'Een rector moet niet elke dag in het nieuws komen'

We zijn allebei van 1967, maar dat is dan het enige dat ons bindt. Want ik ben journalist en alleen verantwoordelijk voor mezelf en dit verhaal. Hij is Luc Sels en baas van een universiteit met 22.000 personeelsleden en 57.000 studenten. Zo voel je je klein, al delen we natuurlijk geschiedenis: de rakettenbetogingen in de jaren 80, de verwondering toen in de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov het IJzeren gordijn openritste en de muziek van New Order als soundtrack bij die jaren. "Met die kerndreiging was ik erg bezig", herinnert hij zich. "Bij momenten zat daar angst in, al beseften ouders dat wellicht niet. En dan vergelijk ik dat met vandaag... In de zomer gingen we op vakantie naar Japan en net voor we vertrokken, realiseerde mijn zoon van 7 zich dat Noord-Korea en Japan vlakbij elkaar liggen. Toen werd me duidelijk dat wij als volwassene erg onderschatten welke impact nieuws op kinderen kan hebben."

Kleiner dan wereldnieuws, had dit bericht van 9 mei 2017 nochtans een nog grotere impact op het leven van die jongen van 7. Om 21.47 uur meldde de site van deze krant: 'Luc Sels verslaat Rik Torfs bij Leuvense rectorverkiezing', eronder vielen de woorden 'verrassing van formaat' en het verschil in stemmen: 48. "48 stemmen, dat zijn 24 mensen in de kering", zegt de bedrijfssocioloog, "en dat is, ja, een gigantische wending. Je beseft en voelt dat het letterlijk kantje-boord was en van de ene seconde op de andere weet je dat die sabbatical niet zal kunnen doorgaan." Daarom antwoordt hij '9 mei' op de vraag welke dag dit jaar voor hem het kantelpunt werd. Niet 1 augustus (toen hij in dienst trad) en ook niet 12 maart, toen hij zijn kandidatuur bekendmaakte. "Heel lang had ik dat geweigerd, ook al vroegen veel mensen me al jaren om mee te doen aan die verkiezingen. Half februari hakte ik de knoop definitief door: ik zou me geen kandidaat stellen. Maar één week later herzag ik mijn mening."

Dat klinkt vreemd voor een academicus, een onderzoeker, iemand van de ratio. Jaren overwegen en een beslissing nemen. Om na één week die beslissing om te keren. Als je vraagt of hij kan zeggen waarom, zegt hij: "Eigenlijk niet." Maar Luc Sels gaat toch verder: "Een aantal mensen buiten de KU Leuven gaf me overtuigende argumenten om het toch te doen. Ik kan er geen namen op kleven, want ze zijn iets te bekend en het zou heel erg vervelend zijn voor die mensen zelf."

Waren dat mensen uit de academische wereld of uit de politiek? Er zijn veel politici...

(lacht, maar gaat onverstoord verder) "De argumenten hadden te maken met het isolement van de KU Leuven, of het dréigende isolement vooral, tegenover andere universiteiten. Ik heb me dan kandidaat gesteld, maar ik wist altijd - en Rik Torfs wist dat, denk ik, ook - dat het close zou zijn."

Nieuwjaar viert hij straks in Bangkok, daar vliegt Luc Sels op oudejaarsdag heen, het is de eerste etappe van een veertiendaagse werkreis naar Zuidoost-Azië. Ook Hanoi en Kuala Lumpur staan op het programma. Maar eigenlijk zou dat dus Australië moeten geweest zijn, als die sabbatical er was gekomen. "Mijn decaanschap (van de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, RVP) eindigde en het idee was om, minstens, een half jaar naar Australië te gaan. Maar van zodra die verkiezing achter de rug was, kwam ik sneller in regeringsmodus dan gepland."

Ook dat lijkt vreemd. Een gezin bereidt zich voor op een jaar Australië, tot de man zegt: ik ga een nieuwe job doen en nog harder werken. En hij begint eraan op 1 augustus, letterlijk: tijdens de geplande reis naar Japan van 15 juli tot 9 augustus, werkte hij elke voormiddag vanaf die eerste dag. "Maar een van de mensen die me overtuigd heeft me kandidaat te stellen, was mijn vrouw. Een houding die we allebei aannemen, is dat we het leven nemen zoals het komt. Dat behoedt je voor zware ontgoochelingen. Veel harder werken dan ik de vorige jaren deed, kan ik niet. Dus in termen van werkuren is het verschil niet zo groot. Alleen is alles nu nog meer gecomprimeerd en is geen enkel weekend veilig. Aan de KU Leuven gebeurt elke dag iets."

En als rector is álles wat u zegt of tweet nieuws.

"Je hoeft als rector nochtans niet elke dag in het nieuws te zijn. We hebben vier andere jaren gekend en dat zeg ik met alle respect. Het is een keuze die gemaakt werd. Maar mensen denken daardoor dat het altijd zo geweest is, terwijl de voorgangers van Rik dat helemaal niet deden. Denk maar aan Mark Waer en Marc Vervenne. Ik probeer intern wat luwte te prediken. Niet omdat we minder in de pers moeten aanwezig zijn, wel omdat wat meer geduld soms goed is. Alle universiteiten zijn aan bezinning toe over de taal die we gebruiken, bijvoorbeeld bij doorbraken in medisch onderzoek. Die powertaal creëert vaak verwachtingen, ook bij patiënten. Maar of ik nu het gevoel heb dat ik veel langer moet nadenken voor ik een tweet stuur? Neen. Ik zal alleen sneller opteren voor een opiniestuk dan voor een interview. Alleen merk ik dat journalisten liever de rector willen horen en als een opiniestuk door vijftien mensen ondertekend wordt en een van hen is de rector, dan wordt die uitgelicht. Daar heb ik al leergeld voor betaald."

Hij geeft een voorbeeld: "De Standaard deed dat met een gezamenlijk opiniestuk over kernenergie. Dat kwam op de voorpagina én in het editoriaal, met een bepaalde framing. Dat vond ik niet correct en voor een controlefreak als ik was dat lastig. Maar ik heb moeten leren loslaten en geleerd soms eens niét te reageren."

Toch nog dit: "Ik vind dat we de relatie met de pers open moeten kunnen bespreken, om twee redenen. Eén: wat ik net zei over die opinie. En twee: we zouden de discussie moeten kunnen voeren over de titelvoering en wat de juiste balans is tussen bereikcijfers voor de media en de authenticiteit van het verhaal voor de geïnterviewde. Als geïnterviewde en, dat zeggen journalisten me zelf, als auteur van een interview, heb je vaak geen vat op de titel boven een verhaal. Dat is niet correct."

Rector zijn, geeft wel de kans accenten te leggen. Zo mocht u de 'Leerstoel Tom Boonen' inhuldigen en kan u eigen voorkeuren aangeven met betrekking tot eredoctoraten.

"Bij die Leerstoel Tom Boonen, was ik letterlijk 10 minuten aanwezig. Ik kwam uit Brussel en er stond een enorme file. Maar de file uit Balen was blijkbaar nog groter. Maar dat zijn wel warme momenten omdat het vaak gaat over aandacht voor kwetsbare groepen. In het geval van Boonen over kinderen met neuromotorische problemen.

"Zo'n eredoctoraat is nog iets anders. Wij proberen mensen te eren nog voor ze een Nobelprijs winnen. Heel concreet denk ik nu, bijvoorbeeld, aan António Guterres, de secretaris-generaal van de VN. We kijken ook graag naar kandidaten met een culturele bagage. Nick Cave stond al een paar keer op de shortlist en Patti Smith hebben we er een aangeboden. Maar blijkbaar heeft zij een paar maanden nodig om toe te happen. Sommige mensen willen het ook liever niet. Zadie Smith weigerde. Niet omdat ze iets tegen onze universiteit heeft, maar voor haar hoeft academische erkenning niet."

Hij is dus 50, dit jaar geworden, en werd iets wat geen kind van 12 als droom uitspreekt: rector van de universiteit. Dat was ook bij de kleine Luc Sels, geboren in Merksem ("maar daar heb ik maar vier dagen gewoond, in de materniteit, nadien ben ik naar Leuven gevlucht", glimlacht hij) niet het geval. "Maar de universiteit sloop er wel in. Mijn grootmoeder was de privésecretaresse van monseigneur Descamps, de laatste rector van de geünificeerde universiteit in Leuven. Dat academische milieu was me niet vreemd. Later begon zij doctoraten uit te tikken, onder meer het doctoraat van mijn promotor is door mijn oma getypt. Maar vooral belangrijk was dat mijn vader, op wat latere leeftijd, nog sociologie ging studeren. Nadien deed mijn zus dat en later ik. Aan tafel waren er dus voortdurend discussies tussen sociologen en sociologen in wording aan de gang. Op mijn 12 had ik geen idee, maar ik was wel altijd gefascineerd door onderzoek en onderwijs. Dat werd versterkt door in het middelbaar aan het Sint-Jozefscollege in Aarschot te zitten. We waren met acht die Latijn volgden, het VSO-systeem was er in voege en de grote autonomie in het leerproces wakkerde mijn interesse voor onderzoek aan. Op 18 wist ik dat ik prof wilde worden."

Geen van die andere zeven werd prof. Niemand rector. Luc Sels wel en wie was dan bepalend, in zo'n leven. Wie verlegde een steen? Aarzelend zegt hij dat die vraag hem vaak wordt gesteld. "Ik kan er meestal niet op antwoorden. Dat betekent wellicht dat ik te saai ben voor interviews."

Of dat dit een clichévraag is.

"Als jongen keek ik op naar David Bowie. Die vond zichzelf altijd opnieuw uit, uitte zich in andere kunstvormen en werd door dingen bespreekbaar te maken normverleggend. Maar ik had ook een voorliefde voor politieke figuren die eerst hun imago tegen hadden, maar achteraf belangrijk bleken. Mensen als Michail Gorbatsjov, Jean-Luc Dehaene en recenter nog Herman Van Rompuy. En dan waren veel mensen belangrijk die dat zelf niet beseffen. Ik was 41 toen ik decaan werd, wat jong is, en ik ondervond heel veel steun van mensen als Wim Moesen, Paul De Grauwe, Jaak Billiet en Theo Peeters. Ook vandaag merk ik dat emeriti veel vertrouwen geven en me aanmoedigen. Mensen als Roger Dillemans, Mark Waer en Marc Vervenne. Die bellen niet, maar soms schrijven ze me en moedigen me aan. Of ze geven signalen die ze opvangen door, weliswaar met de disclaimer erbij: 'We weten dat de tijden veranderd zijn...' Hun positieve feedback is van groot belang."

Van zijn directe voorganger Rik Torfs is die feedback er niet. Luc Sels wil daar ook niet meer op terugkomen. De strijd, tijdens de verkiezingen, was soms hard. De vraag is toch of die overgang dan wrang verliep. "Er is geen overgang geweest. Ook geen overdracht. Ik heb Rik sinds juni niet meer gezien. Maar misschien was het niet mogelijk en niet nodig. Ik heb tegenover niemand hard feelings, ook niet tegenover Rik, en de vicerectoren hebben wel een zeer goeie overdracht gehad. Dus het is oké. En ik heb het gevoel dat ik de universiteit ondertussen kende. Tijdens de campagne zei Rik vaak dat ik niet wist waarover ik sprak, maar nu blijkt dat toch anders te zijn. Ik draaide lang genoeg mee om het goed in te schatten."

Twee jaar terug interviewden we Rik Torfs in ditzelfde bureau in het rectoraat. Het valt op dat uw werktafel in ieder geval een andere is én dat ook de kunst aan de muren dat is.

"Mijn tafel kan met vaste instellingen omhoog en omlaag en ik werk meestal rechtstaand. Omdat ik te veel zit. Dat rechtstaan doet mijn rug deugd en ik probeer ook elke dag 11.000 stappen te zetten. Verder is de tijd dat je grote kasten met classeurs nodig hebt voorbij. Die gaan dus nog weg, ik ga voor lage kasten van Zweeds design."

Ikea?

(lacht) "Dat niet, maar toch betaalbaar. Het grote schilderij dat er hing, verving ik door een triptiek van fotograaf Tuur Van Balen, de zoon van professor Koen Van Balen. Ik houd van moderne fotografie. Binnenkort komt er ook nog een foto van Dirk Braeckman aan de muur. Ik ben thuis opgegroeid met een donkere kamer, mijn vader fotografeerde veel, je moest in de koelkast altijd goed uitkijken of je er geen fles ontwikkelaar uithaalde in plaats van een fles melk. Ik fotografeer ook zelf veel. Op reis kijk ik en sla ik alles op in functie van de foto's die ik kan maken."

U was onlangs met het koningspaar op reis naar India. Wat is het belang van die reizen?

"Sowieso reis ik graag, maar internationalisering is voor de universiteit ook van groot belang. In maart ga ik mee op staatsbezoek naar Canada, maar ik vertrek voordien al en ga eerst naar Boston, New York, M.I.T. en Harvard, voor we in Montréal aanpikken. We leggen contacten met die universiteiten voor samenwerking in onderzoek en onderwijs . Levert dat iets op? In India volgde ik in de voormiddag het officiële programma, wat interessant is voor je netwerk. Op die reizen ben je weg met ministers en boel top-CEO's. Eigenlijk een schitterend model: door weg te gaan, zie je elkaar. Na de middag koppelde ik dan af en volgde een eigen, goed voorbereid, programma. Waar dan vijf grote akkoorden met de University of Delhi uit voortkwamen."

De reis naar Zuidoost-Azië, beginnend op 31 december, heeft datzelfde doel. Al gaan dit keer zijn vrouw en de twee jongste kinderen van 3 en 7 mee. De rector heeft ook nog drie grote kinderen uit een eerste huwelijk, eigenlijk al van een andere generatie. Op zijn site beschreef hij dat zelf: 'De oudste, Shoera, studeert wiskundige ingenieurstechnieken. Twee jaar terug was ze fakbarverantwoordelijke van VTK. Ze betrekt me nog in die wereld, op de jaarlijkse Ouwe Zakken Avond van de kring. De jongste, Wout, is amper drie. Een vat vol energie, nog lang niet bezig met zijn future self.'

"Natuurlijk is de omgeving, de school, de wijze waarop alles georganiseerd is en hoe leerlingen geactiveerd worden, op een gezonde manier vooruitgegaan. En ook het digitale is nu anders. Mijn jongste kan nog niet lezen of schrijven, maar de code van de iPad heeft hij wel gememoriseerd en daar is hij mee bezig. Maar verder? Ik vind dat de verschillen tussen generaties heel erg overdreven worden. Veel onderzoek toont aan dat de verschillen binnen generaties veel groter zijn dan die tussen generaties. Zeker is dat we er op alle vlakken op vooruitgegaan zijn. Zelfs als je kijkt naar de terreurdreiging. Objectief gezien is die niet erger dan in de jaren 80."

Zouden onze kinderen naar die tijd kijken als naar de prehistorie? Zoals wij deden naar de Tweede Wereldoorlog, die eigenlijk toch maar dit twintig jaar voor onze geboorte plaatsvond.

"Maar zo bekeek ik dat niet. Die vijf oorlogsjaren boeien me nog altijd en ik geef dat aan mijn kinderen mee. Mijn intussen overleden ex-schoonvader was een oostfronter die de Slag van Stalingrad bespaard is gebleven omdat hij net voordien een oog verloor. Na de oorlog maakte hij de epuratie mee en zat een tijd gevangen. De familie van mijn vader leunde dan weer bij het verzet aan en telde enkele krijgsgevangenen. Mijn vader ontsnapte aan de dood bij een bombardement op Leuven. Ze woonden in het Begijnhof en hadden twee inwonende studenten. De Amerikaanse jagers dropten altijd lichtbakens om de bommenwerpers aan te geven waar ze moesten droppen. Doel was het station van Leuven, maar door de wind kwamen die bakens op het Begijnhof terecht. Die studenten zagen dat, haalden mijn vader en zijn broer uit het huis en brachten ze in veiligheid naar waar nu de Carrefour op de ring staat. Dan haalden ze mijn grootouders er nog uit en een fractie van een seconde later vernielde een bom hun huis. De historiek van beide kanten ken ik dus en ik vind het belangrijk dat aan mijn kinderen mee te geven."

De toegemeten drie kwartier zijn een half uur voorbij. De fotograaf krijgt nog tijd voor een portret, dat geeft ons tijd om rond te kijken. Stapeltjes boeken tonen onder meer Vooruitgang van Johan Norberg, Not for Profit van Martha Nussbaum en Experimental Encounters in Music and Beyond. Er liggen grijze handschoenen en er ligt een koptelefoon. "Nu heb ik 15 minuten tijd voor een andere afspraak en dan zet ik mijn muziek aan. Volgens Spotify luisterde ik dit jaar meer dan 68.000 minuten naar muziek. Dat is zeer uiteenlopend. Ik was altijd fan van Kraftwerk, maar ook van Joy Division, New Order en vandaag van Trentemøller en Disclosure. Maar van die 68.000 minuten zal 'Schilderijen van een tentoonstelling' van de Russische componist Moessorgski ongetwijfeld het meest afgespeelde stuk zijn. Maar mocht Spotify al altijd bestaan hebben, dan zou op nummer 1 van de meest afgespeelde groepen op Sonic Youth staan. Met stip."