Elk jaar verdwijnen 25 spoorwegoverwegen in ons land, maar niet zonder slag of stoot

Een spooroverweg in een dorp sluiten? Het veroorzaakt vaak discussie tussen buurtbewoners, gemeenten en Infrabel. Federaal mobiliteitsminister Georges Gilkinet (Ecolo) werkt daarom aan een strenger kader, met objectieve criteria en beter overleg.

Elk jaar sluit spoorbeheerder Infrabel ongeveer 25 spoorwegovergangen in ons land. Hadden we er in 2005 nog 2.072, dan is dat vandaag geslonken tot 1.662. “In een ideale wereld zijn er zelfs helemaal geen overgangen meer”, zegt woordvoerder Thomas Baeken. Indien haalbaar wordt de overgang vervangen door een brug of tunnel.

De bedoeling is vooral om de veiligheid te verhogen. Drie dagen geleden verongelukte in Gent nog een elfjarige jongen toen hij de slagbomen aan de Wiedauwkaai negeerde. De jonge fietser werd gegrepen door de trein. “Elke maand is er wel zo’n dodelijk ongeval in ons land”, zegt Baeken. Daarnaast is er de capaciteit van het net. Het Belgische spoor is een van de drukste in Europa en wordt steeds drukker. Hoe minder overwegen, hoe minder kans op vertragingen. Meer ademruimte, dus.

Maar de plannen stuiten op protest in tientallen gemeenten. Vaak hebben ze namelijk verregaande gevolgen voor de mobiliteit, het uitzicht en het sociale leven in deze gemeenten. In het Oost-Vlaamse Hansbeke, bijvoorbeeld, werd vorig jaar een overweg in het centrum gesloten. Sindsdien moeten auto’s omrijden en gebruiken fietsers en voetgangers een tunnel. Een geluidsmuur van ruim twee meter hoog knipt het dorp straks ook visueel in twee.

“Wij zijn vragende partij voor een doorzichtige wand, maar Infrabel is weigerachtig en wij kunnen hen niet overrulen”, zegt burgemeester Jan Vermeulen (CD&V). De discussie loopt nog.

IJzeren ruggengraat

Ook de Antwerpse gemeente Kalmthout telt zes overwegen. Infrabel tekende een plan uit om enkele daarvan te sluiten, maar dat ziet burgemeester Lukas Jacobs (CD&V) niet zitten. “Het spoor is de ijzeren ruggengraat van ons dorp. Aan de ene kant van de bareel heb je de kleuterschool, aan de andere de lagere school. Als je dat doorknipt, moeten alle moeders en vaders straks omrijden.”

De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) hekelt al langer ‘de eenzijdige afschaffing’ van overwegen, hoewel Infrabel benadrukt dat het inspraak toelaat. Ook mobiliteitsorganisaties zoals de Fietsersbond hebben hun twijfels. “Het probleem is dat ze vaak powerplay toepassen. Dan dringen ze hun plan op aan een gemeente, terwijl er weinig rekening wordt gehouden met de impact op de plaatselijke mobiliteit”, zegt Wies Callens. Soms ontstaan er elders bijvoorbeeld files of moeten gevaarlijke landbouwvoertuigen omrijden.

Meer inspraak

Om die reden legt oppositiepartij N-VA nu een wetsvoorstel op tafel om meer inspraak af te dwingen. “Concreet willen wij dat spooroverwegen onder de regels van gemeentewegen vallen. Dit impliceert dat er telkens eerst een openbaar onderzoek moet gebeuren waarbij bewoners de mogelijkheid krijgen om beroep aan te tekenen, en dat de gemeenteraad een vetorecht krijgt”, zegt Kamerlid Tomas Roggeman.

Dat laatste gaat voor federaal mobiliteitsminister Georges Gilkinet (Ecolo) te ver, maar dat neemt niet weg dat hij gevoelig is voor de kritiek. “Ik werk dan ook aan een aanpassing van de regelgeving”, laat hij weten via zijn kabinet. “Er moeten duidelijke en objectieve criteria komen voor de opheffing van een overweg, en ook beter overleg.”