Engie Electrabel heeft goed verdiend aan kerncentrales, maar betalen wij mee voor ontmanteling?

"Ons doel is de positie van de staat versterken", zegt premier Charles Michel (MR). "We gaan ervoor zorgen dat Engie Electrabel de kosten voor de ontmanteling draagt en niet de burgers", beaamt energieminister Marie Christine Marghem (MR).

Als een goudmijn leeg is, laat je die achter. Als een oliebron droog komt te staan, boor je elders. Als een kerncentrale sluit, moet je als uitbater heel de radioactieve installatie ontmantelen. Centimeter per centimeter. Het karwei duurt volgens experts al snel vijftien jaar. En dan is er nog de splijtstof. Dat hoogradioactieve goedje moet eerst voor enkele decennia in een bad afkoelen en daarna voor 200.000 (!) jaar in een ondergrondse nucleaire stortplaats worden bewaard.

Als het over de kernuitstap gaat, zijn de woorden 'monumentaal' en 'geldverslindend' op hun plaats. De totale kost van de ontmanteling van de zeven kernreactoren in Doel en Tihange wordt nu geschat op 15 miljard euro. De kans dat die kost nog oploopt, is aanzienlijk. De Belgische politiek heeft namelijk nog altijd niet beslist waar en hoe het kernafval moet gestockeerd worden. Wellicht wordt het in Boom onder de grond gestopt, maar hoe diep precies, dat is nog niet duidelijk.

In Zwitserland wordt 20 miljard euro vrijgemaakt voor de ontmanteling van vijf kleine kerncentrales. Wie de Zwitserse rekenmethode toepast op de Belgische kernuitstap komt uit op een factuur van ongeveer 39 miljard euro.

Geen wonder dat men zich in de directiekamer van Engie Electrabel zorgen maakt. Het Frans-Belgische concern heeft veel geld verdiend aan de Belgische kerncentrales, maar nu dreigt de financiële boemerang. Engie Electrabel heeft al een spaarpot van 10 miljard euro aangelegd voor de ontmanteling van de installaties in Doel en Tihange, maar dat dreigt ruimschoots onvoldoende te zijn. De aandeelhouders van het bedrijf beseffen dat ook: de beurskoers van Engie Electrabel zit in het slop.

Om te kunnen overleven – want zo hoog is de inzet – moet Engie Electrabel de factuur zo laag mogelijk houden. Dat kan op een aantal manieren. Een daarvan is de verkoop van de kerncentrales. Volgens Franse bronnen heeft Isabelle Kocher, de topvrouw van Engie Electrabel in Parijs, de installaties al aangeboden bij de collega's van EDF. In de zakenkrant De Tijd werd vorig weekend ook gehint op een Chinese piste. China droomt van een Euraziatisch energienet, met Chinezen aan de knoppen.

Een andere mogelijkheid is een compromis sluiten met Belgische staat. Want de problemen van Engie Electrabel zijn ook de problemen van ons land. Stel dat het concern straks over de kop gaat, dan dreigt het scenario uit de bankencrisis waarbij Engie Electrabel 'too big to fail' blijkt en de kost van de kernuitstap (deels) wordt genationaliseerd. Begrijp: verhaald op de burgers. In de jaren 70 werd de afbraak van de fabriek van Eurochemic in Dessel zo al eens afgewenteld door de uitbater.

De federale regering is zich bewust van het gevaar. Al is het maar omdat de laatste jaren opvallend veel activa bij de Belgische tak van Engie Electrabel zijn weggehaald. In Duitsland probeerden de energiebedrijven E.ON en RWE zo om hun nucleaire activiteiten af te splitsen in een 'bad bank', die indien nodig failliet kon gaan. De Duitse overheid doorzag het manoeuvre. Ook België wil zich niet laten vangen.

Laten rollen

Premier Michel en minister Marghem zijn daarom al een poos in onderhandeling met Engie Electrabel. Volgens de zakenkrant L’ Echo naderen ze een akkoord. Daarin zou het energiebedrijf zich engageren om de kosten van de ontmanteling te dragen, maar op voorwaarde dat extra kosten voor rekening van de Belgische staat zijn. Zo krijgen beide partijen zekerheid. Of dit dan goed of slechts nieuws is voor de belastingbetaler hangt af van de kleine lettertjes. Wat zijn de 'extra kosten'?

Niet iedereen is er gerust op. Een bron dichtbij het dossier: "Michel en Marghem lieten zich in 2015 al eens rollen bij de deal over de nucleaire heffing. Ik vrees ervoor."

Diplomaat en zakenman Etienne Davignon, die door Engie onder de arm is genomen om duidelijke taal te spreken over de aanleg van nucleaire provisies, ontkent dat Electrabel en Engie een "subtiele strategie" zouden hanteren om "de Belgische burger te laten opdraaien voor de nucleaire factuur". "Wat er de komende jaren ook gebeurt, Engie zal de volledige factuur betalen", aldus Davignon aan De Standaard, Le Soir en La Libre Belgique. Davignon heeft zijn boodschap ook overgebracht aan premier Charles Michel.