Een 'annus mirabilis' voor de Vlaamse film en vele internationale juweeltjes

Een jaar met twee films van de Coens kan geen slecht jaar zijn

Het is tegenwoordig zo'n beetje bon ton om te poneren dat er op tv veel beters te zien is dan in de bioscoop. Maar vaak gebeurt dat door mensen die de weg naar de donkere zaal kwijt zijn geraakt. En dat is jammer, want ook in 2008 was er weer veel filmisch lekkers in de Belgische bioscopen te zien.

door Jan Temmerman

BRUSSEL l Wat de bioscoop en de kijkbuis in ieder geval wél met elkaar gemeen hebben, is dat men in beide media steeds meer moeite moet doen om het vele nutteloze en waardeloze kaf van het rijpe koren te scheiden. Thuis voor de buis krijgt men van steeds meer zenders meer van hetzelfde voorgeschoteld en in de bioscoop worden de laatste jaren steeds meer films uitgebracht waarvan de kwantiteit zelden in verhouding staat tot de kwaliteit. Zelfs voor de professionele filmkijker is het momenteel onmogelijk geworden om het volledige aanbod te behappen.

Maar dat imposante overaanbod is voor de potentiële bioscoopbezoeker niet veel meer dan een luxeprobleem. Want wie de ellenlange releaselijsten van 2008 overloopt, kan niet anders dan vaststellen dat er nog altijd veel filmjuweeltjes zijn.

Het meesterwerk There Will Be Blood van de Amerikaanse scenarist-regisseur Paul Thomas Anderson bijvoorbeeld, waarvoor hoofdrolspeler Daniel Day-Lewis terecht een Oscar kreeg als beste acteur (ook al zegt hij de eerste twintig minuten geen gebenedijd woord) en Robert Elswit de Oscar voor de beste fotografie. In There Will Be Blood speelt Day-Lewis de hoofdrol van Daniel Plainview, een geobsedeerde en onverbiddelijke petroleumpionier van rond de vorige eeuwwisseling, toen de ontginning van olie nog een zegen voor de mensheid leek. Voor zijn scenario liet P.T. Anderson zich inspireren door de beroemde en controversiële roman Oil! uit 1927 van de politiek en sociaal sterk geëngageerde schrijver Upton Sinclair. De titel mag dan wel als de aankondiging van een banale horrorfilm klinken; het resultaat is een even epische epoquefilm als een persoonlijke, moderne parabel over olie en hebzucht, maar ook over brute macht, religie en familiebanden. Wat filmmaker Paul Thomas Anderson niet kon weten, maar hooguit kon vermoeden, was dat de titel van deze aanklacht tegen mateloze en dus criminele geldhonger, die niet alleen boortorens, maar ook de zielen in brand zet, zo profetisch blijkt nu de financiële wereld in haar voegen kraakt en kreunt.

Een andere reden waarom There Will Be Blood een plaatsje in onze herinneringen verdient, is dat deze adaptatie nog maar eens bewijst dat literatuur een echte - om even in de financiële terminologie te blijven - goudmijn kan zijn voor de betere film, zoals dat dit jaar ook het geval was met het Italiaanse Caos Calmo van Antonio Grimaldi, naar de roman van Sandro Veronesi, en het Britse Brideshead Revisited van Julian Jarrold naar de klassieker van Evelyn Waugh. Het zijn slechts enkele voorbeelden, want ook voor Oscarwinnaar No Country For Old Men lieten de gebroeders Ethan & Joel Coen zich inspireren door de gelijknamige roman van Cormac McCarthy. Dat de getalenteerde broers hun filmmosterd niet altijd bij het betere boek moeten halen, bewezen ze ditzelfde jaar door zelf het originele scenario voor hun spionagesatire Burn after Reading neer te pennen. Een jaar met TWEE films van de coole Coens in de bioscoop kan nooit een slecht jaar zijn.

Ook gebaseerd op een boek, maar van een totaal andere orde, is de Franse film Entre les murs, waarin regisseur Laurent Cantet via een 'tranche de vie' over wat er zich binnen de klasmuren zo allemaal kan afspelen laat zien hoe onderwijs en samenleving elkaar nodig hebben, maar elkaar niet altijd voldoende kennen. Voor het eerst in meer dan twintig jaar kreeg een Franse film nog eens de Gouden Palm in Cannes. En daar viel niets op af te dingen.

Op de Croisette werden dit jaar ook twee Italiaanse films bekroond, de hallucinante maffiakroniek Gomorra van Matteo Garrone en de excentrieke biopic Il Divo van regisseur Paolo Sorrentino over de legendarische überpoliticus Giulio Andreotti. Die dubbele triomf bewijst twee zaken: dat de Italiaanse cinema in goede gezondheid verkeert én dat bioscoopfilms, misschien meer dan ooit en zeker meer dan de meeste televisiefictie, op een trefzekere en indringende manier de vinger aan de pols van de actualiteit en dus ook van allerlei maatschappelijke ziektes en kwaaltjes houden. Dit jaar deden de gebroeders Dardenne dat ook nog eens met Le silence de Lorna.

Was het dit jaar dan alleen maar bittere ernst in de bioscoop? Verre van. Politieke films kunnen ook hilarisch zijn, zoals veteraan Mike Nichols dat bewees met Charlie Wilson's War. En die andere veteraan, Woody Allen, bleek nog altijd in goede doen met Vicky Cristina Barcelona, net zoals Mike Leigh het zichzelf toeliet het eens wat vrolijker aan te pakken in Happy-Go-Lucky. Christopher Nolan dan weer bewees met het superieure The Dark Knight dat de Batmanfranchise nog niet uitgemolken is.

Het wonderjaar van de Vlaamse film

Kinderen van alle leeftijden konden met volle teugen genieten van een digitaal tekenfilmwonder als WALL-E van regisseur Andrew Stanton, maar ook het fascinerende en aangrijpende animatiecuriosum Waltz with Bashir van Ari Folman over het Israëlisch-Palestijnse kruitvat maakte de verplaatsing naar de bioscoop meer dan de moeite waard. Ook het genre van de muziekdocumentaire bleef met totaal uiteenlopende titels, zoals Young@Heart, Shine a Light en U2/3D, voor de nodige afwisseling zorgen.

Ten slotte mag 2008 herinnerd blijven als een 'annus mirabilis' voor de Vlaamse film, met enerzijds de overspelthriller Loft van Erik Van Looy en Bart De Pauw, die zowat op hun eentje de bioscoopexploitatie wat financiële ademruimte bezorgden, en met anderzijds films zoals Aanrijding in Moscou, (N)iemand en Unspoken, die via allerlei festivalselecties én prijzen in en aan het buitenland lieten merken dat men hier in dit kleine landje aan de Noordzee druk en goed bezig is geweest.

'There Will Be Blood' bewijst dat literatuur een echte goudmijn kan zijn voor de betere film

n No Country for Old Men van de Coen Brothers was goed voor vier Oscars.

n Loft van Eric Van Looy en Bart De Pauw: blockbuster.

n Gomorra van Matteo Garrone: hallucinante maffiakroniek.

n There Will Be Blood: meesterlijke film én vertolking van Daniel Day-Lewis.

n Entre les Murs: terechte Gouden Palm in Cannes.