Eliteclub of net niet? Een middag meelopen met Volt, dé politieke hype van het moment in Nederland

Volgende woensdag kiest Nederland zijn volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer. De partij die onverwacht omhoogknalt in de peilingen, is het pro-Europese, progressieve Volt. Eliteclub of grassrootsbeweging? Een middag in het kielzog van de politieke hype in Den Haag.

Is hij het? Jazeker, hij is het. Al een paar uur is de Volt-campagne zaterdag onderweg in Den Haag, de politieke hoofdstad van Nederland, wanneer een wel heel bijzondere fietser bij de paarse partijvlag aan de Hofvijver stopt. Het is prins Constantijn, de jongste broer van koning Willem-Alexander.

Joris van Oppenraaij, kandidaat voor Volt Nederland bij de Tweede Kamer-verkiezingen volgende week, trekt de stoute schoenen aan: is de prins misschien al lid? Die lacht het weg. “Ik ben nergens lid van, ­behalve van Oranje-Nassau.”

Ze kennen elkaar ­zakelijk, verklaart Van Oppenraaij wanneer het hoge bezoek weer wegfietst. Een prinselijke stem is dan wat te veel gevraagd, maar wat opvalt na een middagje meelopen met Volt is hoeveel voorbijgangers de jonge ­­pro-Europese en progressieve partij zeggen te overwegen, of op zijn minst ­kennen.

Natuurlijk, dit is het chique centrum van Den Haag. Van dit soort stedelijke gebieden moet Volt het hebben. Dat weet ook gelegenheidscampagneduo Van Oppenraaij (nummer 13 op de Volt-lijst) en Michelle van Zanten (nummer 18) Maar dat zeker acht op de tien voorbij­gangers zaterdag bekend is met de partij, geeft de kandidaten moed. Voor de rest is er de slogan die Van ­Oppenraaij zich eigen maakte en die hij op megafoonsterkte (maar ­zonder megafoon) door de stad verspreidt: “Be bold, stem Volt!”

Half Engels, half Nederlands: het is een toepasselijke leus voor een partij die het bij vlagen eurosceptische Nederland zegt te willen versterken door het net onderdeel te maken van een versterkte, federale Europese Unie. Grensoverschrijdende problemen, zoals ­klimaat en immigratie, vragen ­volgens Volt om grensoverschrijdende oplossingen. Het is een ­boodschap die aan populariteit wint. Volt staat op nul tot drie virtuele zetels in de Nederlanse Peilingwijzer.

Eén Europees programma

Succes in de peilingen leidt tot meer media-aandacht, wat weer kan leiden tot meer succes in de peilingen. Volt heeft momentum, dat ongrijpbare verschijnsel waarnaar alle partijen in verkiezingstijd snakken. Achter die ogenschijnlijk plotselinge opmars gaat een professioneel campagneapparaat schuil, met drie voltijdse campaigners onder contract en 450 tot 500 vrijwilligers. Nieuwe leden worden binnen de paar dagen ­benaderd om te zien wat zij voor de partij kunnen ­betekenen.

Dat Volt volgens de peilingen zetels gaat binnenhalen, wordt breed uitgevent. Online, waar Volt de eigen leden – het zijn er inmiddels 5.000 – vraagt nieuws over zetelwinst per WhatsApp met hun contacten te delen, maar ook op straat.

“We komen voor in de peilingen, dus het is sowieso geen weggegooide stem meer!”, roept Van Oppenraaij een man na in de ­Paleistuin in Den Haag, waar hij en Van Zanten zaterdag de campagnedag aftrappen. Vanwege de coronaregels trekken de Volters in duo’s de wijken in. Geïnteresseerden moeten zelf hun flyers pakken, uit een kratje op Van Zantens bagagedrager.

Een man met hond die vraagt waarom er in hemelsnaam alweer een nieuwe partij nodig is, want “GroenLinks is er toch al voor het klimaat”, biedt Van Oppenraaij de kans om uit te weiden over Volts unieke pan-­Europese karakter. Volt is actief in heel Europa en werkt met één overkoepelend programma, dat vervolgens per lidstaat wordt ingekleurd. Zoals de Nederlandse liberale partij VVD en de sociaal-democratische PvdA ook een landelijk ­programma hebben dat wordt vertaald in gemeentelijke en provinciale standpunten. Volt begint alleen een trapje hoger. De partij heeft lokale volksvertegenwoordigers in Duitsland, Bulgarije en Italië en één Europees Parlementslid, ook namens Duitsland. Een zetel in Nederland zou de doorbraak zijn op nationaal niveau.

Het pan-Europese programma is ook het grootste verschil met D66, de Nederlandse partij waarmee Volt inhoudelijk de grootste overeenkomst vertoont. Beide partijen streven naar verdere federalisering van de Europese Unie, met het afschaffen van het vetorecht van lidstaten, het ­optuigen van een volwaardig Europees Parlement en het instellen van Europese belastingen.

Eliteclub

Bijna net zo internationaal als het programma is het campagneteam van Volt. Fietsend door Den Haag treffen we Volters uit Duitsland en uit Nigeria. Er is een Spaans-Nederlandse, maar in Duitsland opgegroeide campaigner. En dan zijn we de Canadees, de Brit en de ­Italiaanse Amerikaan nog niet tegengekomen.

Het is een wereld waarin Van Zanten en Van Oppenraaij thuis zijn. Zij deed onderzoek en studeerde in Marokko en werkt nu bij een subsidieadviesbureau. Hij studeerde in Leiden en Londen en ‘bouwt bruggen’ tussen de lokale ­kapitaalmarkt in Kenia en de watervoorziening daar. De huidige lijsttrekker, Laurens Dassen, vervulde internationale functies bij de grootbank ABN Amro. De vorige was een telg uit de Nederlandse bankiersfamilie Van Lanschot.

Is Volt een eliteclub die ver staat van de ‘gewone man’? Zelf beantwoordt de partij die vraag ontkennend. Volt noemt zich een grassrootsbeweging die buiten verkiezingstijd juist het lokale leven wil verbeteren. Zo werkt Van Zanten mee aan een project om politiek bewustzijn te kweken in Afrikaanse ­gemeenschappen in Nederland. “En echt niet om hen meteen Volt te laten stemmen.” De partij pleit ook voor ‘burgerbudgetten’, geld dat burgers zelf mogen besteden aan activiteiten of investeringen in hun buurt.

Steun van bekende namen

Het succes in de peilingen gaat gepaard met steunbetuigingen van ­invloedrijke stemmen in het publieke (online) debat. De bekende journalist Sander Schimmelpenninck stemt Volt, net als De Correspondent-hoofdredacteur Rob Wijnberg en voormalig VVD-­Kamerlid en politiek commentator Arend Jan Boekestijn. Ook schrijver Geert Mak steunt de partij. Volt-lijsttrekker Dassen en nummer twee Nilüfer Gündoğan treden ook zelf veelvuldig op in de media. De laatste maanden stak de partij veel tijd in het leggen van contact met journalisten, zegt campagneleider Itay Garmy dinsdag in een online campagne-update voor nieuwe leden. “Daar plukken we nu de vruchten van.”

Met de donaties gaat het al even hard. Het campagnebudget groeide de afgelopen weken tot zo’n 300.000 euro. De hoogte van de donaties varieert van enkele tientallen tot sommen van 15.000 en 25.000 euro. Wie meer dan 5.000 euro doneert, treedt toe tot de ‘Spinoza Circle’ en krijgt uitnodigingen voor bijeenkomsten met interessante sprekers.

In 2019 deed Volt ook al mee aan de Europese verkiezingen. Met 106.000 stemmen (1,93 procent van het totaal) won de partij in Nederland geen zetel. Ook in België kwam de partij toen op, zonder succes. Bij de Nederlandse parlementsverkiezingen woensdag mikt Volt op minimaal drie zetels, zegt lijsttrekker Dassen. Hij put moed uit het aantal stemmen van twee jaar geleden, met een minder professionele campagne dan die van nu. “Al blijft het af en toe zoeken.”

Dat geldt volgens hem ook voor delen van het partijconcept. Wat gebeurt er met dat ene Europees programma als de partij in een lidstaat toetreedt tot de regering? Mag Volt Nederland compromissen sluiten met andere partijen en beleid uitvoeren dat indruist tegen de Europese lijn? Kunnen twee Volt-afdelingen in vijandige kampen zitten? “Op de korte termijn zal het niet gebeuren, maar in de toekomst kunnen er mogelijk tegenstellingen ontstaan”, zegt Dassen. “Over de rode lijnen moeten we het debat nog voeren.” In Europa, uiteraard.