Deze 14 sectoren bereiden zich voor op personeelsuitval door omikron: ‘Er zijn geen wonderoplossingen meer’

Niemand met een glazen bol die met zekerheid kan zeggen of omikron de volgende weken met daggemiddelden tussen 30.000 en 125.000 nieuwe besmettingen ons land plat zal leggen. Maar wie gewaarschuwd is, telt voor twee. In veel cruciale sectoren liggen noodplannen klaar.

Brandweer

“Sinds de eerste lockdown houden wij de teugels al heel strak om besmettingen op de werkvloer te voorkomen”, zegt Hans Clarysse, voorzitter van Brandweer Vlaanderen.

“Behalve de noodzakelijke trainingen zijn de meeste oefeningen afgeschaft en we houden onze ploegen ook in bubbels. Het sociale leven samen in de kantine, samen sporten, de recepties tijdens de jaarlijkse Sint-Barbaravieringen: allemaal stopgezet. Besmettingen op de werkvloer hebben we zo tot het minimum herleid, maar dat is natuurlijk geen garantie. Als er korpsen zijn met te weinig personeel dan kunnen we dankzij een slimme applicatie waarop brandweerlui aangeven of ze beschikbaar zijn wel snel extra volk optrommelen uit naburige korpsen. Als een heel korps - zo’n 40 mensen - uitvalt, dan hebben we nog een beroepskader van zes mensen achter de hand om een kazerne te bemannen. In de dienstverlening snoeien doen we niet, maar sommige minder prioritaire interventies kunnen wat langer op zich laten wachten.”

De Lijn

“Voorlopig is het nog te vroeg om in te schatten of we moeten ingrijpen in de dienstverlening”, zegt Karen Van der Sype, woordvoerder van De Lijn. “Maar we gaan dat vanaf maandag wel monitoren. Als er een uitbraak komt, dan gaat het vaak heel snel. In november hebben we dat nog gemerkt bij de deltagolf. Hier en daar kunnen we knippen in de busritten, maar bijvoorbeeld de scholen blijven we in de mate van het mogelijke prioritair bedienen en ook locaties waar niet zo vaak een bus passeert, proberen we te vrijwaren.”

Afvalophaling

“We hebben een onderaannemer die met personeelstekort kampt waardoor de papierophaling in een gemeente niet kon doorgaan, maar die gaan we dan maandag met een extra ronde inhalen”, zegt Kris Somers van afvalcommunale Limburg.net. “We houden ons hart vast, maar voorlopig lukt het nog. Bij veel besmettingen treedt het afschakelingsplan in werking dat door de overheid is opgesteld in het begin van de crisis. Dat houdt onder meer in dat we omwille van hygiënische redenen de voorkeur geven aan de ophaling van huisvuil en gft-afval op de ophaling van PMD. De inzameling van papier en karton, textiel, glas en grofvuil is bij personeelstekort het minst van belang. Uiteraard willen we onze recyclageparken ook open houden, maar als blijkt dat er te weinig mensen zijn om de ophaling te garanderen dan mogen we ze sluiten om meer volk in te zetten voor de ophaling.”

Kerncentrales

Wat onze kerncentrales betreft, hoeven we ons geen zorgen te maken volgens uitbater Engie. “Het aantal besmettingen bij ons is sinds het begin van de coronacrisis heel beperkt gebleven”, zegt woordvoerster Hellen Smeets. “We hebben ook heel wat personeel achter de hand voor mochten er nu wel een grote stijging komen in het aantal positieve gevallen. We werken met een volcontinu systeem met shiften van acht uur, maar dat kunnen we in tijden van nood wel uitbreiden.”

Onderwijs

Scholen gaan na een uitgebreid kerstverlof van drie weken weer open, maar het is met een klein hartje. De quarantaineregels veranderen. Tot nu toe moest een klas in de basisschool in quarantaine gaan van zodra er twee besmettingen met corona werden vastgesteld. Dat wordt versoepeld. Leerlingen en leerkrachten moeten pas in quarantaine wanneer er vier leerlingen besmet raken. Hetzelfde gebeurt wanneer 25 procent van een klas positief test. In plaats van zeven dagen zal die quarantaine maar vijf dagen duren.

Katholiek Onderwijs raadt scholen aan zo goed mogelijk te monitoren en bij stijgende besmettingen zeker tijdig de scholen te sluiten om zo de optie van afstandsonderwijs nog te kunnen garanderen.

Voedingsindustrie

“Genoeg werkvolk op de vloer houden is een grote bekommernis in onze sector vandaag”, zegt Nicolas Courant, woordvoerder van voedingsfederatie Fevia. “Telewerken zit er voor de meesten niet in en dus is het ten eerste zaak om de productie zo veilig als het kan te laten verlopen. Heel wat bedrijven kopen al grote hoeveelheden sneltesten op om personeel te testen voor een shift. In het slechtste geval kunnen bedrijven ook shiften schrappen en zo minder ploegen aan het werk houden of delen van de productie stopzetten, maar dat wil je natuurlijk niet doen. Het kost geld en voeding is natuurlijk ook essentieel voor de samenleving. Het zou ons helpen mocht er vanuit de overheid meer flexibiliteit aan de dag worden gelegd waardoor we bijvoorbeeld meer beroep kunnen doen op jobstudenten. Nu kunnen ze maar een beperkt aantal uren aan verminderde sociale bijdrage werken, maar die regels kan je ook tijdelijk bevriezen.”

Huisartsen

Er is een noodplan met vier fases dat in werking treedt van zodra 5 procent van de huisartsen in een eerstelijnszone uitvalt. Bij code geel is minder dan één op vijf huisartsen ziek en wordt de wachtpostenwerking geoptimaliseerd en moet de instroom van besmette patiënten gescheiden van de andere patiënten. Code oranje volgt bij 20 tot 40 procent besmette artsen. Artsen die positief testen maar niet ziek zijn, worden dan gevraagd tele-consultaties te doen.

Krijgt de dokter het te druk, dan zal een telesecretariaat oproepen triëren. Code rood volgt als meer dan 40 procent van de huisartsen uitvalt. Alle nog overblijvende dokters gaan dan op één locatie in de gemeente aan de slag in combinatie met een callcenter. Gewone dokterscontroles worden uitgesteld, apothekers kunnen herhalingsmedicatie afleveren. In het slechte scenario - wanneer er minder dan de helft dokters overblijven - gaan alle huisartsenpraktijken dicht en blijft er één wachtpost per eerstelijnszone open. De triage gebeurt telefonisch en administratief gemeentepersoneel zal zoveel mogelijk werk overnemen.

Rust- en ziekenhuizen

De pandemie stelt het zorgpersoneel in de rust- en ziekenhuizen al een kleine twee jaar op de proef en met de omikrongolf is er geen beterschap in zicht, wel integendeel. Volgens Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van koepelorganisatie Zorgnet-Icuro, is momenteel zo’n 15% van het personeel in de ziekenhuizen en woonzorgcentra uitgevallen. “En we vrezen nog gigantische extra tekorten. Er zijn geen wonderoplossingen meer.”

Voor ziekenhuizen zit er dus niets anders op dan andermaal zorg afbouwen. Woonzorgcentra kunnen bij problemen ervoor kiezen om tijdelijk geen nieuwe bewoners meer op te nemen en minister van volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) liet al verstaan dat hij een beroep wil doen op het leger om bij hoge nood bij te springen in de zorgsector.

Luchtverkeersleiding

“We hebben wel marge om wat op te vangen in de luchtverkeersleiding”, zegt Dominique Dehaene van Skeyes. “Zo geven we nu iedereen die een vaccin neemt 48 uur vrijaf en desondanks blijft alles draaien. Tijdens de eerste golven hadden we wel wat uitval bij het personeel, maar toen was het luchtverkeer ook veel minder. Voor de begeleiding van aankomende en vertrekkende vliegtuigen in onze torens hebben we altijd personeel standby staan, maar onze hoofdbezigheid is de radarbegeleiding van het overvliegende luchtverkeer. Mocht blijken dat omikron voor te veel besmettingen zorgt bij ons personeel kunnen we nog wel oplossingen zoeken om de druk in het luchtruim boven België te verminderen.”

Transport

De transportsector smeekt al jaren voor extra personeel en dus is er geen marge om zieke chauffeurs op te vangen. “Dagelijks zijn er in onze sector 70.000 vrachtwagens op de baan en als je daar 10 procent van wegneemt door positieve bestuurders dan laat zich dat uiteraard voelen”, zegt Lode Verkinderen van Transport en Logistiek Vlaanderen.

“De lege brandstofstations zoals in Groot-Brittannië zijn grotendeels aan de brexit te wijten in plaats van aan corona, maar ik durf geen voorspelling doen in welke mate omikron hier de logistiek in de war kan sturen. Elke transportondernemer zal moeten puzzelen en dan is het vaak een ‘economische keuze’. Zo werkt het nu eenmaal: er zijn ook bedrijven die op halfgeleiders moeten wachten omdat ze elders meer betalen voor die dingen.”

Kinderopvang

In de kinderopvang hebben ze nog maar net een golf verteerd volgens Nele Wouters, woordvoerder van Opgroeien. “We zaten aan 500 meldingen van positieve gevallen en hoogrisicocontacten per week in november en vlak voor de kerstvakantie was dat fors teruggelopen. Als omikron voor veel besmettingen zorgt dan komen er mogelijk regels voor de opvang van kinderen van mensen met een cruciaal beroep te garanderen.”

Zelfstandige crèche-uitbaters gaan lastige weken tegemoet volgens Dany Depreitere van koepelorganisatie Unieko. “Zelfstandigen zullen wel weer werkweken van 60 uur kloppen, maar eens houdt het op natuurlijk. Wij hebben drie groepen met kinderen en elf personeelsleden. Bij te grote uitval moet je snoeien in het aantal groepen en inderdaad selecteren in kinderen die nog mogen komen. Geen fijne boodschap om te vertellen aan ouders omdat dit nu al twee jaar aan de gang is.”

Begrafenisondernemers

“Het is niet evident ons voor te bereiden want je kan moeilijk op personeel beknibbelen”, zegt Bart Feryn van begrafenissen Feryn in Lichtervelde, voorzitter van de Uitvaartunie Vlaanderen. “Gelukkig zijn er tegenwoordig 70 procent auladiensten in plaats van kerkelijke begrafenissen en dan hoef je geen vier dragers meer te zoeken voor de kist. Voorts houden wij onze ploegen strikt gescheiden: de mensen die overledenen gaan ophalen, de collega’s die alles regelen met nabestaanden en de ploeg die de ceremonies doet. Als er veel personeel wegvalt dan is er wel collegialiteit in de sector en dan komen er soms concullega’s een hand toesteken.”

Parlement

Wat als omikron onze wetgevende macht het vuur aan de schenen legt? Kan de oppositie het roer overnemen als er te veel raadsleden van de meerderheid ziek in hun bed liggen. “Het is mogelijk, maar ik zie het niet gebeuren”, zegt N-VA-kamerlid Valerie Van Peel, ondervoorzitter in de Kamer, die momenteel zelf uitziekt van een covid-besmetting. “We vergaderen al geruime tijd hybride, dus het is voor velen wel haalbaar om met een besmetting toch nog te werken. Een commissie kan doorgaan als de helft van de leden plus één aanwezig is: oppositie of meerderheid maakt niet uit. In theorie kan de oppositie bij te weinig leden van de meerderheid dan wel een stemming naar zich toe trekken, maar in dat geval zullen de leden van de meerderheid opstappen en dan is de zitting meteen afgesloten.”

Politie

De politie heeft al van in het begin van de crisis ‘Business Continuity Plannen’ (BCP) in de lade zitten om het hoofd te bieden aan personeelsuitval. Precieze details over wat er daar in staat kan Jana Verdegem van de Federale Politie begrijpelijkerwijze niet geven in de krant.

“De plannen zijn ook heel specifiek opgesteld voor elke dienst. Wanneer een dienst een problematisch aantal afwezigen kent en daarom haar BCP activeert, valt zij terug op een minimale dienstverlening. In essentie komt het er dus inderdaad op neer dat er prioriteiten gesteld worden. Het BCP beschrijft waaruit die minimale dienstverlening bestaat en hoe ze gegarandeerd kan worden, bijvoorbeeld door bepaalde taken vanop afstand uit te voeren, door bijstand te vragen van andere politie-eenheden en/of door niet-essentiële taken tijdelijk uit te stellen. Volgens de laatste info waarover wij beschikken is het aantal afwezigen de laatste weken in stijgende lijn, maar momenteel nog niet van die aard dat het de werking van de politie zwaar impacteert.”