'Dood aan Amerika' klinkt minder luid in Iran

Op een normale avond is het een levendige bedoening in de straten van Teheran. Maar donderdag liggen ze er na zonsondergang verlaten bij - op een paar centrale pleinen na, waar Iraniërs toeterend en juichend de met Amerika gesloten overeenkomst begroeten om het atoomprogramma van Iran te beperken.

Velen in de 12 miljoen inwoners tellende hoofdstad zijn gekluisterd aan de staatstelevisie, waar Barack Obama de details bespreekt van het raamwerk voor een atoomdeal. Het is de eerste keer in de geschiedenis van de islamitische republiek dat een officieel nieuwskanaal een toespraak van een Amerikaanse president rechtstreeks en in zijn geheel uitzendt.

"Dit is ongelooflijk", zegt financieel expert Mohammad Javad Meghrahan. "Binnenkort zullen we directe vluchten tussen Teheran en Washington hebben."

Deken van depressie

Als het bericht over de deal zich donderdagavond verspreid heeft, tonen vooral zakenmensen zich tevreden met het vooruitzicht dat jaren van sancties wellicht ten einde komen. Rouzbeh Pirooz, manager van een investeringsfonds, ontving het nieuws vlak nadat hij was geland op de luchthaven van Mallorca en sprong naar eigen zeggen op en neer van vreugde. "Mensen in de terminal moeten gedacht hebben dat ik gek was."

De sancties hebben ingrijpende gevolgen gehad voor het leven van gewone Iraniërs. Ze deden de inflatie stijgen tot boven de 40 procent, verpletterden de koopkracht en wierpen een deken van depressie over het 78 miljoen inwoners tellende land. De mogelijkheid van een toekomst zonder sancties wordt dan ook verwelkomd door commentatoren vanuit het gehele politieke spectrum.

Iraniërs hopen op een herleving van de economie en de versterking van de rial, die sterk in waarde is gedaald door sancties op onder meer geldtransacties. Als Iran onbelemmerd wordt opgenomen in het internationaal bankverkeer, kunnen ouders weer makkelijker geld overmaken naar kinderen die in het buitenland studeren.

Ook het beschikbaar komen van zo'n 100 miljard aan bevroren tegoeden ligt in het verschiet. Het vooruitzicht weer olie te kunnen verkopen aan de Europese Unie en zonder beperkingen met Azië te kunnen handelen, kan het geld opleveren dat de regering van Rohani hard nodig heeft, zegt Saeed Laylaz, een econoom die dicht bij de regering van president Hassan Rohani staat.

Nader Karimi Joni, een journalist en voormalig lid van de Revolutionaire Garde, verwacht dat Europese bedrijven weer zullen investeren in Iran. "De toekomst ziet er rooskleurig uit."

Bij aankomst in Teheran begroeten honderden enthousiaste supporters de Iraanse onderhandelaar Javad Zarif. Maar in de loop van de dag wordt duidelijk dat de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken het lastig gaat krijgen de overeenkomst te verkopen. Hardliners menen dat Iran te veel concessies heeft gedaan. "We hebben een gezadeld paard gegeven en kregen een gescheurd hoofdstel terug", zegt Hossein Shariatmadari, hoofdredacteur van de staatskrant Kayhan, volgens het Fars-persbureau.

Als Alireza Mataji, een 26-jarige student die eerder bijeenkomsten mocht organiseren tegen de atoomonderhandelingen, hoort dat de overeenkomst het aantal centrifuges voor de verrijking van uranium beperkt tot iets meer dan vijfduizend, tweet hij: "We zullen nog net genoeg centrifuges overhouden om wortelsap te maken."

Opperste leider Ali Khamenei, die recentelijk had benadrukt dat alle Iraniërs onderhandelingen steunden, reageerde nog niet. Maar nu er een overeenkomst ligt, voorspellen enkele analisten dat hij critici de kans zal geven hun ongenoegen te laten blijken.

"We kunnen verwachten dat hij zal luisteren naar alle partijen", zegt econoom Laylaz. "Het betekent wellicht dat de hardliners de komende maanden machtiger worden. Daarentegen kan het ook anders lopen. We moeten afwachten hoe dit uitpakt. Ongeacht hoe we dit ook willen presenteren, betekent het dat we niet langer een verrijkingsprogramma op industriële schaal hebben. Dat is de prijs die we moeten betalen voor eerdere fouten."

Anderen uiten teleurstelling over het feit dat de deal niets verandert aan de verhouding met de Verenigde Staten. "We willen dat Amerika zijn steun aan landen als Saudi-Arabië en Turkije stopt, aangezien die extremistische groepen steunen", zegt Mohammad Marandi, professor Noord-Amerikaanse studies aan de universiteit van Teheran. Hij meent dat er met de huidige omstandigheden geen normale relatie met de VS kan zijn. "Het Midden-Oosten kan binnenkort exploderen en de Amerikanen moeten laten zien aan welke kant ze staan."

Zionisten

Bij het belangrijke vrijdaggebed in Teheran, een bastion van hardliners, waren er behalve de gebruikelijke 'Dood aan Amerika'-kreten ook pogingen de overeenkomst te verkopen. Mohammad Nahavandian, de eerste adviseur van president Rohani, prees er de overeenkomst als een goede prestatie. "Degenen die ons het recht ontzegden te verrijken, erkennen nu dat we dat recht hebben. In plaats van over sancties praten ze nu over samenwerking. Wij hebben ons niet teruggetrokken. De tegenstanders van deze deal zijn vijanden, in lijn met de zionisten."

Gelovigen waren ook optimistisch. "Als het in ons nationale belang is een overeenkomst met het Westen te sluiten, moeten we dat doen", zegt de geestelijke Mohsen Abdollahi. "We kunnen zelfs stoppen met 'dood aan Amerika' roepen, mocht dat nodig zijn."