‘Eet geen eieren in straal van 15 kilometer rond 3M-fabriek’: UAntwerpen waarschuwt voor gezondheidsrisico’s

Elke week twee eieren eten van eigen kweek? Voor iedereen in een straal van 15 kilometer rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht betekent dit een gezondheidsrisico. Dat blijkt uit nieuwe berekeningen van de UAntwerpen.

De ongerustheid in Zwijndrecht en omliggende gemeenten neemt toe, zeker nu Antwerpse onderzoekers hebben becijferd dat de vervuiling van de 3M-fabriek tot 15 kilometer ver zou reiken. Dat betekent dat pakweg mensen in Sint-Niklaas, Kapellen en Schoten ook gezondheidsrisico’s lopen bij het eten van eieren uit de tuin.

Tot begin jaren 2000 kwamen er door de activiteiten van de 3M-fabriek in Zwijndrecht, bekend van de plakband en post-its, grote hoeveelheden PFOS in de grond. Dat is niet afbreekbaar materiaal, dat potentieel schadelijk is voor de mens. Nu er ook een parlementaire onderzoekscommissie komt in het Vlaams Parlement, is de bodemvervuiling een zaak van nationaal belang geworden. Maar ook de lokale besturen schakelen een versnelling hoger.

In Zwijndrecht willen ze de inwoners woensdag breed informeren, samen met de openbare afvalmaatschappij OVAM, experts en het agentschap Zorg en Gezondheid. De kans is reëel dat de inwoners sterk afgeraden of zelfs verboden wordt om eieren van kippen uit de tuin te eten. “Heel wat mensen maken zich terecht zorgen”, zegt schepen voor Leefmilieu Steven Vervaet (Groen).

Het agentschap Zorg en Gezondheid is volop bezig stalen te nemen van de bodem, het grondwater en groenten om te kijken welk effect de vervuiling heeft. Tegelijk nemen eerstelijnszorgers bloedstalen af bij omwonenden. De tussentijdse analyses moeten tegen volgende week meer duidelijkheid verschaffen.

De eerste signalen zijn niet positief. Onderzoekers van de UAntwerpen hebben onderzocht of de consumptienormen overschreden zouden worden als je twee eieren per week eet. In 2018 bleek dat, in een straal van 10 kilometer rond de 3M-fabriek, bij drie vierde van gevallen zo te zijn. In 2019, bij een grotere straal van 15 kilometer, steeg het zelfs naar gemiddeld 94 procent.

Zwijndrecht eist alvast duidelijkheid voor landbouwers uit de buurt: zijn hun producten veilig? Het federaal voedselagentschap kan beslissen dat zij hun producten niet langer mogen verkopen. “In dat geval verwachten we ondersteuning”, zegt schepen Vervaet. “Die mensen mogen geen slachtoffer worden van industriële vervuiling.” Er is verder onderzoek nodig. Ook in de nabijgelegen gemeente Beveren neemt de ongerustheid toe en eist de burgemeester inzage in de wetenschappelijke studies.

De vervuiling was al lang aanwezig, maar werd pas sinds kort letterlijk weer bovengespit omdat de voorbereidende graafwerken voor de Oosterweelverbinding in de omgeving zijn gestart. Tegelijk is het pas relatief recent dat het schadelijke karakter van PFOS duidelijk wordt. Uit een overzichtsstudie uit 2019 blijkt dat blootstelling aan PFOS bij dieren het centrale zenuwstelsel, de werking van de lever, het geheugen en ook de seksuele organen aantast.

Dat de politiek lang weinig actie ondernam, heeft ook te maken met dit voortschrijdend inzicht. Toch blijven er belangrijke vragen. Waarom was het departement van welzijnsminister Wouter Beke (CD&V) pas sinds vorige week op de hoogte van twee bodemstudies van OVAM uit 2016 en 2018? En hoe komt het dat Vlaanderen eerst geen, en dan erg soepele richtlijnen had voor de behandeling van de met PFOS-vervuilde grond? Het is voer voor de onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement. Woensdag wordt gestemd over de oprichting daarvan, maar dat is allicht niet meer dan een formaliteit.