Dit jaar kwamen er zomaar even 100.000 jobs bij, maar wat brengt 2023? ‘Wees niet ongerust, wel voorbereid’

In 2022 kwamen er 100.000 jobs bij in België. Dat is de sterkste toename in zeventig jaar. Maar wordt ook 2023 een topjaar voor nieuwe banen? ‘De gemiddelde werknemer moet niet ongerust, maar wel voorbereid zijn.’

Weinig mensen die later, bij de herinnering aan het jaar 2022, niet zullen bibberen als ze aan hoge energieprijzen en dure winkelkarren terugdenken. Toch is er ook goed economisch nieuws. Dat blijkt uit de jaarlijkse economische projecties van de Nationale Bank van België, die schat dat er in de voorbije twaalf maanden 105.000 jobs bijkwamen. Dat is de grootste vooruitgang in zeventig jaar tijd. Het gaat niet over flexi-jobs voor mensen die daarnaast al werken, maar echt over nieuwe banen voor mensen die voordien nog geen job hadden.

De verklaring ligt deels in de goede eerste kwartalen van 2022. Daarnaast plukken we nu ook nog de vruchten van 2021, toen verschillende maatregelen de economische motor weer moesten doen draaien na coronajaar 2020. “De arbeidsmarkt volgt de economische conjunctuur met een beetje vertraging”, legt arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) uit. “Als de economie groeit, passen bedrijven vaak iets later hun gedrag aan.”

Maar dat geldt ook als het slechter gaat. Terwijl de impact op de arbeidsmarkt van de energiecrisis en dalende economische activiteit vooralsnog beperkt bleef, zal die zich volgens de Nationale Bank wél laten voelen in 2023.

Ook de stijgende loonkosten maken het voor bedrijven moeilijker om nieuwe mensen aan te nemen. “Januari en februari zullen op dat vlak kritieke maanden zijn”, zegt Baert. “Plots krijgen ongeveer 1 miljoen mensen, vooral bedienden, een loonsverhoging van 11 procent. Dat zijn grote extra loonkosten voor bedrijven.”

“De gemiddelde werknemer moet niet ongerust, maar wel voorbereid zijn”, zegt arbeidsdeskundige Jan Denys (Randstad). “Als de inflatie hoog blijft, zal er in 2023 toch naar die automatische loonindexering moeten worden gekeken. Bedrijven die er nu nog voor kiezen hun mensen in dienst te houden, bijvoorbeeld door het systeem van tijdelijke werkloosheid, kunnen dan wel tot ontslagen overgaan.” Denys ziet heil in het voorstel van Unizo om een nieuwe duurzaamheidsindex te creëren om loonindexeringen in de toekomst op te baseren.

Internationale concurrentie

De Nationale Bank voorspelt dat de komende drie jaar het nettoaantal nieuwe jobs respectievelijk 26.000, 21.000 en 42.000 zal bedragen. Ver onder het record van dit jaar, maar nog steeds een toename. Dat hebben we onder meer aan de dienstensector te danken.

De stijging in banen van het afgelopen jaar vond vooral plaats in de diensten, niet in de industrie. “Vroeger had je veel economische groei nodig om jobs te creëren”, verklaart Denys. “Maar in de dienstensector, die heel arbeidsintensief is, vertaalt groei zich al snel in nieuwe jobs. In de industrie leidt die groei evengoed tot investeringen in digitalisering en automatisering.”

Mogelijk meer goed nieuws: mede doordat de energieprijzen sterker gedaald zijn dan verwacht, voorspelt de Nationale Bank niet langer een zware recessie. Al hoort hier een kanttekening bij: ook in 1973, het jaar dat de oliecrisis begon, klonk het dat zo’n recessie allicht niet in aantocht was. Pas twee jaar later, toen de Belgische economie al in volle crisis zat, gaf men toe de impact van de stijgende loonkosten onderschat te hebben.

Dreigt de Nationale Bank nu opnieuw de bal mis te slaan? Baert ziet niet meteen een grote ontslaggolf aan de horizon. “In tegenstelling tot de jaren zeventig zitten we nu met een enorme vergrijzing. Er is dus eerder competitie tussen werkgevers om talent aan te trekken dan onder werknemers om een job te vinden.” Ook Denys ziet geen reden om uit te gaan van het slechtste scenario. “De kans is er altijd, maar ik ga ervan uit dat we geleerd hebben uit het verleden hoe we crisissen moeten aanpakken.”

Waakzaam

Tegelijk blijven we best waakzaam, juist omdat we de voorbije jaren gezien hebben hoe onvoorspelbaar crisissen zijn.

Vooral ondernemingen in sectoren die de concurrentie moeten aangaan met buitenlandse bedrijven kunnen in de problemen komen, zeggen Baert en Denys. Zeker als ze al een tijdje aan het krimpen zijn, zoals de textiel- en de auto-industrie. Ook voor horecabedrijven, die in januari met de indexering van hun personeelskosten te maken krijgen, kan het moeilijk worden als ze hun prijzen de voorbije maanden nog niet aangepast hebben.

Als de arbeidseconomen het over één ding eens zijn, is het dat de extra banen geen vrijgeleide mogen zijn om bij de pakken te blijven zitten. “We blijven bij de slechtsten van Europa wat betreft werkzaamheidsgraad (het percentage mensen dat aan het werk is ten opzichte van de actieve bevolking, KVD)”, weet Baert. “De laatste kwartalen werd het gat tussen België en andere landen zelfs groter.”

De nieuwe jobs van het afgelopen jaar kunnen het begin zijn van een inhaalbeweging, maar het is afwachten of andere Europese landen niet nog betere cijfers voorleggen. “In een paar jaar gaan we onze historische achterstand niet inhalen”, zegt Denys. “Daarover maak ik me geen illusies. En er blijven ook nog andere uitdagingen, zoals de concurrentiepositie van onze industrie. De overheid laat de sense of urgency dus beter niet varen.”