'Dit stukje van mijn leven wil ik niet opgeven'

Ze zit in Calpe verscholen van de felle middagzon op een terrasje, met zicht op een opmerkelijke keur aan badmode op de dijk en een aquagymmende menigte enkele meters verderop in de Middellandse Zee. "Straks gaan we meedoen!", grapt Freya Van den Bossche. "En dan op dat springkasteel."

Een gewoontedier is de Vlaamse minister van Wonen en Energie geworden. Geen haar anders dan haar ouders. Of toch wat haar vakantiegewoonten betreft. Net zoals in haar eigen kinderjaren staat vakantie in eigen land nog steeds gelijk aan Oostduinkerke en is de favoriete bestemming in het buitenland de Costa Blanca. Vanaf de late jaren zeventig spendeerde het gezin van vader Luc Van den Bossche en moeder Lieve Bracke steevast iedere zomer in Spanje. In Benissa was dat toen, enkele kilometers landinwaarts van kuststadje Calpe, waar het gezin van dochter Freya tegenwoordig nog steeds graag vertoeft.

Best confronterend is dat, vindt Van den Bossche. "En weet je wat het ergste van al is? Dit jaar zijn we zelfs met de auto gekomen. Een bloedhekel had ik daar vroeger aan, die eeuwigdurende autoritten waarvoor we ontiegelijk vroeg vertrokken. Altijd was ik wagenziek, altijd het plastic zakje binnen handbereik. En nu doe ik het zelf. Maar dan wel zonder de thermossen vol koffie en boterhammen met omelet die mijn moeder meenam."

Gezocht: clangevoel

Terug thuis trekt de karavaan-Van den Bossche voor die laatste zomerdagen richting kust. Ook al net zoals vroeger. "Mijn zomervakanties speelden zich nauwelijks in Gent af. In augustus waren we in Spanje en juli brachten we in Oostduinkerke door. Ook door het jaar kwam ik daar veel, op woensdagmiddag reden we vaak met mijn moeder en tante naar zee. Vanaf mijn vijftiende speelde een groot deel van mijn leven zich in Oostduinkerke af. Ik deed er tijdens het seizoen weekend- en vakantiewerk.

"Ik werkte er in een klein pensionnetje, naast de deur van het appartement waar we altijd verbleven. Bij Herman en Irene, al noemden wij hen meneer en madame, en hun zoon Peter. Ik ben er begonnen in de keuken. Aardappelen schillen, emmers vol. De kamers poetsen, bedden verversen en wc's kuisen ook. Vrij snel kwam daar in de namiddag de bediening van het terras bij, opdienen in het restaurant en achter de bar staan. Ik heb waarschijnlijk geen werk ooit liever gedaan dan dat.

"Ik vond het heel leuk om te wérken. Ik heb zoveel cadeau gekregen van mijn ouders. Ze hadden allebei aan den lijve ondervonden dat niets vanzelf kwam en hebben daarom wellicht altijd geprobeerd om mijn broer en mij het leven niet te moeilijk te maken. Dat wil uiteindelijk elke ouder voor zijn kind. Terwijl ik wilde proeven hoe het leven echt in elkaar zat. Mijn vader had het er in het begin wat lastig mee, hij dacht dat ik iets tekort kwam. Maar ik was gewoon trots op mezelf door dat werk.

"Dat werk heeft me echt de ogen geopend. Er waren klanten die heel blij waren om je terug te zien, er waren er ook die je ronduit denigrerend behandelden omdat je 'maar' het kamermeisje was. Het heeft me veel meer gevormd dan veel andere dingen die ik later geleerd heb. Bovendien waren meneer en madame en hun zoon als familie voor mij. Ik zag die mensen echt graag.

"Die cocon, ik heb die nog altijd nodig. Als ik me ergens geborgen voel, weet dat de anderen voor mij zorgen en ik voor hen, dan functioneer ik heel goed. Ongeacht het werk. Wij tegen de wereld, dat gevoel. Dat gevoel van samen aan iets te werken is voor mij supercruciaal.

"Ik ben dus helemaal niet zo ideaal gecast voor de politiek. Al vind ik dat we op mijn kabinet er nu wel in geslaagd zijn om dat clangevoel te creëren. Toch blijft het maar een kleine cocon in 'de grote boze wereld van de politiek' waar jaloezie, trots en gekrenkte eer de hoofdrollen spelen. Ik ben daar echt een hele tijd ongelukkig door geweest. Ondertussen laat ik niet meer over me heen lopen, maar ik begrijp nog steeds niet waarom het er zo ruw aan toe moet gaan. Uiteindelijk stapt bijna iedereen in de politiek vanuit een droom, een ideaal dat ze willen verwezenlijken. Dat is toch iets moois? Toch worden sommige politici onderweg minder en minder mens, heb ik al gezien. Ik ben zelf heel bang geweest dat ik zou verharden; dankzij mijn kinderen is dat niet gebeurd. Mijn vader zegt dat hij pas toen hij naar het bedrijfsleven overgestapt is, heeft beseft wat de druk van de politiek met hem deed."

Rijke linksen

Vader Van den Bossche, zelf socialistisch minister geweest in verschillende regeringen, zag het allerminst zitten dat zijn dochter dezelfde weg opging. "Hij heeft me gesmeekt om het niet te doen", herinnert Van den Bossche zich. Over de stempel van fille-à-papa trekt ze zich na dertien jaar op de voorgrond niet meer zoveel aan.

"Gelukkig verschillen mijn vader en ik wel erg van stijl en voor een stuk op inhoudelijk vlak. Iedereen kan zien dat we anders zijn. Maar men zal mij waarschijnlijk altijd blijven zien als iemand die kansen heeft gekregen door haar achtergrond. Had Gents burgemeester Frank Beke me ook in dienst genomen als speechschrijver wanneer hij mijn vader niet had gekend? Ik heb natuurlijk de juiste examens afgelegd, maar helemaal zeker weet ik het niet."

Wanneer er een storm van kritiek over haar vader waait, houdt ze zich liefst afzijdig. Omdat het niet aan haar is om andermans rekening te maken, vindt ze. En al zeker niet die van haar vader. Of hij in haar ogen nog wel socialist is, nu hij vooral nog in het nieuws komt door de bonussen die hij opstrijkt bij financiële dienstverlener Optima en daarvoor aan het hoofd van de luchthaven van Zaventem?

"Het loutere feit dat iemand geld verdient, maakt iemand niet minder links. Het feit dat hij zijn geld niet meer zou willen delen, wel. Zolang ze anderen laten delen in hun welvaart, kunnen ook veelverdieners zich wat mij betreft perfect als links omschrijven. Mijn vader moet zelf maar bepalen hoe links hij zichzelf vindt. Ik stel hem dat soort vragen niet. Hij is in de eerste plaats mijn vader, hè?"

Dat hij uit de politiek gestapt is, snapt de dochter sowieso. Dat is ze zelf ook van plan. Ooit. Maar wie weet laat die dag niet meer zo verschrikkelijk lang op zich wachten.

"Ik ben al op mijn 25ste begonnen en tenzij je Louis Tobback heet, doe je geen veertig jaar of langer aan politiek. Hij ademt politiek, ís politiek. Ik denk niet dat ik zo in elkaar zit. Dus uiteraard zal ik op een dag iets helemaal anders doen. Ik kan me inbeelden dat ik de journalistiek in ga, ik kan me inbeelden dat ik les ga geven, ik kan me inbeelden dat ik met mijn gezin naar het buitenland trek. Ik had destijds een beurs aan de School of Journalism in Berkeley, maar ben niet gegaan omdat ik toen zwanger werd van mijn oudste dochter. Maar ik sluit niet uit dat ik de draad ooit weer oppik. Al zal dat nog niet direct voor morgen zijn. (lacht)

"Ik zie heel veel mogelijkheden en dat geeft me ook een zekere rust. Zeker wanneer ik dan collega's zie die vanaf een bepaalde datum slecht slapen omdat ze niet aan status of macht willen verliezen na de verkiezingen. Ik heb dat altijd vreemd gevonden, politici die zich vereenzelvigen met het ministerschap. Begrijp me niet verkeerd, natuurlijk doe ik heel graag wat ik doe. Ik heb ook het gevoel dat ik mijn plaats echt gevonden heb. Neem nu het dossier van de zonnepanelen. Een heel moeilijke beslissing, maar wel een noodzakelijke en een waar ik nog steeds trots op ben. De oversubsidiëring van de zonnepanelen joeg de energiekost voor andere consumenten dermate de hoogte in dat ik moest ingrijpen. Op termijn snappen de mensen dat ook wel, maar wanneer je de eerste bent om zo'n boodschap te brengen, valt dat natuurlijk slecht.

"Ik heb ook geleerd uit mijn fouten. In het stookolieverhaal, bijvoorbeeld. Ik was te onervaren. Ik was amper dertig, net twee jaar minister en moest Johan Vande Lanotte al vervangen als vicepremier. De stookolieprijzen swingden de pan uit en wij wilden de mensen tegemoetkomen. Wij hadden daarvoor een voorschot gevraagd aan de stookoliesector om de begroting niet te belasten. Maar door slechte communicatie is toen het idee de wereld ingestuurd dat wij dat voorschot beschouwden als een gift. Ik heb me toen laten leiden door advies van anderen dat indruiste tegen mijn eigen gevoel en heb die misvatting niet snel genoeg rechtgezet. Waardoor ik verstrikt geraakte in een web en ei zo na kopje-onder ben gegaan. Dat zou ik nu niet meer laten gebeuren.

"Ik doe mijn job heel erg graag, maar of ik nog eens minister zal worden? Ik heb het vooorrecht gehad al twee keer deel te mogen uitmaken van een regering. Mensen die dat drie keer mogen, zijn niet zo dik gezaaid. Zelfs wanneer je partij goed scoort bij de verkiezingen en mee mag besturen, zijn er altijd meer mensen met talent dan dat er plaatsen te vullen zijn. Ik ben daar realistisch in. We zien wel."

Kinderen boven

Terug naar Calpe, alwaar de politica gulzig wordt aangestaard en aangeklampt. Het is dan ook een plek waar het brood met een krachtige "alstemblieft" wordt overhandigd en de cocktails in het Nederlands worden geschonken. Op de dijk weerklinken exact dezelfde geluiden als in Blankenberge of Nieuwpoort. Niks anonimiteit hier. "Maar de meesten zijn beleefd en wensen me gewoon een fijne vakantie", glimlacht Van den Bossche.

Hier op vakantie komen is een stukje van haar leven dat ze niet wil opgeven, hoewel ze de afgelopen jaren steeds meer op haar privacy is gaan staan. Heel bewust heeft ze de boekskes gemeden, heeft ze ook geprobeerd geen aanleiding meer te geven om er sowieso in te staan. Dat was ooit anders. Maar in Calpe mag iedereen haar in bikini met haar kinderen zien stoeien op het strand. Samen met haar partner Willem Wallyn heeft ze er vijf. Allebei hadden ze al twee kinderen uit een vorige relatie, samen hebben ze nog een zoontje van drie.

"Het fantastische aan deze streek is dat er behalve zon, zee en strand niets is. Er zijn geen speciale musea die ik per se wil ontdekken. Daardoor kun je je voor de volle honderd procent focussen op de essentie: de mensen die je graag ziet. En voor kinderen is dit een paradijs, het is vooral voor hen dat ik het doe. Ik wil dat zij even hard kunnen genieten als ik destijds."

Na meer dan dertig jaar is Calpe een tweede thuis geworden voor Van den Bossche. Over ieder plekje weet ze iets te vertellen, aan bijna elke zandkorrel plakt een herinnering vast. Ze komt hier dan ook al sinds haar vierde. In het begin alleen met haar ouders en andere familieleden, later kwam haar beste vriendinnetje mee. Nog later reed ze samen met die vriendin zelf van Gent naar Spanje. "Overdag op het strand liggen, 's avonds uitgaan, zalig was dat. Ondertussen kenden wij hier ook heel veel andere Belgen, het was een kleine gemeenschap geworden. Velen komen nog steeds naar hier en hebben nu ook kinderen zo oud als de mijne.

"Een vakantielief heb ik in Spanje nooit gehad. Als ik een lief had, bracht ik hem gewoon mee naar hier. Mocht allemaal van mijn ouders, ze waren daar heel ruimdenkend in. Ze hebben mijn broer en mij altijd heel vrij gelaten, ze gingen ervan uit dat ik zelf verstandig en verantwoordelijk genoeg was om te weten waar de grenzen lagen. Ik heb daar nooit misbruik van gemaakt. In diezelfde filosofie hebben ze onze vrienden altijd heel welkom geheten. Ze hadden enkel graag dat het mensen waren die konden kaarten, in het geval van mijn vader, en die een beetje beleefd en welopgevoed waren, in het geval van mijn moeder. (lacht)

"Mijn moeder heeft een ontzettend belangrijke rol gespeeld in mijn leven. Zij was er ook het meest; behalve op zondag en in de vakanties zag ik mijn vader nauwelijks. Het verbaast me soms wel dat er over hem een heel verkeerd beeld bestaat. Eigenlijk is hij op een bepaalde manier een heel gewone man. Op vakantie was hij ook heel makkelijk. Hij wilde enkel rust.

"Hij was ook veel met ons bezig op vakantie. Hij heeft mijn broer en mij leren kaarten. Dan moesten we wel een vierde man vinden, want mijn moeder weigerde om mee te doen. Ze ging er - niet geheel onterecht - van uit dat er ruzie van zou komen. De meeste mensen in mijn familie kunnen namelijk niet goed tegen hun verlies. Dus het aantal spelborden dat met pionnen en al in de lucht is gegooid, dat kun je je niet voorstellen. Door wie? Dat zeg ik niet. Niet door mij. (schalks) Maar daarom was het belangrijk dat we veel sociale contacten hadden."

Boterkoeken bij pepe

Het zijn de kleine dingen waar ze met veel plezier aan terugdenkt. "Als wij met mijn moeder van Gent naar zee reden, reden we altijd over een heuveltje aan de Watersportbaan. Ik kreeg daarvan kriebels in mijn buik. Vandaag denk ik daar nog steeds aan wanneer ik er passeer.

"Of neem nu boterkoeken gaan eten bij meme en pepe op zondag. Mijn meme is overleden, maar als ik bij mijn pepe van 94 langsga, dan haalt hij nog steeds boterkoeken voor ons bij Bakkerij Bundervoet. En ik kies er nog steeds de beste uit, net zoals vroeger. Mijn tante, met wie ik een uitzonderlijke band had en die vorig jaar jammer genoeg overleden is, en ik waren daarin experts.

"Dat zijn hele mooie herinneringen, die soms ook wat pijnlijk zijn. Afgelopen kerst was de eerste zonder mijn tante. Dat was heel lastig, maar tegelijk ook mooi, want ze was bij ons. Zulke tradities wil ik graag doorgeven. Ik wil dat mijn kinderen elkaar zo graag zien dat ze later een stoel vrijhouden voor wie er niet is.

"Ik heb er zeer bewust voor gekozen om de traditionele rol van de moeder op mij te nemen. Ik wil er zo veel mogelijk zijn. Om tot acht te tellen wanneer ze hun tanden poetsen, maar ook om te praten over wat hen bezighoudt. Dat brengt rust en geeft hen vertrouwen. Dat vind ik ontzettend belangrijk. Een ouder moet voorspelbaar zijn voor zijn kinderen.

"Je probeert je kinderen ook steeds zo goed mogelijk voor te bereiden op de toekomst. Je ziet nu al welke karaktereigenschappen hen het leven later iets lastiger zullen maken. Confronterend, zeker wanneer je jezelf herkent. Zo is een van mijn kinderen zeer veeleisend voor zichzelf. Op zich niet slecht. Maar altijd focussen op wat beter had gekund en niet stilstaan bij iets dat je gerealiseerd hebt, maakt je ook niet gelukkig. Dat is iets wat ik pas op latere leeftijd geleerd heb. Ik hoop mijn kinderen dat te leren terwijl ze nog klein zijn.

"Mijn andere dochter kan dan weer stilstaan, rondkijken en zeggen: 'Wat is het hier toch mooi'. Laatst zaten we in de auto en zei ze: 'Mama, ik ben zo gelukkig. Ik heb een leuke familie, heb fantastische vrienden, ik ben mooi en grappig. Wat heb ik toch een geluk.' Tegelijkertijd is het ook een kind zonder kapsones. Bij haar is een van mijn voorname opdrachten haar behouden zoals ze is, denk ik. Ik hoop dat ze die verwondering niet kwijtgeraakt."

De dromen van Van den Bossche zijn met het ouder worden veranderd. Werden die vroeger bevolkt door wilde avonturen in onherbergzame oorden - de minister wilde oorlogsjournalist worden - dan spelen ze zich nu veel dichter bij huis af. "Ik kijk er nu al naar uit om een groot huis vol kleinkinderen te hebben", geeft ze toe. "Hen mee naar hier nemen, of naar Oostduinkerke. Daar droom ik echt van. Ik wil een heel actieve oma zijn, met mijn kleinkinderen op reis gaan zoals mijn moeder nu ook doet. Hen leren kaarten. Maar misschien moet ik dat allemaal nog maar niet te hard benadrukken. Stel dat mijn kinderen uit protest geen kinderen zullen willen. (lacht)

"Ik was er vroeger echt van overtuigd dat ik een heel spannend leven zou leiden. Nu, dat is het tot nog toe misschien al wel geworden. Zij het op een heel andere manier dan ik had gedacht. Dat hoort bij de charmes van het leven, zeker? Er passeren zo veel dingen op je weg waarop je ja kunt zeggen en je moet dat ook regelmatig durven doen. Ik ben nooit bang geweest om teleurstellingen op te lopen. Mislukken is niet erg, prent ik mijn kinderen ook in. Ik ben ook met mijn kop tegen de muur gelopen, maar dan ben je daarna zoveel wijzer.

"Daardoor kan ik ook niet echt iets bedenken waarvan ik spijt heb. Spijt past niet in mijn plaatje. Je kunt niet vinden dat je veel moet durven in het leven en daarna constateren dat je niet had mogen springen. Ik heb zeker niet altijd de juiste sprongen gemaakt, maar dat hoort erbij. Daardoor heb ik wel fantastische dingen meegemaakt. Uit alles kun je goede dingen halen, ook uit onheil. Je hebt dan toch maar dat beetje extra geleefd."