Duitse Groenen in vrije val na plagiaatkwestie rond partijleider Baerbock

Het zag er goed uit voor Annalena Baerbock, leider van de Duitse Groenen. De kanselierskandidaat leek af te stevenen op een verkiezingsoverwinning in september. Tot in juni haar boek verscheen, waarin ze passages overgenomen had zonder bronvermelding. Dat moet je zeker in Duitsland niet doen.

Een beschuldiging van plagiaat is in de Duitse politiek vaak een doodvonnis. In het land waar politici geacht worden hoog gediplomeerde intellectuelen te zijn, sneuvelden er tientallen na te zijn betrapt door plagiaatjagers op onvermelde toe-eigening van andermans gedachtegoed, meestal in hun proefschrift.

Nu dreigt dit lot Annalena Baerbock, namens de Groenen kanselierskandidaat bij de verkiezingen eind september. Haar partij, die werd geacht de CDU van Merkels opvolger Armin Laschet naar de kroon te steken, zit sinds een paar weken geleden in een neerwaartse spiraal. Door een opeenstapeling van fouten en onhandigheden in de campagne, gecombineerd aanhoudend gestook tegen Baerbock in rechtse media, zijn de Groenen in de peilingen van een historische 28 procent teruggezakt naar 18 procent.

In juni verscheen een boek van Baerbock, geen proefschrift, maar zo’n typisch boek-van-een-politicus, een mix van biografie en persoonlijke toelichting bij het verkiezingsprogramma, getiteld Jetzt. Wie wir unser Land erneuern (‘Nu. Hoe wij ons land vernieuwen’). Dit boek, zo ontdekte de Oostenrijkse plagiaatjager Stefan Weber, bevat bijna letterlijke passages uit kranten, de website van Joe Biden en Wikipedia.

Rechtse pers

De rechtse pers smult. Zeker de krant Bild en het hoger opgeleide broertje die Welt, kranten die de Groenen geregeld proberen weg te zetten als ‘extreemlinks’, schrijven meerdere artikelen per dag over Baerbocks ‘gecopy-paste.’ Het blad Focus houdt zelfs een liveblog bij over het aantal dubieuze passages in het boek. Laatste stand dinsdagavond: 43.

Het gerommel rond Baerbock begon al eerder, met de ontdekking dat ze haar cv online mooier zou hebben gemaakt. Zo stond erin dat ze een bachelordiploma in de rechten zou hebben, terwijl het in werkelijkheid het niet meer bestaande, Duitse ‘Vordiplom’ betrof. Kort daarna werd bekend dat Baerbock bepaalde neveninkomsten, waaronder een coronabonus van haar partij, was vergeten te melden bij de administratie van het parlement. En dan zijn er nog breed uitgemeten ‘domme’ versprekingen zoals de verwarring van het scheikundige element ‘kobalt’ met het fabelwezen ‘kobold’.

De linksgeoriënteerde kwaliteitskranten zijn terughoudender in hun veroordeling, maar van de aanvankelijk opgetogen stemming over Baerbock als politieke vernieuwer is geen sprake meer. Wat betreft het boek lieten die de Süddeutsche Zeitung en Der Spiegel het oordeel veelal aan plagiaatexperts. Zij komen tot de conclusie dat Baerbock waarschijnlijk juridisch niets te verwijten valt, omdat de publicaties openbaar toegankelijk zijn, maar dat het politiek niet intelligent is om niet aan bronvermelding te doen.

Naïviteit

Belangrijker nog dan de specifieke beschuldigingen, is de in Duitsland breed gedeelde verbazing over de naïviteit waarmee de Groenen kennelijk aan deze campagne zijn begonnen. Misschien is het te laat melden van een bonus geen politieke doodzonde, maar wel onprofessioneel van een partij en lijsttrekker die al jaren de ambitie koesteren mee te regeren en weten hoe hard en persoonlijk verkiezingscampagnes doorgaans zijn. Ook is deze indruk een extra scheut olie op het vuur van rechtse, vooral mannelijke, critici die Baerbock als ‘jonge vrouw’ van 40 toch al geen partij vonden voor Poetin of Xi.

Verbazing is er ook over de manier waarop de Groenen op de kritiek reageren, namelijk blazend als een in het nauw gedreven kat. Prominente partijleden spreken over een ‘karaktermoord’ op hun lijsttrekker en verwijten media en tegenstanders ‘trumpiaanse’ methodes. Die Zeit sprak treffend van retoriek met een trillende onderlip.

En dat terwijl de Groenen jarenlang zorgvuldig een imago hadden opgebouwd als partij die zich verre houdt van de ‘smerige’ kant van politiek, die constructief oppositie voert en zich op de inhoud concentreert. Maar juist die inhoud heeft de afgelopen weken te lijden, hoewel er genoeg aanleidingen waren om de voornaamste concurrent, de CDU, inhoudelijk het vuur aan de schenen te leggen. De partij presenteerde een wat wollig verkiezingsprogramma waarin het veel over verandering, modernisering en klimaatdoelen gaat zonder concrete maatregelen te noemen.

Plaatsmaken

Baerbock is in een positie gekomen waarin ze zich steeds denkt te moeten rechtvaardigen. En dat is in de politiek nooit een gunstige positie. Meerdere media, ook de linkse taz, roepen haar op om plaats te maken voor co-voorzitter Robert Habeck.

Maar zo’n wissel in de laatste minuten lijkt onwaarschijnlijk. Het zou de, strategisch fatale, indruk wekken dat Baerbock zwicht voor haar rechtse critici. Het heeft er overigens de schijn van dat plagiaatjager Weber ook tot deze groep behoort. Al sinds begin mei, lang voordat haar boek uitkwam, publiceert hij op zijn blog uitsluitend kritische bijdragen over Baerbock. Naar eigen zeggen doet hij dat onbezoldigd. Tegen Focus zei hij in een interview dat hij de Groenen ‘juist sympathiek’ vindt.