Een zilveren hamer, drie kisten, negen dagen rouw? Voor de begrafenis van een emeritus paus bestaat geen draaiboek

De gebruiken rondom de dood van de paus zijn vastgelegd in Begrafenisriten van een Roomse Paus, een document van ruim 400 pagina’s over onder meer ceremonies, muziek en gebeden. Hoeveel van die regels ook in het geval van de als paus afgetreden Benedictus zullen worden toegepast, hangt vermoedelijk af van zijn eigen wensen en de beslissingen van zijn opvolger Franciscus.

Zo is het onbekend of Benedictus drie keer met een zilveren hamer tegen zijn hoofd is getikt. Normaal gesproken voert de camerlengo van de rooms-katholieke Kerk, de plaatsvervanger van de paus en belangrijkste functionaris binnen het Vaticaan na zijn dood, dat ritueel uit terwijl hij de doopnaam van de paus uitspreekt. Zo vergewist hij zich ervan dat de Heilige Vader daadwerkelijk dood is.

Plechtige, maar sobere begrafenis

Wat sowieso anders is deze keer, is dat de bellen van de Sint-Pietersbasiliek niet zijn geluid om de dood van Benedictus aan te kondigen. Normaal gesproken worden de privévertrekken van de paus afgesloten totdat een opvolger is gekozen, en komen kardinalen uit de hele wereld naar Rome om te rouwen en een opvolger uit hun midden te kiezen. Dat is deze keer niet nodig.

Volgens een woordvoerder van het Vaticaan zal de begrafenis donderdag op verzoek van Benedictus zelf “plechtig, maar sober” zijn. Paus Franciscus zal de mis leiden. Daarna wordt Benedictus volgens zijn eigen wens bijgezet in de crypte onder de Sint-Pieter, net als veel van zijn voorgangers.

Of hij net als die voorgangers drie in elkaar passende kisten krijgt, is nog onduidelijk. Ook heeft het Vaticaan niets losgelaten over de traditionele rouwperiode van negen dagen.

Alleen officiële delegaties uit Italië en Duitsland

Italiaanse veiligheidsdiensten rekenen op zo’n 60.000 aanwezigen donderdag. Dat is aanzienlijk minder dan de 300.000 bij de begrafenis van Benedictus’ voorganger Johannes Paulus II in 2005 – een ceremonie die Benedictus XVI als Deken van het College van Kardinalen toen zelf leidde.

Onder de aanwezigen zijn vermoedelijk ook aanzienlijk minder hoogwaardigheidsbekleders dan in 2005. Toen gaven staatshoofden en regeringsleiders uit meer dan 100 landen acte de présence. Omdat Benedictus sinds zijn aftreden geen staatshoofd meer is, heeft het Vaticaan alleen Italië en Duitsland (zijn geboorteland) uitgenodigd om een delegatie te sturen. Vertegenwoordigers van andere landen zijn welkom op persoonlijke titel.

De begrafenis van Benedictus zal vermoedelijk een blauwdruk vormen voor toekomstige ceremonies voor afgetreden pausen. Paus Franciscus heeft ervoor gepleit dat er duidelijke regels komen omtrent de omgang met een afgetreden paus. Hij heeft zelf de mogelijkheid nadrukkelijk opengelaten dat hij zijn ambt ook ooit neerlegt.