Deze 11 Russische oligarchen ontspringen de EU-sancties. De verklaring? We hebben ze nodig

Niet alle Russische miljardairs die in verband worden gebracht met de oorlog in Oekraïne staan op de Europese sanctielijst. Elf ontspringen de dans, zo legde nieuwsonderzoekssite Follow the Money bloot. De verklaring is eenvoudig: we hebben ze nodig.

1. Andrej Akimov (CEO Gazprombank)

Andrej Akimov is een goede bekende van Russisch president Vladimir Poetin en ook zakelijk adviseur van zijn dochter Katerina Tichonova. Hij is een van de belangrijkste geldschieters van de Russische overheid, volgens het boek Putin’s People. Vorig jaar gaf Poetin Akimov nog een medaille voor zijn bijdrage aan de ontwikkeling van Rusland.

Zijn naam dook eerder op in de Panama Papers. Daaruit bleek dat hij tussen 2007 en 2018 eigenaar was van geregistreerde lege vennootschappen op de Britse Maagdeneilanden. De VS zette hem al in 2018 op hun sanctielijst, omdat hij in dienst zou zijn van de Russische regering. Hij is CEO van Gazprombank, de op twee na grootste bank van Rusland. De VS en het VK hebben de bank op de sanctielijst gezet, want de bank is nauw verbonden met de Russische energiesector. De EU legde de bank en Akimov geen sancties op. Via Gazprombank lopen namelijk de Europese olie- en gasfacturen. En wij blijken nog altijd te afhankelijk van Russische energie.

2. Aleksej Miller (CEO Gazprom)

Ook direct gelinkt aan de energiesector: Aleksej Miller, directeur van een van Ruslands schatten. Gazprom is het grootste bedrijf van Rusland en ’s werelds grootste overheidsenergieleverancier. Ook Miller behoort tot de inner circle van Poetin. In de energieoorlog tussen Rusland en Europa neemt Miller een centrale rol in. Dit jaar kondigde de EU plannen aan om van Russisch gas los te komen.

Als vergelding voor de steun van de EU aan Oekraïne heeft Rusland de gastoevoer sterk verminderd. In Millers woorden: “Ons product, onze regels.” Hij dreigde er verder mee dat Rusland de EU komende winter in de kou laat staan als ze willen, bericht The Wall Street Journal. Maar toch plaatst de EU Miller niet op de sanctielijst. De reden laat zich raden: energie-afhankelijkheid, alweer. Intussen zoekt Miller nieuwe vrienden. Recent was hij in Turkije met als doel er een regionale gashub te creëren.

3. Aleksej Lichatsjov (CEO Rosatom)

Kernenergie-magnaat Lichatsjov kwam dit jaar in het nieuws toen hij waarschuwde voor een nucleaire ramp in Oekraïne. De grootste kerncentrale van Europa, in het Oekraïense Zaporizja, is sinds maart in handen van Rusland. Oekraïne vreest dat Rusland de kerncentrale wil aansluiten op het Russische net. Zelensky eist sancties tegen het Russische kernenergiebedrijf Rosatom, maar tot nu toe blijft zowel de nucleaire export van het bedrijf als Lichatsjov gevrijwaard.

Voor nucleaire brandstof (uranium) is de EU namelijk nog sterk afhankelijk van Rusland. Intussen onderhoudt Lichatsjov warme banden met Hongarije. In een persbericht van Rosatom is te lezen dat de CEO deze zomer de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken en Handel ontmoette in Istanbul. Dit overleg ging over de kerncentrale Rosatom Paks 2 die het bedrijf bouwt in Hongarije.

4. Vladimir Potanin (CEO Nornickel, eigenaar Rosbank en Interros)

Potanin behoort tot de ultieme top van de rijkste Russen. Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 privatiseerde Rusland grote bedrijven. Dit systeem werd bedacht en uitgevoerd door Potanin, die ook meteen de Russische mijnbouw- en metaalindustrie in bezit nam. Hij is de nikkelkoning van de wereld. Die grondstof wordt gebruikt in batterijen, waardoor hij profiteert van de opkomst van elektrische auto’s. De export van nikkel vanuit Rusland naar de EU is dit jaar alleen maar gegroeid, blijkt uit onderzoek van Reuters.

Potanin is bevriend met Poetin, ze ijshockeyen samen. De VS zijn van plan sancties op te leggen aan de machtige zakenman en willen ook zijn bedrijven Rosbank en Interros daarbij betrekken. Maar Nornickel zal buiten schot blijven. Potanins jacht ligt in de haven van het Friese Harlingen, maar lijkt daar voorlopig veilig te zijn, want ook hij hoeft zich voorlopig niet druk te maken om EU-sancties.

5. Leonid Michelson (bestuursvoorzitter Novatek)

Ook Leonid Michelson werd rijk na de val van de Sovjet-Unie: hij kocht aandelen van Novatek (het grootste aardgasbedrijf van Rusland), en van het petrochemische bedrijf Sibur. Sibur is een van de bedrijven waar Poetin zijn vermogen stalt, de onderzoekssite OCCRP berichtte dit jaar over verborgen kapitaal van de Russische president. Michelson zelf is inmiddels de allerrijkste Rus. Het feit dat aan de miljardair nog geen sancties zijn opgelegd is vooral te verklaren doordat hij vloeibaar aardgas verkoopt. Een gewild product in de EU. Follow the Money rapporteert dat de EU tussen januari en september vijf keer zoveel meer geld uitgaf aan lng uit Rusland als een jaar eerder. Dat er een boycot op lng komt vanuit Europa is gezien de afhankelijkheid onwaarschijnlijk.