Een anesthesist blikt terug op die heftige eerste covid-maanden: ‘In hun grote ogen zag ik hoe bang ze waren’

Artsen en verpleegkundigen vertellen over de patiënten die hun leven veranderden. Deze week: anesthesist David Pattyn.

“Alleen hun ogen herinner ik me, grote ogen die weerspiegelden hoe bang ze waren voor wat er ging komen. Ik zag ze naar adem happen, omringd door volslagen vreemden in maanpakken die van achter beschermend plexiglas woorden spraken die ze niet verstonden. Helemaal alleen, zonder hun dierbaren, die ze misschien nog iets hadden willen toevertrouwen voordat ze verdwenen in een niemandsland waarvan niemand wist of ze er ooit nog uit zouden komen.

“Toen de coronaepidemie aanzwol, spraken we in ons ziekenhuis af dat de anesthesisten zouden assisteren met het technische werk. Als patiënten er zo slecht aan toe waren dat ze beademd moesten worden, zouden wij ze in slaap brengen, intuberen en de katheters aanleggen waarmee medicijnen kunnen worden toegediend. Dat is ons dagelijks werk in de operatiekamer, daar zijn we goed in, en zo konden de ic-artsen zich richten op de zorg voor de patiënten, op een afdeling die al snel overvol raakte.

“We zijn het gewend om patiënten gerust te stellen, voorafgaand aan een operatie leggen we uit wat er gaat gebeuren, maar in de maanden dat corona ons ziekenhuis leek te hebben overgenomen verdween de menselijke maat. Zoveel patiënten, met allemaal dezelfde ziekte, die we probeerden te bereiken van achter onze plexiglashelm die onze woorden liet verstommen, de ic vol slapende mensen, vaak beademd in buikligging, waardoor ze niet eens meer een gezicht hadden en allemaal alleen, omdat familie wegens besmettingsgevaar niet mocht langskomen.

“De covidpatiënt was een anonieme patiënt, er is niemand die me is bijgebleven, ik heb hooguit wat details onthouden. En toch heeft juist die anonimiteit grote indruk op me gemaakt.

“De patiënten die wij moesten beademen hadden kort daarvoor te horen gekregen welke risico’s dat met zich meebracht, dat het niet zeker was dat ze het zouden overleven. In hun ogen zagen we een soort fatalisme, een besef van dit was het dan, een blik die ons allemaal beroerde. Ze moeten extreem angstig zijn geweest vlak voordat we ze in slaap brachten. De eerste keer dat ik een covidpatiënt moest intuberen drong dat nog niet zo tot me door, ik schrok vooral omdat de man voor onze ogen zo hard onderuitging, in een halve minuut werd hij asgrauw.

“Ik zag pas goed wat er gebeurde toen ik mijn camera meenam naar het ziekenhuis. In mijn vrije tijd ben ik natuurfotograaf, tijdens de coronacrisis had ik voor het eerst de behoefte om vast te leggen wat zich op onze afdeling afspeelde. Toen ik aan de zijlijn stond en door de lens keek, merkte ik ineens hoe moeizaam de communicatie verliep. Wat mijn collega’s zeiden was zelfs voor mij nauwelijks te verstaan, maar hun woorden kwamen ook niet binnen bij de patiënt. Die was maar met één ding bezig, voldoende zuurstof binnenkrijgen. Er was geen tijd om te vragen hoe hij zich voelde, geen kans om even contact te maken.

“Goed communiceren met de patiënt en de familie: als dat opeens niet meer lukt, zie je pas hoe essentieel dat is. We deden wat we konden om goede zorg te geven maar wij waren onbekend en onherkenbaar voor de patiënten, de patiënten waren anoniem voor ons. We konden niet meer bieden dan technische handelingen en dat gaf me een groot gevoel van onmacht en vervreemding.

“Toen ik later op de ic ging fotograferen, zag ik hoe ook daar een onwerkelijke sfeer was ontstaan. Nooit eerder was het er zo hectisch en toch heerste de stilte. Op de achtergrond klonken alleen de piepjes van de infusen en het zachte gebrom van de beademingsmachines. Op mijn foto’s zijn de patiënten niet zichtbaar, je zou het symbolisch kunnen noemen voor wat er aan de hand was.

“De foto’s wil ik bundelen voor mijn collega’s. Over een paar jaar zijn we misschien vergeten hoe intensief deze periode is geweest. Dan laten de beelden zien hoe hard er is gewerkt, hoe geconcentreerd we waren en hoe groot de saamhorigheid was. Onze onderlinge band is verbeterd, we weten nu dat we op elkaar kunnen rekenen als het erop aankomt. Maar wat de patiënten hebben moeten meemaken is verschrikkelijk: helemaal alleen in het ziekenhuis en niet weten of je er dood of levend uit zult komen. En er was niets wat wij konden doen om hun angst en eenzaamheid weg te nemen. We konden alleen maar tegen ze zeggen dat we goed voor ze zouden zorgen.”