Duitsland ‘hergendert’ 12.000 woorden, tot vreugde van feministen

Het belangrijkste Duitse woordenboek schrijft voortaan mannelijke en vrouwelijke versies voor van veel woorden. Tot ergernis van sommige Duitsers (m/v).

Als je in Duitsland vraagt of er een Arzt in de zaal is, een dokter, dan stel je de vraag alleen aan de aanwezige mannen. Wil je dat ook de vrouwen luisteren, moet je ook vragen of er een Ärztin is. Want de Duden, zeg maar de Duitse Van Dale, heeft de definitie van Arzt veranderd. Eerst kon die term worden gebruikt voor zowel mannelijke artsen als voor dokters in het algemeen. Het woord was ook een ‘generisch mannelijk’, maar dat laatste geldt sinds een paar weken niet meer.

Het is de nieuwste wending in het Duitse gender-taaldebat, dat al een paar jaar aan de gang is. De Duitse taal kent veel beroepen die een mannelijke en een vrouwelijke naam hebben. Je hebt net als in het Nederlands leraren en leraressen, maar ook Professoren en Professorinnen, Studenten en Studentinnen. Als je iedereen wilde aanduiden, dan kon de mannelijke vorm volstaan.

De redactie van de Duden heeft nu bepaald dat voor al die woorden dat zogenaamd ‘generisch mannelijk’ niet langer geldt. Zeg je Student, dan is dat de man. Daardoor zijn in de online-Duden 12.000 woorden van definitie veranderd.

Diepe wens

Het idee is dat vrouwen zich meer aangesproken zullen voelen als zij specifiek worden genoemd, bijvoorbeeld als er boven een brief staat: ‘Beste student en studente’, in plaats van alleen ‘student’. Dat was al sinds de jaren tachtig een diepe wens van Duitse feministen.

De discussie was sindsdien even verdwenen, maar de laatste paar jaar is het gender-taaldebat in Duitsland weer bijzonder levendig. In progressieve schrijverskringen is het bon ton geworden om gebruik te maken van het zogenaamde gendersterretje, zodat duidelijk wordt dat je zowel de vrouwen als de mannen bedoelt. Zo worden scholieren ‘Schüler*innen’, waarbij het sterretje in de gesproken vorm een korte pauze is. Ook mogelijk: Schüler_innen en SchülerInnen. Iedere versie heeft zo zijn voor- en tegenstanders.

Eigen taalgevoel

Twee weken geleden besloot de Berlijnse Tagesspiegel dat journalisten voortaan zelf mogen weten hoe zij omgaan met het ‘genderen’ van hun woorden. In die krant staan nu dus alle mogelijke vormen door elkaar. “Iedereen heeft zijn eigen taalgevoel”, verklaarde de hoofdredactie.

Wat beter is, is immers niet duidelijk. De Duden nam twee jaar geleden wel een richtlijn van drie pagina’s op over de mogelijkheid om deze verschillende versies te gebruiken, maar daarin werd geen stelling genomen. Nu heeft de redactie van het woordenboek een nieuwe stap gezet in het genderdebat.

Elitair

De hoofdredacteur van de Duden, Kathrin Kunkel-Razum, zegt dat ze de Duitsers niets wil opleggen. Volgens haar volgt de Duden de taal zoals die zich ontwikkelt. Maar tegenstanders werpen tegen dat haar idee van taal elitair is. “In de garage of de supermarkt gaat het hier niet over”, zegt de VDS, de Duitse taalvereniging, die een petitie is begonnen tegen de jongste genderactie van Duden.

Zo groeit de kritiek op de Duden, dat al 140 jaar geldt als hét boek van de Duitse taal. Want de afgelopen jaren was er ook al kritiek omdat de keus uit nieuwe woorden te progressief zou zijn. Vorig jaar kwamen er begrippen als ‘alledaags racisme’ en ‘klimaatramp’ in terecht en leidde ook de opname van woorden als ‘vliegschaamte’ en ‘oplaadpunt’ tot kritiek vanuit de extreemrechtse partij AfD. “De Duden heeft zijn status verloren als ijkpunt voor de Duitse taal”, zei Bernd Gögel, AfD-leider in Baden-Württenberg.

Dat is de Duitse taalvereniging voor een keer volkomen met hem eens. “De Duden zet op deze manier zijn status als standaardwerk op het spel”, zegt voorzitter Walter Kramer.