Dubbele familienaam
Discussie over achternaam? Dan beslist het lot
Raken moeder en vader het niet eens over de dubbele achternaam voor hun kind, dan moet de ambtenaar van de burgerlijke stand door loting de volgorde bepalen. Zo wil het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen een einde maken aan de discriminerende wet.
Een nog te stemmen amendement moet de laatste discriminerende lettertjes schrappen in de Belgische wetgeving op de achternaam. Sinds 1 juni 2014 is het immers mogelijk om een kind zowel de familienaam van de moeder als van de vader te geven. Maar bij onenigheid tussen de ouders won de vader nog steeds het pleit: dan kreeg het kind zijn naam.
Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) is daarvoor naar het Grondwettelijk Hof getrokken. Het vetorecht van de vader is immers discriminerend, zo stelde het Instituut. Het Hof gaf het IGVM gelijk, waarop dat laatste een eigen aanbeveling schreef waarin het vetorecht van de vader verdwijnt. Bij discussie krijgt het kind gewoon de dubbele naam. Een neutrale derde, bijvoorbeeld de ambtenaar van de burgerlijke stand, bepaalt bij de aangifte door loting de volgorde van de namen. Alle opeenvolgende kinderen van het koppel zullen die naam dan krijgen. Justitieminister Geens (CD&V) heeft een jaar de tijd om het noodzakelijke amendement in te voeren. Het is de gewoonte dat hij de aanbeveling van het IGVM volgt.
Het IGVM opteerde voor het systeem van loting omdat het deze optie als de meest neutrale beschouwt. Ook in Luxemburg wordt deze redenering gevolgd bij onenigheid over achternamen. Andere mogelijkheden zijn de alfabetische volgorde, zoals in Frankrijk, of een systeem waarbij in de even of oneven geboortejaren voor een bepaalde volgorde wordt gekozen.
Het IGVM vindt niet dat deze juridische strijd er een voor de achterhoede is. "Sommigen denken misschien dat dit veel werk is voor iets kleins", zegt Annelies Cardon. Zij behandelt juridische dossiers voor het Instituut. "Maar het gaat erom dat het mannelijke vetorecht een inbreuk is op de gelijkheid, en dus ook schadelijk is voor het algemeen belang."
'Politieke soap'
Een vijftigtal vrouwen deed zijn beklag over het vetorecht bij het Instituut, zegt Cardon. Zij kregen van hun partner geen toestemming om hun eigen naam toe te voegen aan die van hun man. Vaak ging het om gescheiden vrouwen, of moeders die niet langer contact hebben met de vader van hun kind. Dankzij de overgangsregeling van één jaar die in de wet was voorzien, konden ook al geboren minderjarige kinderen nog een dubbele achternaam krijgen. De vrouwen die bij hun partner op een njet stootten, kunnen het kind dankzij het amendement binnenkort alsnog hun naam geven. Het Instituut kan niet zeggen hoeveel moeders te maken kregen met het vetorecht van hun man of ex-man.
De wet op de vrije keuze voor achternaam werd nog gestemd onder de vorige justitieminister, Annemie Turtelboom (Open Vld). Zij was destijds erg trots op die verwezenlijking, maar de wet kreeg al snel de stempel 'politieke soap'. Zeker toen het Grondwettelijk Hof de discriminerende paragraaf vernietigde. Gretig berichtten de media in de eerste maanden over het geringe succes van de nieuwe regeling: ouders zouden hier niet op zitten te wachten.
Bijna twee jaar later is in minder dan 1 procent van de ruim 166.000 geboortes in ons land geopteerd voor de dubbele achternaam of de naam van de moeder in plaats van de vader. De nieuwe wet op de naamgeving is recent, zo verklaart Cardon het lage aandeel, en nog niet zo bekend. "Toch zien we dat al ruim 8.000 mensen er gebruik van hebben gemaakt. Het is significant dat ook de moeder het kind haar naam mag geven. Maar dan moet het ook echt mogelijk zijn. De noodzaak van het in twijfel trekken van deze wijziging is hetzelfde als de noodzaak van het in twijfel trekken van de gelijkheid van man en vrouw."
