Deze vrouw bestrijdt hebzucht en machisme in de Amazone: ‘Moet de vooruitgang van Ecuador ten koste van ons leven gaan?’

Als ‘bewaker van de jungle’ won Alexandra Narvaez de prestigieuze Goldman Milieu­prijs 2022. In Ecuador zet de inheemse vrouw drones en camera’s in om illegale mijnbouw in het Amazonegebied te bestrijden. ‘Het woud wordt verwoest om elders in de wereld auto’s te laten rijden.’

Ze is de sociale leider van de A’i Cofán-gemeenschap van Sinangoe, in de provincie Sucumbíos, in het noordoosten van Ecuador, vlak bij de grens met Colombia. Een gemeenschap die 56 families telt, in totaal zo’n 250 mensen.

Als we Alexandra Narvaez bellen is ze net “op ronde”. “We proberen het gebied van de Cofán te bewaken en strijden tegen illegale mijnbouw die massale ontbossing en vervuiling van de ­rivieren van het Amazoneregenwoud veroor­zaken.”

Met welke bedreigingen kampt uw gemeenschap op dit moment?

“Er zijn stropers die op wilde dieren jagen, maar meer nog worden we bedreigd door multinationals. De Ecuadoraanse overheid had 52 concessies toegekend aan internationale bedrijven om in het gebied van de Cofán aan goud­ontginning te doen. Ze zouden dat via bovengrondse mijnbouw mogen doen, waardoor de vervuiling meteen in onze rivieren zou terechtkomen. Dat is het water dat we gebruiken om te drinken, koken, wassen en waar ook de dieren komen drinken. De impact zou catastrofaal ­geweest zijn.

“We hebben een advocaat ingeschakeld die via de rechtbank de overheid ter verantwoording heeft geroepen. Uiteindelijk waren de concessies niet conform de Ecuadoraanse grondwet, en zijn ze weer ingetrokken. Anders hadden we nu voor een enorme vervuiling en ontbossing gestaan. Achteraf werden we er nog van beschuldigd dat we de economische vooruitgang van ons land in de weg staan. Moet de vooruitgang van Ecuador dan ten koste van ons leven en van het Amazonewoud gaan?

“In de loop van de voorbije decennia heeft er in feite een soort van genocide plaatsgevonden onder de inheemse gemeenschap in het Amazonewoud. Eerst was er geen respect voor onze cultuur en taal en vervolgens geen respect voor ons territorium. Ik ben er bovendien zeker van dat, mocht de inheemse gemeenschap niet meer bestaan, de opwarming van de aarde nog erger zou zijn geweest. Wij vormen het laatste verzet tegen het onmenselijke economische model dat alleen rekening houdt met groei en consumptie.”

U voelt zich in de steek gelaten door uw overheid?

“Ze is oneerlijk en hypocriet. In plaats van ons als Ecuadoraanse burgers te beschermen, staat ze aan de kant van de multinationals. Alle begrip voor het feit dat de Ecuadoraanse overheid haar begroting op orde probeert te krijgen, maar wat dan met integriteit?

“De eerste slachtoffers van vervuiling door olieontginning en mijnbouw zijn wij, de inheemse volkeren in het Amazonewoud. Maar als de opwarming van de aarde verder toeneemt, dreigen ook alle gletsjers te smelten en riskeren miljoenen mensen in de steden geen water meer van de bergen te krijgen. Kortetermijnwinst primeert op het behoud van het leven van onze volgende generaties.

“In onze cultuur beschouwen we olie als het bloed van Moeder Aarde. Er zijn al duizenden en duizenden hectaren Amazonewoud verwoest om elders in de wereld auto’s te laten rijden. Tientallen rivieren zijn onbevaarbaar en ondrinkbaar geworden. Fauna en flora zijn onherstelbaar vernietigd. Tientallen inheemse gezinnen zijn slachtoffer geworden van ziektes. We krijgen ook vaak kinderen die met beperkingen geboren worden.

“Onze voorouders werd beloofd dat hun welvaart zou toenemen, dat er ziekenhuizen en scholen zouden komen. Dat is allemaal niet gebeurd. We blijven achter met een vernietigde habitat. De enige mogelijkheid die ons nu nog rest is geweldloos verzet, communicatie en informatieverzameling, bij internationale organisaties aan te kloppen en te proberen de zones van het woud die nog niet vervuild zijn te redden van verdere ondergang.”

De Colombiaanse president Gustavo Petro wil de olieontginning een halt toeroepen. Maar anderzijds wil hij drugs legaliseren. Welke impact zal dit hebben op het Amazonewoud?

“Opnieuw wordt hier een voorstel gelanceerd dat geen rekening houdt met de werkelijkheid. Op zich klinkt zijn boodschap interessant, progressief en vernieuwend. In de praktijk is er wellicht niet gesproken met vertegenwoordigers van de inheemse gemeenschap in Colombia of in de regio.”

Met welke moeilijkheden wordt u dagelijks geconfronteerd?

“Onze gemeenschap vormt vaak het doelwit van fysieke en verbale bedreigingen. Wij worden door de Ecuadoraanse overheid omschreven als gewapende, zelfs paramilitaire groepering. Het enige materiaal dat ik draag is mijn uniform en mijn radio. Mijn sterkste wapen is mijn overtuiging. We verzamelen drinkbaar water en nemen een beetje voedsel mee, maar verder vissen we onderweg. We slapen in hangmatten. Naast een goede uitrusting is vooral de mentale voorbereiding belangrijk.

“Lid zijn van de bewaking is bijzonder moeilijk. Ik moet als moeder mijn dochters achterlaten, omdat onze rondes steeds meerdere dagen omvatten. We leggen delen te voet en met de kano af. Zoals je weet is mijn werk in het Amazonewoud niet zonder gevaar. Ik maak mij voortdurend zorgen over mijn kinderen als ik op route ben. Tegelijkertijd voer ik ook nog een andere strijd, tegen het machisme in onze gemeenschap.”

Hoe uit die zich?

“Als meisje en vrouw werd van mij in mijn gemeenschap verwacht dat ik niet zou uitspreken wat ik denk, dat ik zou thuisblijven om voor de kinderen te zorgen. Ik ben de eerste vrouw van mijn gemeenschap die zich heeft aangesloten bij onze bewakingsgroep. Ondertussen zijn we met zes vrouwen en negentien mannen. In alle bescheidenheid ben ik best wel fier op het feit dat andere vrouwen mij nu als rolmodel zien.”

Op sommige foto’s staan jullie wel afgebeeld met speren. Zijn dat dan geen wapens?

“De speren zijn onderdeel van onze cultuur. Net zoals we ook verf op ons gezicht smeren. Dat is ons signaal voor strijd. We voeren nu een symbolische strijd. We zijn evenwel niet naïef. Onze vijanden zijn internationale organisaties met veel geld en wereldwijde macht. Beeld je eens in dat in jouw stad opeens een openluchtmijn gebouwd zou worden waarbij het afval zonder enige recyclage in de stad en de rivier zou belanden? De weerstand van alle inwoners zou massaal zijn. Wij zijn even verontwaardigd, maar onze stem klink helaas minder luid.

“In ons territorium heeft de Ecuadoraanse overheid concessies gegeven aan Canadese ­bedrijven. Dat staat in schril contrast met de manier waarop Canada zich op de klimaattop presenteert. Ze zijn fier op de manier waarop ze in eigen land inspanningen doen voor het klimaat, maar in werkelijkheid zijn het hun ­bedrijven die in het Amazonewoud vervuiling en ontbossing veroorzaken.

“En wat ik over Canada zeg, geldt ook voor landen zoals Engeland, Spanje, Frankrijk, ­China, Saudi-Arabië en Qatar. De dubbele ­standaard waarmee ze vervolgens op de ­klimaattoppen spreken, vind ik hypocriet.”

Braziliaans president Lula da Silva stelde voor de volgende klimaattop in het Amazonewoud te houden. Een goed idee?

“Het zou fantastisch zijn mochten we met alle afgevaardigden van de verschillende inheemse gemeenschappen, wetenschappers én beleids­makers afspraken kunnen maken over de manier waarop we het woud kunnen beschermen. Het is wereldvreemd dat wij, die al eeuwen het Amazonewoud beschermen, van de besluitvorming worden uitgesloten. Betrek ons in de strijd tegen de klimaatopwarming. Geef ons meer middelen en technologie ter beschikking, waardoor wij zelf de nodige informatie kunnen verzamelen en verslag kunnen uitbrengen van wat er in het Amazonewoud gebeurt.

“Voor mij is het Amazonewoud een kwestie van leven of dood. Maar eigenlijk is dit niet alleen zo voor mezelf, maar voor alle bewoners op deze planeet. Als ik het territorium van de Cofáns bescherm, bescherm ik ook het milieu, de kwaliteit van de lucht en de bomen die hier staan, die CO₂ opnemen en zuurstof aanmaken. Wij beschermen Moeder Aarde voor iedereen. De klimaatopwarming is hier nog meer voelbaar en tastbaar dan elders in de wereld.”