Drugsproblematiek rondom Brusselse metrostations: ‘Om vier uur ligt het voor mijn deur vol gebruikers’

Drugsgebruik op klaarlichte dag. Reizigers rondom Brusselse metrostations als Ribaucourt, Yser en Botanique krijgen er dagelijks mee te maken. De tegenstellingen met haltes die nauwelijks verder liggen zijn enorm. En dat is geen toeval, menen experts.

Maandagnamiddag, metrostation Ribaucourt. Bij de roltrappen naar de metro hangen zes mannen rond in afgesleten kledij, één man is blootsvoets. Ze eten wat, maar vooral zijn ze in de weer met vuur, een gebruiker steekt zijn drugs aan. Anderen rommelen wat met tabak. Bij de ingang van het station staat een ander groepje mannen, zichtbaar onder invloed. Vorig jaar nam het aantal meldingen van drugsfeiten in Brusselse metrostations flink toe.

Rachid kijkt er niet meer van op. Hij heeft een winkel naast het metrostation, waar hij snacks en drinken verkoopt, waar pakketten verstuurd kunnen worden en een geldtransferpunt is voor wereldbetalingen. Hij werkt er nu twintig jaar. “Rond vier uur kan niemand hier naar binnen, dan ligt het voor mijn deur vol met gebruikers”, zegt hij. Het is een kat-en-muisspel: de politie komt, de gebruikers en dealers verspreiden zich, de politie verdwijnt, alles komt weer aan de oppervlakte. De autoriteiten moeten iets doen, want ze doen nu niets, stelt hij.

Molenbeekse problematiek

Buurtbewoner Akim is milder gestemd. Volgens hem zijn de gebruikers ziek: ernstig verslaafd aan heroïne en andere soorten harddrugs. De politie kan daar niet zoveel aan doen, vindt hij. Een andere voorbijganger, Ahmed, staat stil als hij hoort dat het gesprek over de drugsproblematiek gaat. Zijn conclusie? De problematiek wordt in stand gehouden omdat het Molenbeek is.

Daar zit een kern van waarheid in, zegt stadssocioloog Eric Corijn (VUB). In alle steden, ook in Brussel, worden middelen ingezet op het stadscentrum waar de middenklasse en toeristen zich bewegen en waar de winkels zijn. Maar Molenbeek heeft wel een voordeel, zegt hij: het heeft een apart gemeentebestuur en een aparte politiezone die op de drugsoverlast zouden kunnen inzetten.

Hoe de problematiek ontstaan is, is in eerste instantie een kwestie van handhaving, zegt Corijn. “Voor een deel wordt aan symptoombestrijding gedaan. Je kunt op een locatie het probleem onder controle krijgen, maar dan verplaatst het zich in de stad.”

Politie die langskomt en verbaliserend optreedt: veel levert dat op dit moment niet op. En dat komt omdat de oorzaken van het fenomeen diepliggend zijn. Het aantal daklozen in Brussel is zeer groot, het aantal jongeren zonder werk ook – vooral in de wijk Molenbeek die aan het metrostation ligt. Er heerst een zeker gedoogbeleid momenteel omdat alternatieven afwezig zijn voor daklozen en jongeren. En er is geen oplossing in zicht, stelt de socioloog.

Diepgaande ongelijkheid

Er zijn weinig publieke ruimtes zoals parken in de stad, dus deze groepen hangen rond bij metrostations. Corijn vindt het niet wenselijk deze mensen uit de stad te verdrijven. “De stad is bij uitstek een plek die van iedereen is, en dat is een groot geluk. Maar om dit beheersbaar te houden is het noodzakelijk om niet alleen op de symptomen in te spelen. We moeten kijken wat de onderliggende oorzaken zijn: in Brussel heerst een zeer diepgaande ongelijkheid.”

Die ongelijkheid is goed zichtbaar. Amper twee metrostations verderop, bij Rogier, is niets te merken van drugsoverlast. Twee medewerkers van de Belgische chocolatier Leonidas, gevestigd in het metrostation, bevestigen dit. Naast cameratoezicht is er een loket van MIVB in het station en er loopt bewaking rond. Ook zijn er veel winkeltjes, het metrostation ziet er proper uit. Dit alles in tegenstelling tot metrostation Ribaucourt: alleen de camera’s zie je daar terug.

De tegenstellingen tussen twee metrostations, zo dicht bij elkaar, zijn een goed voorbeeld, zegt Corijn. “Een stad heeft een ruimtelijke sociale geografie. Er wordt meer ingezet op handhaving in centra waar de stad meerdere functies heeft. Rogier is het grootstedelijk centrum van de stad. Daar stappen dagelijks honderden mensen uit die niet van daar zijn. Als er constant rellen of overlast zijn, komen klanten of toeristen niet meer naar daar.” Dat is anders bij metrostation Ribaucourt, daar hoef je meestal niet te zijn als je niet uit de buurt zijn.

Taskforce

Het Brusselse vervoersbedrijf MIVB trok in 2022 aan de alarmbel. Inmiddels is er overleg geweest met de bevoegde partijen, zegt woordvoerder An Van hamme. MIVB wil vooral “een menselijke oplossing” voor de problematiek. De metrodienst zelf hanteert al jaren preventief beleid. Daarbij werken ze samen met verschillende hulporganisaties op het terrein van drugsgebruikers en daklozen. Ook zijn er veiligheidspatrouilles van de MIVB aan metrostations als Ribaucourt. Hoewel MIVB zelf alle zeilen bijzet “overstijgt deze problematiek de bevoegdheden van een openbaarvervoermaatschappij”, zegt Van hamme.

De problematiek van de drugsoverlast rondom Ribaucourt is “ons goed bekend en is dan ook een actiepunt binnen onze prioriteiten van het ZVP waar wij dagelijks op werken”, zegt Johan Berckmans, hoofdcommissaris van politiezone Brussel-West.

Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) kondigde een taskforce aan met de politie, veiligheidsdiensten en sociale diensten. Die is inmiddels een aantal keer bijeengekomen. Er wordt door de taskforce gewerkt aan een actieplan voor daklozen en drugsverslaafden in MIVB-stations. Dinsdag staat dit op de agenda bij de commissie voor de mobiliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement.