Dramatische oproepen en mooie woorden op eerste dag klimaattop

Met een stortvloed aan dramatische oproepen en mooie plannen hebben wereldleiders maandag de VN-klimaattop in het Egyptische Sharm el-Sheikh afgetrapt. Na dinsdag vertrekken de leiders weer en beginnen onderhandelaars aan het echte werk: het smeden van compromissen om de doelen van het akkoord van Parijs levend te houden.

Secretaris-generaal António Guterres van de VN zette de toon van een top die zich afspeelt in de schaduw van de oorlog in Oekraïne, nijpende energieschaarste en mega-inflatie. De mensheid staat voor een duidelijke keuze, zei hij: nú samenwerken om de uitstoot van CO2 te stoppen, of komende generaties opschepen met een wereldwijde klimaatramp. “We rijden op een snelweg naar de klimaathel, met onze voet op het gaspedaal”, aldus Guterres. Zo snel mogelijk moeten er drastische stappen worden gezet om de opwarming te stoppen.

Guterres bepleit een klimaat-solidariteitspact, waarbij rijke landen de arme landen financieel helpen de gevolgen van de opwarming te dragen. De twee grootste vervuilers, de VS en China, hebben daarbij een speciale verantwoordelijkheid, net als het bedrijfsleven. De VN-topman herhaalde zijn oproep tot een wereldwijde belasting op de huidige, buitensporige winsten van de fossiele energiesector.

Helaas liet direct na Guterres’ toespraak sjeik Mohammed bin-Zayed, president van de Verenigde Arabische Emiraten, weten dat de VAE gewoon olie en gas zullen blijven leveren zolang de wereld die nodig heeft. De VAE – prominent lid van oliekartel OPEC – is gastheer van de komende VN-klimaattop, COP28.

Ophouden met graven

De voormalige Amerikaanse vicepresident en klimaatactivist Al Gore riep de wereldleiders op “leven boven dood te kiezen” en eindelijk een eind te maken aan het opstoken van fossiele brandstoffen. “We moeten de eerste wet van kuilen in acht nemen: als je in een kuil zit, hou dan op met graven.” Gore riep net als premier Mia Mottley van Barbados op biljoenen dollars aan private beleggingen in te zetten voor de transitie naar schone energie.

De topvrouw van het Internationaal Monetair Fonds, Kristina Georgieva, hamerde er in haar toespraak vooral op dat de wereldwijde transitie naar duurzame energie nooit vaart krijgt, tenzij producenten en consumenten een harde prikkel krijgen om fossiele energie voorgoed vaarwel te zeggen. Daarvoor is een voorspelbaar plan nodig dat de wereldwijde prijs van CO2 in 2030 naar minstens 75 dollar per ton brengt – nu bedraagt die prijs behalve in het Europese emissiehandelssysteem ETS vaak maar een fractie daarvan.

Activisten en ngo’s waarschuwen intussen dat de fossiele energiesector – zoals altijd massaal aanwezig bij de COP – zich sterk voelt door de huidige energieschaarste, de bijbehorende megawinsten (zes olieconcerns haalden deze zomer samen 100 miljard dollar binnen) en de naarstige zoektocht van Europese landen naar alternatieven voor Russisch gas. De activisten van Climate Action Network riepen op de olie- en gasconcerns voortaan uit te sluiten van klimaattoppen, die zij toch alleen maar misbruiken voor een “enorme greenwashing operatie”.

Het echte werk

Dinsdag zal de tweede tranche van de ruim 120 wereldleiders in Sharm el-Sheikh zijn duit in het zakje doen. De meesten reizen daarna weer af. De top is vanaf dan het domein van de duizenden onderhandelaars, experts en lobbyisten die zich tot eind volgende week buigen over het echte werk: het sluiten van compromissen over de verdere afbouw van de CO2-emissies en (vooral ook) afspraken over klimaatfinanciering en klimaatcompensatie. Dat laatste punt – schadevergoeding voor geleden klimaatschade, zoals de overstromingen in Pakistan – staat tot tevredenheid van arme landen eindelijk op de agenda.

Enkele Europese landen maakten maandag bekend alvast extra geld te zullen uittrekken voor arme landen die nu al lijden onder klimaatrampen. De Franse president Emmanuel Macron riep de VS en China op ook over de brug te komen. De Nederlandse premier Mark Rutte benadrukte in zijn bijdrage dat het uitvoeren van bestaande klimaatafspraken op de top prioriteit moet krijgen. “We moeten oppassen dat we weer allemaal nieuwe plannen gaan stapelen op de oude plannen.” Het vergoeden van klimaatschade noemde hij vooralsnog “een heel gevoelige discussie”.