moeten groeien, is augustus een cruciale maand.”

Ilse Eeckhout van het Proefcentrum voor de Aardappelteelt: “Bij de rassen die nu geoogst worden, lopen de verliezen op tot 40 procent. Dat is heel veel. De aardappelen zullen ook iets kleiner uitvallen. Dat betekent dus: kortere frietjes. Voorlopig ziet het er gelukkig niet naar uit dat de droogte de smaak sterk zal beïnvloeden, zoals in 2018 wél het geval was. Omdat de aardappelen minder water bevatten, is er wel meer kans op stootblauw: de blauwe vlekken in de aardappelen.”

Wulfrancke: “Door de oorlog in Oekraïne was de graanmarkt al ontregeld, werd de kunstmest peperduur en schoten de energieprijzen omhoog. Daar komt nu deze uitzonderlijk droge zomer bovenop. Ik vrees dat het voor sommige boeren de zomer te veel wordt. Het is erg teleurstellend dat de droogtecommissie geen extra maatregelen neemt: alsof alleen de landbouwers moeten opdraaien voor de droogte.”

3. Het leven wordt duurder

Een slechte oogst betekent schaarste, en dat leidt onvermijdelijk tot hogere prijzen. Zo zal olijfolie de komende maanden duurder worden omdat de olijfbomen in Zuid-Europa lijden onder de warmte. Ook andere producten uit het zuiden worden schaars, zoals Parmezaanse kaas, gorgonzola en grana padano, hazelnoten en kwaliteitstomaten.

Hanne Poppe (Colruyt): “Door de hitte in Frankrijk en Spanje komen er straks ook minder perziken, meloenen en nectarines onze kant uit.”

Hoe zit het met producten van bij ons?

Poppe: “Planten in serres produceren net méér door het zonnige weer. Maar buitenteelten zoals broccoli en bloemkool hebben wel veel last van de droogte: de kans zit erin dat die op termijn duurder worden.»

Hier en daar klinkt ook dat boeren drinkwater beginnen te gebruiken om hun gewassen alsnog te redden.

Willems: “We zien inderdaad dat landbouwers meer en meer leidingwater verbruiken. Laten we vooral hopen dat het waterverbruik de komende weken niet plots piekt, want als iedereen van dezelfde kraan drinkt, kan onze voorraad plots wél snel slinken.”

De regen van vorige week was een druppel op een hete plaat: het water stroomt in verhard Vlaanderen pijlsnel richting zee in plaats van in de grond te sijpelen. Komt er in september, na een kurkdroge zomer, nog water uit de kraan?

Carl Heyrman (AquaFlanders): “Momenteel is er op dat vlak nog geen reden tot bezorgdheid: er is voldoende drinkwater voorhanden. Alle drinkwaterbedrijven hebben in het voorjaar maatregelen genomen om lange periodes van droogte te overbruggen. In onze spaarbekkens hebben we genoeg water om de zomer door te komen.”

Uit de Grote Waterenquête van het Vlaams Kenniscentrum Water blijkt dat de Vlaming steeds bewuster omgaat met leidingwater. Douchen met regenwater is niet meer onbespreekbaar.

Katrien Smet (Vlaamse Milieumaatschappij): “Normaal neemt het waterverbruik in warme periodes toe, maar de afgelopen maanden werden we aangenaam verrast: in plaats van meer te verbruiken was de Vlaming net spaarzamer dan gewoonlijk. Het zou kunnen dat de mensen op hun centen letten, maar wellicht zijn ze zich ook bewuster van hun eigen gedrag, want we zitten allemaal in hetzelfde schuitje.”

Drinkwater is het nieuwe goud. Voelen we dat deze zomer ook in onze portefeuille? Een gemiddeld huishouden betaalt vandaag zo’n 400 euro per jaar voor de waterfactuur.

Heyrman: “Nu voelen we het nog niet, maar voor de periode van 2023 tot 2028 zal de waterfactuur van een gezin gemiddeld met zo’n 10 procent stijgen. Vandaag betaal je gemiddeld 4,6 euro per 1.000 liter, in de toekomst wordt dat 5,06 euro.”

Zulke stijgingen komen per jaar neer op 40 à 50 euro extra, en dan worden de bedragen ook nog eens jaarlijks geïndexeerd.

Heyrman: “De prijsstijging heeft onder meer te maken met investeringen van drinkwaterbedrijven: we houden rekening met nog meer periodes van aanhoudende droogte, dus moeten we investeren om de watervoorziening robuuster te maken. Dat kan door sterk vervuild water te zuiveren, extra wateropslag te voorzien en meer leidingen te leggen tussen regio’s, zodat we bij een plaatselijk watertekort overschotten van elders kunnen transporteren.”

Ook de energieprijzen blijven stijgen: een jaarcontract voor aardgas of elektriciteit was nog nooit zo duur. De jaarprijs voor elektriciteit voor een gezin komt ondertussen neer op 2.154 euro, voor gas is dat 3.791 euro: respectievelijk een toename van 521 en 1.048 euro op amper één maand tijd. De stroomprijs bij nieuwe contracten is in vergelijking met vorig jaar zelfs verdubbeld.

Met dank aan Poetin, maar ook door de droogte?

Moniek De Jong, onderzoeker energiebeleid UGent: “Onder meer, ja. Elektriciteitscentrales in Nederland en Duitsland rekenen op schepen die via de Rijn steenkool leveren, maar het waterniveau van de rivier is historisch laag. Daardoor moeten ze nu deels overschakelen op gas, dat door de oorlog met Rusland al heel schaars is. Het gevolg: hogere gasprijzen.”

En nog minder gas deze winter?

De Jong: “Alles wat we nu gebruiken in Europa, slaan we niet op. België zal wellicht voldoende gas in de tank hebben, maar door de tekorten zal energie deze winter inderdaad nog duurder uitvallen.

“Daar komt nog bij dat het warme weer leidt tot meer energiegebruik én dat sommige kerncentrales in Europa op verminderde capaciteit draaien door de droogte. Kerncentrales worden vaak dicht bij rivieren gebouwd, voor het koelwater. Maar omdat rivieren opdrogen of het water te warm wordt, komen sommige kerncentrales in de problemen, momenteel vooral in Frankrijk. Midden juli was het ook in België zover: toen draaiden reactor 1 en 2 in Doel een tijdje op halve kracht.”

4. We moeten weer zorg uitstellen

Wie het gevoel heeft dat ook zijn lichaam op halve kracht draait, zit er waarschijnlijk niet ver naast. De uitzonderlijke warmte eist haar tol, en dat merken ook de ziekenhuizen. Kunnen zij de toestroom van hittepatiënten nog aan?

Marc Naert (Heilig Hartziekenhuis Mol): “Op de warmste dagen moesten we meer patiënten verzorgen met nierziekten, hartpatiënten van wie de bloeddruk verhoogt door uitdroging, mensen met astma, en er stromen ook veel meer senioren binnen dan gewoonlijk. Maar al bij al was het behapbaar. De preventiecampagnes lonen en mensen gedragen zich verantwoordelijk.”

Michel Van Geert (Rode Kruis Vlaanderen): “Tot midden augustus verzorgden we in totaal zo’n 1.900 mensen met hittegerelateerde kwaaltjes en verwondingen op festivals: dat is geen geweldig hoog cijfer. Alleen op de heetste dagen in augustus was het erg druk op de hulpposten. Tijdens de kindernamiddag op de Lokerse Feesten daagden er bijvoorbeeld dubbel zoveel mensen op als normaal, vooral jonge kinderen met een stevige zonneslag.”

Kevin Vereecken (ZNA Stuivenberg): “Dat de ziekenhuizen niet vollopen met de usual suspects – de bejaarden – komt onder meer doordat zorginstellingen de afgelopen jaren hard gewerkt hebben om hun bewoners koel te houden. Het gaat heel ver: tot op het uur nauwkeurig weten de medewerkers van woonzorgcentra wanneer en waar ze ramen moeten sluiten, en dat rendeert. Wie we níét bereiken, zijn de senioren die alleen wonen. Zeker in een stad, met minder sociale controle, is zo’n bejaarde heel kwetsbaar.

“Vorige week kwam op onze spoeddienst een dame van 90 binnen. Het was een alleenstaande vrouw die op eigen houtje naar de bakker en beenhouwer trekt, ook als het buiten 35 graden is. Niemand spoort haar aan om te drinken of koel te blijven. Ze had een banale urineweginfectie: dat lossen we normaal probleemloos op met wat antibiotica. Maar omdat ze alleen was en niemand op tijd ingreep, stond ze plots naakt en gedehydrateerd op straat. Zo iemand moeten we opnemen, maar dat lukt niet altijd.”

Hoezo?

Vereecken: “De klassieke hittepatiënten druppelen dan wel langzaam binnen, maar de hitte heeft nog meer effecten. Bij extreme temperaturen moeten we veel meer slachtoffers van vechtpartijen verzorgen. Het drug- en alcoholgebruik neemt toe en mensen worden agressiever.”

De Pauw: “Die indruk heb ik deze zomer ook gekregen. Er komen meer meldingen binnen van burenruzies over futiele zaken, zoals geurhinder tijdens een barbecue. Ligt dat aan de herwonnen vrijheid na corona of aan de warmte? Het staat vast dat er een grotere onverdraagzaamheid heerst.”

Vereecken: “Uit wetenschappelijk onderzoek is dat ook glashelder gebleken: extreme temperaturen maken de mens agressiever en minder geduldig.”

Ook andere ziekenhuizen melden dat het aantal slachtoffers van agressie dat zich op de spoeddienst aanmeldt, de voorbije maand met meer dan 30 procent is toegenomen. Opvallend, want die toename aan knokpartijen op hete dagen duikt niet op in de cijfers van de politie.

Vereecken: “Misschien wordt niet voor elk handgemeen de politie gebeld. Meestal hebben slachtoffers van agressie ook geen opname nodig – het gaat om kneuzingen, breukjes en soms oppervlakkige wonden na een kleine steekpartij. Maar zware verwondingen komen wel voor. De hitte schaadt ook mensen met psychische moeilijkheden: op de spoed zien we de laatste weken meer mensen met psychotische periodes. Het probleem is dat veel van die patiënten tegelijk binnenkomen, rond twee à drie uur ’s nachts. Als het zo warm is als deze zomer, kan je maar beter niets overkomen, want dan kom je op de spoeddienst in een heksenketel terecht. De afgelopen weken heerste hier soms ware chaos. Patiënten en hun familieleden zijn agressiever en werken hun frustraties uit op dokters en verpleegkundigen. We hebben nu eenmaal te weinig personeel om iedereen te verzorgen, en er zijn ook bedden te kort. Vorige week moesten zeven senioren 24 uur op de spoeddienst blijven omdat er geen plaats meer was bij de geriatrische dienst.”

Zoals tijdens de coronapieken?

Vereecken: “Ja. Ik heb de indruk dat het onder de radar blijft, maar door de zomerse zorgpiek stellen we weer zorg uit om personeel en bedden beschikbaar te krijgen. Een vijftiger met een nieuwe knieprothese kan even wachten, maar we moeten ook onderzoeken voor mogelijke tumoren uitstellen: dat wreekt zich op lange termijn. Als we twee weken later dan voorzien ontdekken dat iemand kanker heeft, start de behandeling óók in een latere fase. Wanneer zo’n patiënt over een jaar sterft, komt dat dan door de hittegolf van augustus 2022? We zullen het nooit weten, maar elk uitstel heeft op één of andere manier een effect op de gezondheid.”

Wesley Van Dessel (Sciensano): “Hittegolven gaan dikwijls gepaard met periodes van oversterfte: dat betekent dat er meer mensen overlijden dan verwacht. In 2019, de laatste zomer vóór de coronapandemie, waren er drie warmteperiodes: we noteerden toen 4 procent, 10 procent en 17 procent extra overlijdens, vooral bij 65-plussers. Voor de zomer van 2022 kunnen we pas over enkele maanden uitspraken doen.”

Vereecken: “Deze zomer bewijst nog maar eens dat ons zorgsysteem langzaam implodeert. Elke zorgpiek veroorzaakt een overbelasting voor het personeel.”

5. De vogels vallen uit de lucht

Niet alleen u en ik puffen onder de loden hitte, ook dieren hebben veel last van de uitzonderlijk warme zomer.

Filip Berlengee van SOS Wilde Dieren in Geraardsbergen: “We krijgen enorm veel jonge egeltjes binnen die volledig uitgeput zijn. Ze zijn zwak en mager, hun stekelige vacht is een soort zak geworden en ze hebben geen kracht meer om zich op te rollen. Omdat ze zo ziek zijn, trekken ze vliegen aan die kleine gele eitjes leggen, waaruit larven komen. De egels worden zo levend opgegeten, en ze hebben geen kracht meer om te vechten.

“Ook vogels bezwijken de laatste weken massaal. Als mensen ze binnenbrengen, zijn ze vaak volledig futloos. Ze liggen gewoon met hun vleugels uitgespreid op de grond. Veel heeft te maken met een tekort aan drinkwater, maar ze vinden ook geen voedsel meer. We vermoeden bijvoorbeeld dat zanglijsters en merels, die we nu vaak binnenkrijgen, moeilijker wormen kunnen vinden omdat de grond ondoordringbaar hard is geworden.

“Door het warme weer beginnen er soms gevaarlijke bacteriën te woekeren in het water. Als watervogels daarmee in aanraking komen, krijgen ze verlammingsverschijnselen aan nek en vleugels. Het voorbije weekend hebben we nog elf eenden opgevangen en viste de brandweer een dertigtal dode dieren op uit de Dender.”

Sommige van die bacteriën in het water, zoals blauwalgen, kunnen ook voor de mens gevaarlijk zijn.

Smet: “Blauwalgen ontstaan bij warm weer in water met weinig stroming. Ze veroorzaken diarree, misselijkheid, irritatie aan de ogen en huid, hoofdpijn, luchtwegklachten... Als je van besmet water drinkt, kun je erg ziek worden – vorige week lazen we nog in de krant dat een hond daardoor gestorven was. Deze zomer hebben we op ongezien veel plekken blauwalgen gedetecteerd, een gevolg van de warme temperaturen. Zelfs met de kano of kajak varen in besmet water raden we ten stelligste af.”

Dominique Verbelen van Natuurpunt: “We houden over heel Vlaanderen poelen in de gaten waarin kikkers, padden en salamanders leven. Midden augustus stonden die zo goed als allemaal kurkdroog. Volwassen amfibieën kunnen de poelen verlaten om te ‘overzomeren’ aan land, maar jonge dieren kunnen dat nog niet: die kunnen in hun eerste weken enkel zuurstof halen uit water via uitwendige kieuwen, net zoals vissen. Zij zijn ten dode opgeschreven.

“Volwassen amfibieën keren ook terug naar het water om zich voort te planten. Wanneer hun poel jaar na jaar te vroeg uitdroogt en alle larven sterven, bestaat het gevaar dat een volledige generatie zich niet kan voortplanten. Dat is wat we stilaan beginnen te zien. Ook voor veel libellen is de droogte een knelpunt.”

Welke diersoorten komen nog in de problemen?

Verbelen: “We zien op heel wat plekken in Vlaanderen een aanzienlijke vissterfte. Door het zuurstoftekort in het water gaan vissen in overlevingsmodus. Daardoor verlaagt hun weerstand tegen ziekten en parasieten. In heel wat vijvers zien we vissen tjokvol schimmelinfecties. Ook de ernstig bedreigde paling lijdt onder de droogte: hij krijgt het steeds moeilijker om in en uit onze waterlopen te raken.

“Ook voor sommige vlinders heeft de droogte grote gevolgen. Neem nu de dagpauwoog, één van de meest algemene vlindersoorten in Vlaanderen. Omdat de grote brandnetel helemaal verdroogt, verliezen jonge rupsen hun voedselbron en verhongeren ze. In Vlaanderen zijn de populaties van veel vlindersoorten al vaak klein en sterk geïsoleerd, waardoor ze sneller volledig kunnen verdwijnen.”

Andere zuiderse dieren en insecten komen net vaker voor. Deze zomer zien ziekenhuizen opvallend meer mensen op de spoeddienst met wespensteken.

Win Vertommen van Natuurpunt: “Door het warme voorjaar zien we dit jaar uitzonderlijk veel wespen. In het begin van de zomer merkten we daar nog niet veel van, maar nu duiken ze massaal op in de buurt van limonadeglazen en fruitsalades.”

Zijn de wespen ook agressiever?

Vertommen: “Nee, dat is een mythe: de toename van steken is wellicht alleen te wijten aan het grotere aantal wespen. In se zijn wespen ook helemaal niet agressief: ze zullen pas steken als ze zich bedreigd voelen door plotse bewegingen, zoals een zwaaiende hand.”

Deze zomer dook ook de grootste wesp van Europa voor het eerst op in ons land: de reuzendolkwesp.

Vertommen: “We hebben al twee waarnemingen genoteerd. Die wesp ziet er indrukwekkend uit: 4 centimeter lang, met een zwart lijf en een gele kop. Maar maak je geen zorgen: ze kan niet steken. De Aziatische hoornaar kan dat wel en rukte in ons land deze zomer weer verder op. Die vormt wel een probleem, want ze heeft geen natuurlijke vijanden in West-Europa en vormt een grote bedreiging voor de honingbij.”

Er zijn nog nieuwkomers. Vorige week nog in de krant: in het water bij de Luikse steengroeves leeft nu een school Chinese zoetwaterkwallen.

Verbelen: “Er duikt deze zomer bijna elke week een nieuwe zuiderse exoot op in België. Naarmate het klimaat verandert, veranderen ook onze fauna en flora, want de zuiderse soorten breiden hun verspreidingsgebied uit naar het noorden. Onder de nieuwkomers bevinden zich nieuwe libellensoorten, zuiderse vlinders en roofvogels zoals de slangenarend. De keerzijde is dat we ook een aantal noordelijke soorten verliezen: zo is in Vlaanderen de matkopmees al bijna volledig verdwenen. We leven hier bijna in een mediterraan klimaat.”

© Humo