‘Dit heeft een negatieve impact op de samenleving’: waarom inburgering niet langer gratis is

Ligo, de koepel van centra voor basiseducatie, stapt naar het Grondwettelijk Hof tegen de aanpassingen aan het decreet volwassenenonderwijs. Volgens Ligo zijn die aanpassingen in functie van het inburgeringsbeleid in strijd met de grondwet.

In Antwerpen-Berchem, een van de lesplaatsen van Ligo, staat leerkracht Sarah met hand en tand een tiental anderstaligen bij. De cursisten turen geconcentreerd naar een werkblad en fluisteren herhaaldelijk woordjes. De aanwezigen volgen Nederlandse taalles in het kader van hun inburgeringstraject. Zowel vrijwillige, als verplichte inburgeraars zijn aanwezig. “Een uitdagende en dankbare job”, zegt Dominique Penninckx, die hier al tien jaar lesgeeft. “Onze cursisten spannen zich enorm in om de taal machtig te worden. U moet weten dat heel wat anderstaligen analfabeet zijn, en dus helemaal van nul beginnen.”

Te duur

Volgens Penninckx is het niet evident om de taal te leren omdat heel wat leerlingen in precaire thuissituaties leven. “Soms zeggen ze: ‘mijn hoofd is kapot’, waarmee ze bedoelen dat ze veel zorgen hebben.”

Een van hen is de 25-jarige Shahin Omar, die van Syrië naar België vluchtte. “Over de vlucht deed ik een jaar, en bijna helemaal te voet ”, zegt hij in het Nederlands. “Ik volg al een jaar en drie maanden Nederlandse les en het lukt aardig.” Shahin heeft inderdaad zorgen, los van de taalbarrière. Hij wacht bijvoorbeeld op zijn vrouw die ook vluchtte, maar nog in Irak zit. Ook gaat hij binnenkort verhuizen naar Hasselt. “Omdat de huurprijzen in Antwerpen te hoog zijn.”

Mensen zoals Shahin konden tot voor kort gratis Nederlandse lessen volgen. Maar de Vlaamse regering besliste dat inburgeraars voortaan 180 euro moeten ophoesten. Ook komt er een extra, gestandaardiseerde test, de zogenaamde NT2-test, bij. Het was een van de veelbesproken passages uit het Vlaamse regeerakkoord, waaruit bleek dat inburgering voortaan strenger zou worden opgevolgd.

Onaanvaardbaar en in strijd met de grondrechten, vindt Ligo, dat naar het Grondwettelijk Hof stapte. De organisatie wordt daarbij gesteund door de christelijke vakbond ACV, Vluchtelingenwerk Vlaanderen en het Netwerk tegen Armoede. Afgelopen vrijdag dienden ze een verzoekschrift in.

Volgens Ligo maakt de Vlaamse regering een vreemde keuze. Joke Drijkoningen, directeur van de federatie van Ligo: “Wij hebben een eigen officieel financieringsdecreet in het volwassenenonderwijs en daarin wordt de keuze gemaakt om in te zetten op kwetsbare groepen. Leerlingen bij Ligo kunnen hierdoor gratis onderwijs volgen. Verplichte inburgeraars zullen straks niet meer onder die sociale correcties vallen, terwijl dit voor andere cursisten wel het geval is. Onze doelgroep, die economisch al kwetsbaar is, gaat door dit decreet erg geraakt worden. Men duwt deze mensen nog meer in de kansarmoede.”

“De cursist staat niet langer centraal”, vult leerkracht Penninckx aan. “Taal wordt zo een barrière in plaats van een hulpmiddel om te integreren. Dat heeft ook een negatieve impact op de samenleving.”

‘Drie schendingen’

Heel concreet schenden de nieuwe regels drie grondrechten, volgens Ligo. Enerzijds zien ze inbreuken tegen het gelijkheidsbeginsel, en dus de gelijke behandeling van iedereen, door inschrijvingsgeld in te voeren alleen voor de verplichte inburgeraars. Ook de vrijheid van onderwijs ligt volgens Ligo onder vuur. Drijkoningen: “Door de invoering van een NT2-test grijpt men in op de autonomie van de onderwijsverstrekker, die zelf de autonomie heeft om zijn evaluaties en pedagogisch project vorm te geven.” Het is volgens Ligo ook gissen naar de redenen voor de overheid om de verplichte test Nederlands in te voeren. Drijkoningen: “Er is geen enkele wetenschappelijke onderbouwing voor deze beslissing.”

Een derde argument om naar het Hof te trekken, heeft te maken met de rechtszekerheid. Volgens Drijkoningen staat in het decreet ‘in slechts één zin omschreven’ dat er een test komt. Hoe die test er moet uitzien, wordt niet bepaald. “Maar een decreet moet voldoende duidelijkheid bieden, om te beschermen tegen willekeur.”

Volgens Ligo zullen de nieuwe regels bovendien net extra drempels creëren om te integreren. Drijkoningen: “De test is nodig om op lange termijn nationaliteit te verwerven. Het zal ook indirect gevolgen hebben voor de toegang tot de VDAB, die een bepaald taalniveau verwacht. Het traject wordt bovendien mogelijk verlengd, waardoor mensen nog langer moeten wachten op werk, of huisvesting. Dat is het omgekeerde van wat we willen: dat mensen vlot inburgeren.”

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) betreurt de juridische actie van een deel van de sector. Weyts: “We willen net elke anderstalige de garantie bieden dat hij op elke plaats hetzelfde taalniveau kan halen en dat de attesten overal dezelfde waarde hebben.” Volgens Weyts ligt de lat nu overal anders. “En dus zeer ongelijk met als gevolg dat zo’n attest ook minder waarde heeft op bijvoorbeeld de arbeidsmarkt.” Volgens Weyts is de overheid daarbij tegemoet gekomen ‘aan diverse bezorgdheden van het volwassenenonderwijs’ om toch ruimte te laten voor autonomie en onderwijsvrijheid.

Desondanks houden Ligo en de partners voet bij stuk. “De maatregelen blijven in strijd met de grondwet. We hebben de overheid ook gewaarschuwd. We hebben alles gedaan om dit te voorkomen, maar nu voegen we de daad bij het woord.”