Door de coronacrisis staat de klimaataanpak op pauze. Dit zijn de gevolgen

Welke VN-toppen worden uitgesteld?

De Verenigde Naties stellen hun grote klimaattop voor 2020, de COP26, uit tot volgend jaar. Dat maakten de UNFCCC (de klimaatafdeling van de VN) en de Britse regering woensdagavond bekend. De jaarlijkse klimaattop zou in november plaatsvinden in het Schotse Glasgow. Ook een top van de VN-conventie voor biodiversiteit in het Chinese Kunming in oktober wordt uitgesteld. Nieuwe data voor beide bijeenkomsten zijn nog niet afgesproken, maar zullen in elk geval na het voorjaar van 2021 vallen.

Het coronavirus heeft de voorbereiding voor beide toppen volledig in het honderd gestuurd. Bijeenkomsten zijn afgezegd of vonden online plaats. “De wereld staat voor een ongekende uitdaging, landen richten zich nu terecht geheel op het redden van mensenlevens en het bestrijden van Covid-19”, zei Alok Sharma, de Britse minister van Energie en voorzitter van de COP26. Ironisch genoeg wordt het congrescentrum in Glasgow, waar de klimaattop zou doorgaan, nu ingericht als noodziekenhuis voor coronapatiënten.

Een flinke tegenvaller dus?

Zeker, want uitstel leidt tot onzekerheid. Doordat landen nu focussen op de pandemie en de recessie die er vermoedelijk op volgt, verslapt het momentum, dat juist zo sterk was. En 2020 is een cruciaal jaar. Studies tonen aan dat de klimaatcrisis en de ecologische crisis versnellen. De uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, wereldwijde temperaturen ook, en steeds meer ecosystemen te land en ter zee komen in de gevarenzone.

Volgens VN-klimaatpanel IPCC bood het jaar 2020 de laatste kans om het uit 2015 daterende akkoord van Parijs nieuw leven in te blazen en een parallel akkoord voor natuurbehoud af te sluiten. In Glasgow hadden landen nieuwe, ambitieuzere klimaatplannen moeten indienen om eind deze eeuw de opwarming op 2 of liever nog 1,5 graad boven pre-industriële waarden te houden. Met ongewijzigd beleid stevenen we af op een stijging van rond de 3 graden.

Hoe is het uitstel gevallen?

Internationaal is er alom begrip. Volksgezondheid gaat nu voor. Tegelijkertijd wijzen insiders erop dat uitstel geen afstel kan zijn. De ecologische crisis en klimaatcrisis escaleren, er is geen tijd te verliezen, zeggen wetenschappers. Emissies moeten uiterlijk dit jaar beginnen te dalen om de doelen van Parijs te halen. Het coronavirus mag in de woorden van UNFCCC-baas Patricia Espinosa het meest acute gevaar zijn waarmee de mensheid te maken heeft, de klimaatverandering blijft “de grootste dreiging voor de langere termijn”.

De milieubeweging lijkt het uitstel breed te steunen. Regeringen moeten nu allereerst voor hun burgers zorgen en hun landen door de crisis loodsen, liet Jennifer Morgan van Greenpeace International weten. Maar uitstel schept ook verplichtingen, want menselijke gezondheid en een gezond milieu hangen nauw samen. “Uitstel van de COP26 betekent dat regeringen hun inspanningen moeten verdubbelen om de gezondheidscrisis én de ecologische crisis en klimaatcrisis op een duurzame, rechtvaardige manier aan te pakken.”

Heeft het besluit ook voordelen?

Politiek wel. Meer tijd voor de voorbereidingen betekent een grotere kans op succes op de toppen zelf. Zo wil de Europese Unie graag met China het initiatief nemen. Maar de EU komt zelf in tijdnood met het uitwerken van haar Green Deal en een klimaatwet die vastlegt dat het blok emissies tot 2030 niet met 40 maar met 50 of 55 procent zal terugdringen. Die opgeschroefde ambitie moet helpen straks ook China over de streep te trekken.

Een ander voordeel van uitstel tot 2021 is dat de klimaattop voorbij de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november wordt getild. Huidig president Trumps voornemen de VS terug te trekken uit het akkoord van Parijs hangt al jaren als een donkere wolk boven de klimaatonderhandelingen. Dit plan kan op zijn vroegst de dag na de verkiezingen worden uitgevoerd, dankzij het uitstel is de stand van zaken dan voor iedereen duidelijk. En als Trump het aflegt tegen een Democraat, blijven de VS ‘Parijs’ steunen. Dat zou in Glasgow een flinke opkikker zijn.

Uitstel kan dus positief uitpakken?

Optimisten zien zoals in elke crisis ook kansen. De lockdowns maken geesten rijp voor meer thuiswerken, minder vliegen en een duurzamere manier van leven. Tegenkrachten zijn in het defensief. De luchtvaart verkeert in doodsnood en is afhankelijk van staatssteun. De fossiele industrie kampt met vraaguitval en een extreem lage olieprijs. De crisis stimuleert het afgekalfde elan voor internationale samenwerking. “De crisis laat zien dat internationale samenwerking en solidariteit onmisbaar zijn om wereldwijd vrede en welzijn te beschermen”, zegt de Franse diplomaat Laurence Tubiana, mede-architect van het akkoord van Parijs.

Dit alles komt samen in het idee dat na de pandemie het wereldwijde economische herstel en de ecologische en klimaatcrisis integraal moeten worden aangepakt. “Een terugkeer naar business as usual is uitgesloten”, zegt Morgan van Greenpeace. Het herstel na de coronacrisis moet duurzaam zijn. Door in te zetten op groene energie, het afbouwen van kolen en gas, energiebesparing, recycleren, natuurherstel en aandacht voor sociale rechtvaardigheid. Klimaat- en milieu-activisten zeggen dit al jaren. Vorige week zeiden de EU-regeringsleiders het hen na: zij willen het Europese economische herstel in lijn brengen met de overgang naar duurzaamheid.