Deze VS-Terzakecorrespondent is de schoonzoon van democratisch kopstuk Nancy Pelosi

“Na de uitslagen in de Rocky Mountain-staten wisten we dat het Huis kon ‘flippen’ van rood naar blauw. Dan kwam hét moment: the Democrats will take the House…”

Nederlands Amerika-correspondent Michiel Vos(47) herbeleeft enthousiast de midterm-verkiezingsuitslag van dinsdagnacht. Toen zag hij in een zaaltje aan de zijde van zijn schoonmoeder en Democratische toppolitica Nancy Pelosi (78), hoe de Huis-districten van Republikeins rood naar Democratisch blauw kleurden. Uiteindelijk wonnen de Democraten de meerderheid in het Huis en de Republikeinen de Senaat. Samen met zijn vrouw, HBO-documentairemaakster Alexandra Pelosi, hield Vos vervolgens trots de adem in toen hun twee kinderen Thomas en Paul hun grootmoeder mochten flankeren tijdens haar overwinningsrede.

Hoe beleefde u dat moment? Als journalist, of eerder als trotse vader die zijn kinderen bij de machtigste oma van de VS zag staan?

“Dat laatste, omdat je niet altijd journalist bent. Wanneer ik kan, ben ik toch eerst vader van twee kinderen wier oma een verkiezing wint, een echtgenoot én schoonzoon van. Dat gaat voor, dat spreekt vanzelf. Ik was er dus vooral als familielid, al kijk je natuurlijk met een journalistieke blik naar de inside baseball (interne partijpolitieke discussies, MR) die nooit de pers haalt.”

Zoals de strijd die nu begint over de vraag wie de nieuwe Speaker wordt, de voorzitter van het Huis. Nancy Pelosi?

“Nu moet ik oppassen wat ik daarover zeg. (lacht) Kijk, zij is nu minority leader, fractieleider van de oppositie. Ze heeft al gezegd dat ze het best voorbereid is op de taak (omdat ze al Speaker was tussen 2007 en ’11, MR). Maar, net zoals in de Tour de France kan er op de streep van de laatste rit ook nog iemand anders, die tweede of derde staat in het klassement, over haar heen springen. De Speaker moet worden aangeduid bij een interne verkiezing in de fractie, op 3 januari. Het ligt voor de hand dat ze de eerste aangewezen kandidate is, maar zeker is dat nog niet.”

Even terug naar de snelle ontwikkelingen in de verkiezingsnacht. President Trump ontsloeg meteen zijn justitieminister Jeff Sessions. Kan diens vervanging gezien worden als ondermijning van het onderzoek van huidig speciaal aanklager en ex-FBI-directeur Robert Mueller naar vermeende samenwerking met de Russen?

“Ik denk niet dat je het anders kan zien dan dat. Hoe afhankelijk Sessions ook was van Trump, hij is in elk geval onafhankelijker geweest tegenover het Mueller-onderzoek dan zijn opvolger. Het is wel nog maar de vraag of Mueller en de FBI nu bakzeil gaan halen. Ik vond de vervanging van Sessions geen goeie zet van Trump. Dit is geen president die nu zeker is van zijn stuk, dit is een president die nu denkt: ‘O my god.’”

Kan de obstructie van het Mueller-onderzoek tot een afzettingsprocedure in het Huis leiden?

“Ik denk van niet. Je zag ook al dat de midterm-campagne niet ging om het I-word (‘impeachment’ of afzetting, MR). Ik denk dat de afwachtende houding vanuit de Democraten ook heel verstandig is. Je zou nu makkelijk twee jaar kunnen vullen met allerlei onderzoeken, maar ik denk dat Democraten zich nu gewoon zullen richten op beleidsthema’s.

“Het is niet oké van de Amerikaanse pers om voortdurend te zeggen dat ‘het net zich sluit rond Trump’ en dat Mueller ‘op het punt staat om…’. We weten dat nog niet. Mueller zegt niets. Niemand weet welke richting het uit gaat.

“Een president afzetten is ook makkelijker gezegd dan gedaan. Het is ingewikkeld en moeilijk. Alléén als Mueller de impeachment op een bord opdient en ze niet anders kunnen, zullen de Democraten zich daaraan wagen. Ze leerden uit de manier waarop (in december 1998 het toenmalige Huis onder leiding van, MR) Newt Gingrich president Bill Clinton probeerde af te zetten. Dat keerde zich tegen Gingrich.”

Trump haalde vervolgens tijdens zijn persconferentie keihard uit naar CNN-journalist Jim Acosta, wiens accreditatie werd ingetrokken. Verloor de president daar de controle of was ook dit bewust?

“Deze houding komt uit zijn buik. Hij voelt diep dat de media hier altijd uit zijn op conflict. Er zit ook iets zuigends in de Amerikaanse pers. Zij houden van zijn gespuug en entertainment. Hij gaat veel te ver natuurlijk, en moet daar boven staan. Who cares wat een CNN-reporter zegt als je president bent? Toch gaat hij dan altijd in vechtmodus.

“In zijn presidentiële gereedschapskist zit enkel een hamer. De meeste mensen zullen eerst een schroevendraaier uithalen, en dan misschien een beiteltje proberen. Trump niet. Hij wil strijden tegen politieke correctheid. Eigenlijk is hij Russell Crowe in de film Gladiator die, nadat hij drie mensen doormidden kliefde, naar het publiek schreeuwt: ‘Are you not entertained? Dit is toch wat jullie willen zien?’

“In zekere zin is deze president gevangen door zijn eigen basis, die journalisten als Acosta zien als symbool van een elitaire klasse en Trump net verkozen om daar dwars doorheen te twitteren.”

Staat u zelf ook kritisch tegenover een deel van de Witte Huis-pers?

“Laat me (de satirische talkshowhost, MR) Jon Stewart citeren, die enkele jaren geleden de vraag kreeg of de media in Washington een ‘liberale agenda’ hadden. ‘Nee, natuurlijk niet, zij hebben een groene agenda’, verwees hij naar de kleur van de VS-dollar. Het gaat ook om geld verdienen. De Amerikaanse pers is er daarom heel erg op uit om de boel op te stoken. Alles wordt altijd voorgesteld als ‘voor of tegen’. Ik voel dus ergens wel wat Trump voelt.”

Tot wat kan deze confrontatie leiden?

“Ik zou er niet van uitgaan dat de pers deze strijd wint. De media zijn in de VS onpopulair. In Europa mag men niet denken dat president Trump een oorzaak is van de onvriendelijkheid, hij is een gevolg van dat gevoel in de samenleving. Trump is de wraak van kiezers op de politieke klasse en de media.”

U hebt Trump zelf ook al ontmoet?

“Ja, mijn vrouw en kinderen ook. Hij was dan de vriendelijkste man op aarde. We hebben ook al gedineerd met zijn schoonzoon Jared Kushner en dochter Ivanka Trump.”

Is de boosheid die we van hem zien een pose dan?

“Nee, ik denk dat hij in staat is om anders te zijn afhankelijk van wie er tegenover hem staat. Hij kan een echte New Yorker zijn. ‘Hey,’ zegt hij dan, ‘how’s HBO (de zender waarvoor Vos’ vrouw Alexandra documentaires maakt, MR)?’

“Tegelijk kan hij in de conservatieve staat Missouri ook oprecht tegenover zijn kiezers zeggen: ‘The press is the enemy of the people!’ Er zit misschien in elke mens wel zo’n verscheidenheid, denk ik. Hij weet hoe het spel moet worden gespeeld, en vooral hoe er meerdere spelletjes tegelijk worden gespeeld.”

De ophef die hij veroorzaakte leidde de aandacht af van de midterm-winst, die beide partijen claimen. Wie won nu het meest?

“Ik denk dat president nog niet volledig beseft hoe indringend een Democratisch Huis kan zijn, hoeveel onderzoek ze kunnen doen naar de wijze waarop hij zijn uitvoerende macht gebruikt en hoe ze in alle lagen en bureaus van de federale overheid een invloed zullen hebben. Alle financiering begint namelijk in het Huis. Daarom hebben de Democraten enorm gewonnen.

“Daartegenover kan Trump wel steunen op een sterkere Republikeinse Senaat, waarin nu ook meer Trumpers zitten. Dat zijn mensen die zullen meestemmen over zijn buitenlands beleid, over de benoemingen van rechters en andere dingen die hij nog wil doen in aanloop naar de volgende verkiezingen van 2020. Omdat hij enkele zetels op overschot heeft, is hij nu veel minder afhankelijk van de dissidente stem van gematigde Republikeinen, zoals senator Lisa Murkowski.”

In het Huis werden veel vrouwen en minderheden verkozen. Zullen zij hun stempel drukken op het beleid?

“Ja en nee. De Democratische fractie verandert inderdaad van kleur en gender. Er zal dus zeker meer aandacht zijn voor vrouwgerelateerde onderwerpen en je krijgt een duidelijker weerspiegeling van het land dat al bijna voor de helft uit minderheden bestaat.

“Anderzijds is het Huis een instelling met tradities waarbij de mensen met de langste staat van dienst nog altijd de lakens uitdelen. De nieuwe leden zullen eerst hun sporen moeten verdienen voor ze kunnen wegen.

“Het is wel opvallend dat met Alexandria Ocasio-Cortez een socialiste als jongste lid verkozen kan worden. In haar eentje zal ze misschien niet veel veranderen, maar ze geeft wel de komst van een ander soort Amerika aan.”

Los van de president kunnen we niet om de grote kloof tussen het wereldbeeld van het nieuwe Huis en Senaat heen. Krijgen we twee jaar lang totale stilstand?

“Ik denk dat iedereen vreest voor die beruchte ‘gridlock’ maar ik denk dat het in iedereens voordeel zal zijn om deals te sluiten, want over twee jaar zijn er al nieuwe verkiezingen. Tegen dan zal ook Trump iets moeten voorleggen. Hij zal niet enkel kunnen zeggen dat hij vocht met de Democraten. Om te worden herkozen zal hij ook moeten tonen dat hij compromissen kan sluiten.”

Ook Nancy Pelosi gaf aan dat de Democraten ‘common ground’ willen zoeken waar mogelijk. Waarin ziet u ze overeen komen?

“Infrastructuur is een goed voorbeeld. De nood aan dringende investeringen in wegen, bruggen, lucht- en zeehavens enzovoort, is onpartijdig.”

Waar verwacht u de grootste strijd over?

“De Democraten zullen te allen prijze Obamacare, het zorgbeleid van de vorige president, beschermen. Trump zal zijn Muur willen bouwen op de grens met Mexico, maar daar willen de Democraten niet van weten.”

Welke accenten zullen de Democraten leggen met het oog op 2020?

“Ik denk dat ze een soort transparantie willen terugbrengen in DC. Die is nu wat verdwenen. Het is niet altijd duidelijk of de huidige regering de publieke zaak voor ogen heeft of zijn eigenbelang. Het is de taak van het Congres om de administratie tegen het licht te houden. Het huidige Huis was een soort schoothondje geworden. De volgende Speaker zal nu een symbolische tegenhanger worden van Trump.

“Tegelijk zullen de Democraten moeten oppassen om, op aansturen van hun diepere linkervleugel, zichzelf niet te verliezen in allerlei onderzoeken naar de president. Door sommige zaken zullen ze met stalen glimlach heen moeten kijken en ruimte maken om zelf dingen te doen.”

Wat is de belangrijkste les voor de Republikeinen met het oog op 2020?

“De vraag is of ze de weg van Trump verder inslaan of toch opnieuw verbreden. Trumps voordeel is dat hij ideologisch heel puur is. Zijn lijn is makkelijk te beheersen, maar ze is per definitie ook smal. Er is maar een maximum aantal mensen in de hoek die hij nu aansprak tijdens deze midterms, terwijl je in de VS het Witte Huis moet winnen met een verhouding van 51 tegen 49. In deze verkiezingen had hij het alleen over “de dreigende karavaan uit Honduras die je dochters gaan verkrachten”. Over de economie had hij het nauwelijks. De Democraten beseften in deze verkiezingen beter dat politiek over ‘kitchen sink-issues’ gaat, de lonen die naar omhoog moeten, de gezondheidszorg,…”

Was het voor Trump een teken aan de wand dat hij nu ook de blanke vrouwen in de voorsteden verloor?

“Juist, dat gebeurde zelfs in suburbs waar de Republikeinen eigenlijk moesten winnen, waar traditionele kiezers met een universitaire opleiding en een goeie baan wonen . De Republikeinen moeten zich nu afvragen of ze enkel nog de partij willen zijn van het platteland of niet. Ze zijn niet langer de partij van Abraham Lincoln, maar de partij van Donald Trump. Ze moeten nu in 2020 met hem naar het bal én kunnen dansen.”

Wat betekent deze midterm-uitslag voor Europa?

“De verdeeldheid van de VS, die nu politiek wordt weerspiegeld door een populistische president, een links Huis en een trumpiaanse Senaat, is dezelfde situatie waar veel Europese landen mee worstelen. Ook elke Belgische of Nederlandse politicus moet zich afvragen of zij wel de juiste antwoorden formuleren op hedendaagse uitdagingen. If they don’t give the answers, a Belgian or Dutch version of Trump will.”