En de Oscar gaat naar... de Queen: royale stoet actrices (en één acteur) kropen in de huid van Elizabeth

Tussen al het eerbetoon dat vanaf donderdagavond op sociale media loskwam nadat het overlijden van Elizabeth II bekend was gemaakt, viel ook de boodschap op van @paddingtonbear. ‘Thank you Ma’am, for everything’, schreef de beer, een tweet die duizenden keren is geliket. Paddington dus, de fictieve kinderboekenbeer, die vooral groot is geworden door twee razend populaire films.

De tweet was een verwijzing naar een veel bekeken kort filmpje uit juni, gemaakt om het platina jubileum van Elizabeth te vieren. Paddington komt op de thee in Buckingham Palace, richt daar lichte chaos aan en de koningin onthult dat ze altijd een sandwich met marmelade in haar beroemde handtas heeft zitten. Het is een briljant promofilmpje van anderhalve minuut voor Paddington Bear, het koningshuis en de Britse creatieve industrie. De koningin wordt gespeeld door de koningin en dat doet ze met overtuiging.

James Bond

Ze had dit al eerder gedaan, voor een wereldpubliek, toen haar entree op de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Londen (2012) werd ingeleid door een scène met James Bond (Daniel Craig), een sprong uit een helikopter en een perfect getimede verschijning in de koninklijke loge.

Naar schatting een honderdtal actrices (en een enkele acteur) hebben de rol van Elizabeth II op zich genomen. Het was vooral toneelschrijver en scenarist Peter Morgan die de belangstelling voor het Britse koningshuis, als het perfecte vertrekpunt om de naoorlogse Britse geschiedenis te vertellen, wereldwijd heeft doen opleven. In de cinema, het theater en de laatste jaren via het gigantische podium dat Netflix biedt.

Enkele traan

The Queen uit 2006 leverde Morgan een Oscarnominatie op, en hoofdrolspeler Helen Mirren niet alleen een Oscar, maar ook een uitnodiging om eens op Buckingham Palace langs te komen. Daar was ze overigens al eerder geweest, want in 2003 werd Mirren een Dame. The Queen gaat over het dieptepunt in de relatie van Elizabeth en haar onderdanen, rond de dood van prinses Diana. Morgan en de schitterende Mirren beelden Elizabeth uit als een vrouw die gevangen zit in haar ceremoniële rol en niet meer in staat is om mee te leven, ook niet als een golf van rouw het land overspoelt.

Mirren keerde in 2013 terug in de rol van Elizabeth II in 2013 in Morgans succesvolle toneelstuk The Audience, dat eerst op West End (Londen) en later op Broadway (New York) stond, en in 2015 opnieuw werd opgevoerd met een andere Dame in de hoofdrol: Kristin Scott Thomas. In The Audience wordt het leven van de monarch verteld aan de hand van van haar ontmoetingen met haar premiers, vanaf Winston Churchill, die een zwak voor de toen nog piepjonge Elizabeth had. Het zouden uiteindelijk vijftien premiers worden, weten we nu, met vlak voor haar overlijden nog een ontmoeting met de nieuwe premier Liz Truss.

Het was The Audience dat het raamwerk voor Morgans succesvolle serie The Crown (vanaf 2016) leverde, waarin met de eindeloze diepe zakken van Netflix historische tijdperken konden worden gereconstrueerd en de hele roerige loopbaan van Elizabeth en haar familie een dramatische invulling kreeg. In november moet het vijfde seizoen van The Crown beginnen, terwijl de opnames voor het zesde en laatste seizoen (november 2023) gisteren ‘uit respect’ voorlopig zijn stilgelegd. Met de laatste twee seizoenen zijn we met Imelda Staunton toe aan de derde actrice die Elisabeth speelt.

Jonge Elizabeth

De rol van de jonge Elizabeth bleek een doorbraak voor de veelgeprezen Claire Foy, net als voor Matt Smith (als prins Philip) en Vanessa Kirby (als Elisabeths zus, prinses Margaret). In het derde seizoen werd de rol overgenomen door Olivia Colman, die excelleerde in een aflevering als ‘Aberfan’ (derde seizoen, aflevering 3) over de mijnramp in Wales, waar een school wordt bedolven onder mijnafval.

Net als in The Queen draait het hier om het onvermogen van Elizabeth om haar emoties met haar onderdanen te delen. Scenarist Morgan laat haar aan het eind van de aflevering een enkele traan plengen, met dank aan de fenomenaal acterende Olivia Colman. Maar dan is Elizabeth na het bezoek aan het getroffen plaatsje alweer terug in de drukkende eenzaamheid van haar koninklijke vertrekken.

Horror

Het is ook weleens goed om weg te stappen uit het bijna-monopolie dat Peter Morgan heeft op het drama van de monarchie en de rol van Elizabeth II, zoals hij dat ziet. En dat kan dan opeens een heel ander beeld opleveren. In 2021 maakte de Chileense regisseur Pablo Larraín Spencer, over een driedaags kerstweekend dat prinses Diana (Kristen Stewart) tegen het eind van haar leven doorbrengt met de koninklijke familie.

Larraín brengt het koninklijk landgoed in Sandringham in beeld als een spookhuis, en de hele film heeft vanuit het opgejaagde perspectief van Diana veel weg van een horrorfilm. Actrice Stella Gonet speelt hier een ijzingwekkende Queen, een vrouw die over lijken gaat om haar familie en de monarchie te beschermen tegen de ‘vijandige’ buitenwereld.

En dan zal Imelda Staunton de eerste actrice worden die de rol van Elizabeth II speelt zonder dat de hoofdpersoon er is om er kennis van te nemen, haar voor een lunch op het paleis uit te nodigen of haar een Damehood toe te schuiven..