Een miljoen? Twee miljoen? China is het zicht op het aantal covidbesmettingen en -doden kwijtgeraakt

In amper vier maanden tijd zullen er volgens schattingen een half miljoen Chinezen aan covid sterven. Het kunnen er ook 1 miljoen zijn, of 1,5 of 2 miljoen, of zelfs 2,5 miljoen als overlijdens door uitgestelde zorg worden meegeteld. Deskundigen voorspellen een enorme sterfte door de covidgolf in China, maar hun schattingen lopen sterk uiteen. Een gebrek aan data maakt de situatie extreem ondoorzichtig.

Uit steeds meer delen van China komen signalen van overvolle ziekenhuizen en crematoria, die op een zware gezondheidscrisis wijzen. Maar zonder data is het moeilijk de precieze ernst in te schatten en zicht te krijgen op het ontstaan van nieuwe mutaties van het virus. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), doorgaans voorzichtig Beijing niet voor het hoofd te stoten, zei woensdag ‘bezorgd’ te zijn over de ‘onderrapportage’. Het gebrek aan transparantie speelt ook mee in de Europese discussie over reisrestricties. De Europese Unie moedigt lidstaten aan om reizigers uit China om een negatieve coronatest te vragen.

De Chinese overheid liet begin december het zerocovidbeleid los, na protesten en signalen van nakende instorting van het systeem. Sindsdien zijn lockdowns, reisrestricties en quarantaines verleden tijd. In plaats van het ‘afremmen van de curve’, zoals experts steeds hebben aangeraden, laat Beijing nu alle remmen los. Yanzhong Huang, gezondheidsexpert van de Council on Foreign Relations, spreekt van ‘een laisser-faire aanpak’ om ‘zo snel mogelijk groepsimmuniteit te bereiken’.

Over de piek?

De ongeremde omikrongolf bij een gebrekkig gevaccineerde bevolking, zonder natuurlijke immuniteit, leidt onvermijdelijk tot grote sterfte, maar niemand weet hoe groot. De Chinese autoriteiten zijn gestopt met testen, en hebben de definitie van covid als doodsoorzaak aangescherpt. Volgens officiële cijfers zijn er sinds de beleidswijziging 98.500 mensen besmet geraakt en 23 mensen aan covid gestorven. Beijing geeft toe dat die cijfers nietszeggend zijn, maar biedt geen alternatief.

Chinese experts melden alleen regionale schattingen, die suggereren dat het ergste al voorbij is. In de steden Beijing, Shanghai, Guangzhou en Chongqing en de provincies Sichuan en Hebei zou de covidgolf al over zijn piek heen zijn; circa 80 procent van de bevolking zou besmet zijn geraakt. Over ernstige zieken en doden wordt daarbij niet gerept. Een gelekt, onbevestigd overheidsdocument meldt eind december 37 miljoen besmettingen op één dag.

“Als die cijfers waar zijn, betekent het dat de pandemie zich snel verspreidt en dat deze golf snel zal voorbij zijn”, zegt Ali Mokdad, professor mondiale gezondheid aan het Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) van de Universiteit van Washington in Seattle. Zijn instituut voorspelt maximaal 4,6 miljoen besmettingen per dag. “Ik weet niet of dit geloofwaardig is. Het is verrassend dat zo snel na de verandering van het beleid zich al zo veel infecties per dag voordoen.”

Overweldigd door de golf

Het gebrek aan betrouwbare cijfers ligt voor een deel aan praktische oorzaken. Na de plotselinge politieke ommezwaai zijn Chinese gezondheidsdiensten overweldigd door de covidgolf en komen ze niet aan tellen toe. Dat lijkt op de situatie aan het begin van de pandemie in de Verenigde Staten en Europa, waar de cijfers ook onbetrouwbaar waren, zelfs met strengere procedures voor dataverzameling.

‘In de Verenigde Staten doen de gezondheidsdiensten geregeld peilingen per telefoon, dat zou China ook moeten doen’, zegt Zhuo Chen, professor gezondheidseconomie aan de Universiteit van Georgia en Universiteit van Nottingham Ningbo. ‘Maar het Chinese Centrum voor Ziektebestrijding (CDC) heeft 2- tot 3 duizend werknemers, het Amerikaanse 9- tot 10 duizend. Het vraagt veel arbeidskracht om zo’n peiling te doen.’

Maar het gebrek aan transparantie is ook politiek gemotiveerd. Beijing verdedigt de ommekeer in het covidbeleid met het argument dat omikron ongevaarlijk is, en wil het aantal ernstig zieken en overlijdens liever minimaliseren. “Hospitalisatiecijfers zijn wat we nu echt nodig hebben, maar China geeft geen inzage in zulke info”, aldus Mokdad.

Bij gebrek aan betrouwbare cijfers nemen sommige analisten hun toevlucht tot alternatieve indicatoren: het aantal passagiers in de metro, de drukte op straat, het aantal keren dat zoektermen als ‘koorts’ op de computer werd ingetikt. Die bieden aanwijzingen, maar zijn onvoldoende voor een precies beeld.

De meest concrete cijfers komen van statistische modellen, op basis van viruskenmerken, vaccinatiegraad, ziekenhuiscapaciteit en mobiliteit van de bevolking. Die modellen zijn vaak gebaseerd op het voorbeeld van Hongkong. Maar ook hier levert het gebrek aan data – over de ict-capaciteit bijvoorbeeld, of de werkzaamheid van het Chinese vaccin – erg uiteenlopende uitkomsten op.

Oversterfte als indicator

Het Amerikaanse IHME voorspelt tegen eind maart tussen 323 duizend en 502 duizend coviddoden, zo’n vijf- tot negenduizend per dag. Het Britse gezondheidsdatabureau Airfinity telt op dit moment al 14.700 coviddoden per dag en verwacht tegen eind april 1,3 tot 2,1 miljoen doden. Bij vier andere studies variëren de schattingen tussen 1 en 1,7 miljoen coviddoden. De Nationale Universiteit in Taiwan voorspelt 2,55 miljoen doden tegen eind maart, inclusief 850.000 door uitgestelde zorg.

Hoe uiteenlopend de resultaten ook zijn, alle studies zijn het erover eens dat de sterfte lager kan door de curve te vertragen, te voorkomen dat de ziekenhuizen volstromen en in te zetten op vaccinatie. Dat kan een kwart tot de helft van de sterfte schelen. Ook als de Chinese overheid nalaat maatregelen te nemen, kan de bevolking zelf ingrijpen door maskers te dragen, afstand te houden en thuis te werken.

De impact van covid in China zal blijken uit de cijfers van oversterfte, denken experts, maar dat kan nog jaren duren. ‘Ik geloof dat we uiteindelijk geloofwaardige informatie zullen hebben, maar het zal tijd vragen’, zegt Mokdad. “In deze tijd is het moeilijk om sterfte te verbergen.” Chen: “Op een overlijdensakte kunnen fouten staan, je kunt covid of diabetes als doodsoorzaak opschrijven. Maar of iemand overleden is of niet, dat kun je niet veranderen.”