Disruptie heeft de politiek bereikt

Burgerbewegingen worden steeds krachtiger. Bekende voorbeelden zijn Ringland, Essers, Picknick the Streets, met Eandis als recent hoogtepunt. If you can't beat them, join them, moet Johan Vande Lanotte (sp.a) gedacht hebben toen hij overwoog om in Oostende een burgerbeweging op te richten (DM 26/12). Toegegeven, het is maar een piste. Maar afkomstig van een van de tenoren van de partijpolitiek kan het tellen als statement over haar toekomst.

Vande Lanotte is lang niet de enige die twijfelt aan de toekomst van de partijpolitiek. Terwijl burgerbewegingen steeds krachtiger worden, lopen politieke partijen leeg. Hermes Sanctorum, Hendrik Vuye, Veerle Wouters, Sarah Claerhout... Stuk voor stuk verlieten ze hun partij omdat ze zich niet konden vinden in de manier waarop die politiek bedrijft.

Tot voor enkele decennia zat kennis netjes opgeborgen in verticale silo's die enkel toegankelijk waren voor wie zich conformeerde aan strikte sociale conventies. De digitale revolutie van internet en communicatie prikt almaar meer gaatjes in die silo's en maakt de kennis die erin zit almaar vloeibaarder. Net zoals onze elektriciteit niet langer enkel neerdaalt uit een kern- of gascentrale, maar ook instroomt via allerlei (vaak hernieuwbare) zijkanalen, zo kent ook politiek steeds meer zij-instroom.

Wie de Wetstraat-discussies op de voet volgt, zou haast vergeten dat iederéén politiek kan handelen. Je hoeft er helemaal niet voor verkozen te zijn. Elke daad kan politiek zijn, het is alleen handiger om er mensen voor te verkiezen, zodat niet iedereen zich voortdurend met alles hoeft bezig te houden. Althans, dat was het. Bij de geboorte van ons democratische systeem was het grootste deel van de bevolking ongeletterd en stroomde informatie nog met de snelheid van een paard. Vandaag stroomt informatie met de snelheid van het licht en kan nagenoeg iedereen lezen. Dertig procent van de bevolking is zelfs hoogopgeleid. Dat leidde in het dossier-Eandis tot de gênante situatie dat wakkere burgers het dossier beter bleken te beheersen dan de partijpolitici in de aandeelhoudersvergadering.

Net als bij elektriciteitsnetwerken is het probleem van democratische disruptie niet de zij-instroom zelf, maar het feit dat de bestaande structuren er niet op zijn voorzien. Partijen bewijzen wel lippendienst aan de burgerbewegingen, maar weten niet goed wat aan te vangen met al die participatie. Het is opmerkelijk dat ook vakpolitici zelf zich steeds explicieter de vraag stellen of de oude vormen wel nog passen bij de nieuwe realiteit. Misschien zullen professionele politici over enkele jaren blij mogen zijn als ze nog bij het beleidsproces worden betrokken?

Het klinkt overdreven, maar dat is het niet als je bedenkt welk lot bijvoorbeeld journalisten, fotografen en bankiers de afgelopen jaren ondergingen. Journalisten verloren hun controle over de nieuwsflow aan sociale media, de digitale camera maakte iedereen fotograaf en beleggingsplatforms geven burgers de middelen om rechtstreeks te investeren.

Ook politiek is de disruptie misschien al begonnen. In Gent organiseert zich bijvoorbeeld een post-partijpolitiek netwerk rond Sarah Van Liefferinge (Piratenpartij), gebaseerd op het uit Engeland overgewaaide 'Flatpack Democracy', een model voor DIY-politiek (do it yourself). Het is niet enkel een nieuw model, maar ook een nieuwe manier van aan politiek doen. Het is nog onduidelijk hoe goed klassieke politici die omslag zullen verteren. Het experiment in Oostende geeft mogelijk een eerste indicatie of we voor een democratische evolutie dan wel revolutie staan.