Duizenden migranten aan de grens, de enige crisis die de Poolse regering wél uitkomt

De migratiecrisis aan de grens met Wit-Rusland is een welkome afleiding voor de regering in Polen, waar de crises zich afgelopen tijd in hoog tempo opstapelen. Ze maakt er dankbaar gebruik van.

“Deze grens is heilig”, schreef premier Morawiecki op Facebook. “Generaties Polen hebben er hun bloed voor vergoten.” Morawiecki is niet de enige die zich uitspreekt over de crisis aan de Wit-Russische grens. In het Poolse publieke debat gaat het over bijna niets anders sinds maandag een groep van duizenden migranten klem kwam te zitten.

Het regime van Loekasjenko stuurde de migranten en vluchtelingen naar de grens om druk uit te oefenen op de EU. Ze mogen vervolgens niet meer terug, maar Polen komen ze ook niet binnen. Poolse media livebloggen sinds de crisis uitbrak onafgebroken over de humanitaire crisis die daardoor aan de grens is ontstaan. En die aandacht komt de Poolse regering heel goed uit.

Afleiding

Voor de regering vormt de chaos aan de grens een welkome afleiding van de andere crises in het land. En dat zijn er nogal wat. Afgelopen weekend gingen tienduizenden Polen de straat op om te demonstreren voor het recht op abortus. Aanleiding is de dood van een 30-jarige zwangere vrouw, volgens de demonstranten een slachtoffer van de strenge abortuswetgeving in het land. Een jaar na de abortusdemonstraties, de grootste straatprotesten sinds de val van het communisme, keert de maatschappelijke onrust over dit onderwerp terug.

Tel daarbij op: het slepende rechtsstaatconflict met de EU waardoor het coronaherstelgeld maar niet gaat rollen; EU-dwangsommen voor het openhouden van de Turów-mijn en het in stand houden van een omstreden ‘tuchtkamer’ voor rechters, samen anderhalf miljoen euro per dag; inflatie die sneller stijgt dan in de rest van de EU (6,8 procent in oktober); en een groeiend aantal besmettingen en coronadoden in een land waar net iets meer dan de helft van de inwoners volledig is gevaccineerd.

Daadkracht

Weet ze zich met sommige van deze problemen geen raad, op de grenscrisis reageert de Poolse regering juist met daadkracht: bovenop de 8.000 grenswachten in het gebied zijn 12.000 militairen en politieagenten in paraatheid gebracht. Suggesties om de hulp van het Europees Grenswachtagentschap Frontex in te schakelen, worden weggewuifd. “Frontex heeft 1.300 ambtenaren”, zei de plaatsvervangend minister van Binnenlandse Zaken, “de Poolse grenswacht heeft 16.000 officieren.”

Deze koppigheid is tekenend voor de Poolse regering, die blij is met sancties die de EU aan Wit-Rusland oplegt, maar op eigen grondgebied liever alles zelf oplost. Door Polen hardhandig te beschermen tegen ongecontroleerde migratie hoopt de regering ontevreden kiezers binnenboord te houden. Ook bij de migratiecrisis in 2015 leverde de compromisloze houding van PiS stemmen op. De partij voelt de hete adem van de oppositie in de nek, afgelopen weken daalde ze in de peilingen naar 32,5 procent van de stemmen.

Ook heeft de regering de informatie die over de grenstoestand naar buiten komt stevig onder controle, in tegenstelling tot de informatie over de andere problemen die het land plagen. Journalisten worden niet toegelaten in het grensgebied, sinds begin september de noodtoestand werd uitgeroepen. De Poolse autoriteiten delen beelden over de situatie aan de grens, maar de kijker ziet alleen wat de regering wil laten zien. De noodtoestand eindigt op 30 november. Het gebied blijft echter een verboden zone wegens de bouw van een grensmuur.

Beelden worden vergezeld door oorlogsretoriek. Politici spreken van een “aanval” op Polen, regelmatiger valt de term “hybride oorlog”. Er is kritiek op deze woordkeuzes: het zou de migranten, die in eerste instantie slachtoffer zijn van de cynische machtspolitiek van Loekasjenko, ontmenselijken. Dat is terug te zien in de rechtse hoeken van het Poolse internet, waar nationalistische sociale media-accounts de migranten op één hoop gooien met de “oosterse barbarij” waartegen Polen in de loop der eeuwen heeft gestreden.

Een ander effect van dergelijke taal: in een land dat wordt aangevallen is weinig plek voor kritiek op de macht. De regering schetst, geholpen door staatszender TVP, kritische oppositiepartijen als deel van het probleem in plaats van de oplossing. Leider van grootste oppositiepartij Donald Tusk kreeg een hagelschot aan hatelijk commentaar op zijn opmerking dat ‘migranten geen politiek goud’ zijn. Daarmee was de toon voor het parlementaire debat over de grenscrisis gezet.