Eerst 25,83 euro verschuldigd, nu 1.315,21 euro aan kosten: de onvoorziene gevolgen die één onbetaalde factuur kan hebben

Heel wat mensen zullen deze winter herinnerings- en deurwaarderskosten opstapelen door onbetaalde energiefacturen. Moeten energieleveranciers zich te midden van een energiecrisis niet flexibeler opstellen? ‘Als er niets verandert, dreigen meer mensen in een spiraal van armoede te belanden.’

“Ik dacht dat al mijn schulden eindelijk afgelost waren, maar door mijn stijgende energiefacturen begint alles gewoon opnieuw.” Roxanne* (33) is een alleenstaande moeder van twee kinderen en zwanger van een derde. De eerste keer dat ze met schulden te maken kreeg, was toen haar partner een reeks onbetaalde facturen bleek te hebben. Roxanne nam toen al eens contact op met MyTrustO, een schuldhulpverleningsbureau nauw verbonden aan Beweging.net. Zij hielpen haar en haar partner weer uit de schulden.

Net toen alle zorgen van de baan leken, verliet Roxannes partner haar en kreeg ze een energie-eindafrekening van 1.975 euro, een bedrag dat ze onmogelijk alleen kan betalen. “Ik werk momenteel deeltijds en mijn loon is 1.200 euro. Ik ben ook zelfstandige in bijberoep, maar daar verdien ik niet veel mee. Ik moet bovendien een hypotheek betalen.” Roxanne klopte opnieuw aan bij MyTrustO, en kreeg een afbetalingsplan van 165 euro per maand. Een opluchting, maar daarmee zijn haar zorgen nog niet van de baan. “Intussen is mijn voorschotfactuur van 270 naar 1.140 euro gegaan. En omdat ik een afbetaalplan heb, mag ik niet zelf met een nieuw voorstel komen.”

Armoedespiraal

Roxannes ervaring met schuldbetaling kon haar voorlopig behoeden voor een verdere schuldontsporing. Maar dat is niet voor iedereen het geval. MyTrustO zette al in maart een hotline op, speciaal voor mensen met oplopende energieschulden. Ook OCMW’s krijgen al maanden meer vragen van mensen over wat ze moeten doen als ze hun energiefactuur niet kunnen betalen, zegt Nathalie Debast, woordvoerder van de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). “En dat zijn dan ook mensen die we vroeger niet bij het OCMW zagen, bijvoorbeeld uit de lage middenklasse. Als er nu niets verandert, zullen straks meer mensen in een spiraal van armoede terechtkomen. En dan is het voor de OCMW’s nog veel moeilijker om hen eruit te krijgen. Een nieuwe, tijdelijke uitbreiding van het sociaal tarief is nodig.”

Eén onbetaalde factuur kan al snel de bal aan het rollen brengen. Beweging.net verzamelde nog voor de energiecrisis bij gerechtsdeurwaarders 116 geanonimiseerde voorbeelden van ontspoorde kosten. Vaak gaat het dan om facturen die starten aan enkele honderden euro’s en tot boven de duizend euro oplopen. Maar er zijn ook nog meer schrijnende gevallen. Zo staat er een voorbeeld tussen van iemand die 25,83 euro verschuldigd was, maar intussen al 1.315,21 euro aan uitvoeringskosten moet betalen.

Afbetalingsplan niet verplicht

In tijden van woekerwinsten voor energiebedrijven lijken zulke bedragen nog absurder. Maar in principe doen energieleveranciers niets illegaals. Wie zijn energiefactuur niet binnen de vijftien dagen betaalt, krijgt een betalingsherinnering. Gebeurt er de volgende vijftien dagen opnieuw niets, dan stuurt de leverancier een ingebrekestelling. Als de algemene voorwaarden van het contract dat toelaten, mag de energieleverancier bij elke stap inningskosten en interesten aanrekenen. Na die 'minnelijke fase’, kan de energieleverancier een beroep doen op een gerechtsdeurwaarder, incassobureau of advocaat. Als ook dan een betaling uitblijft, belandt de zaak voor de rechter, met gerechtskosten tot gevolg.

De kosten voor de minnelijke fase zijn wel wettelijk beperkt. “Al is die wet redelijk soepel”, zegt Simon November van Test Aankoop. “Daarom raden wij altijd aan om het niet zover te laten komen en al vanaf de eerste betalingsherinnering een afbetalingsplan te onderhandelen.” Weet wel dat de energieleverancier helemaal niet verplicht is om het voorgestelde afbetalingsplan te aanvaarden. Organisaties zoals het OCMW (gratis) of MyTrustO (betalend) kunnen in zulke gevallen helpen door te bemiddelen.

Meer respect

Maar te midden van de energiecrisis is het de vraag hoe bereikbaar en klantvriendelijk energieleveranciers zijn. In een tweet merkte actrice Hilde Van Mieghem op hoe haar energieleverancier al bij de eerste herinnering op een redelijk dreigende toon eiste dat ze zou betalen. Debast ondervindt dat ook OCMW’s de grootste moeite hebben om leveranciers te bereiken: “Hun callcenters zijn zo goed als onbereikbaar voor zowel klanten als hulpverleners. Wij eisen dat energieleveranciers hen zo snel mogelijk met respect behandelen.”

Dit najaar ligt er bij de federale regering een wetsvoorstel van minister van Economie Pierre-Yves Dermagne (PS) op tafel. Die wet zou de eerste herinnering in alle sectoren gratis maken, en de kosten bij de tweede herinnering plafonneren. Maar dat is niet snel genoeg, meent Vooruit. De Vlaamse socialisten kwamen daarom vorige week met vijf voorstellen om de schulden ten gevolge van de energiecrisis meteen aan te pakken. Een daarvan moet consumenten vrijstellen van bijkomende inningskosten zolang ze over een afbetalingsplan onderhandelen.

De Federatie van Belgische Elektriciteits- en Gasbedrijven (FEBEG) reageert niet heel enthousiast op de plannen van de regering. Volgens directeur-generaal Marc Van den Bosch stellen energieleveranciers zich al soepeler op door afbetalingsplannen gratis toe te kennen en rekening te houden met de betaalcapaciteit. Ook zouden er al speciale telefoonlijnen en mailadressen voor hulpverleners zijn, maar zouden die nog onvoldoende gekend zijn.

* Roxanne is een schuilnaam.