Denemarken hielp VS Merkel te bespioneren: ‘Iedereen luistert iedereen af. Wie dat niet ziet, is naïef’

Uit onderzoek van de Deense openbare omroep Danmarks Radio en andere Europese media blijkt dat de Deense inlichtingendienst FE Amerikaanse spionage op Europese bodem heeft ondersteund. Volgens de onderzoekers vonden de feiten plaats van 2012 tot 2014. Dat is onder het presidentschap van Barack Obama, en dus het vicepresidentschap van huidig president Joe Biden.

Concreet zouden internetkabels afgetapt zijn, waardoor de inlichtingendiensten sms’jes, telefoongesprekken en internetverkeer konden volgen. Onder meer Duits bondskanselier Angela Merkel zou in het vizier zijn genomen, maar ook andere functionarissen in Duitsland, Zweden, Frankrijk en Noorwegen waren het doelwit.

In 2013 bleek al dat de Amerikaanse inlichtingendienst NSA bondgenoten bespiedde. In de nasleep van die onthullingen beloofde Obama niet meer te spioneren bij zijn bondgenoten. Of de nieuwe ontdekkingen van voor of na die belofte dateren, is niet duidelijk.

Denemarken

“Iedereen luistert iedereen af. Wie dat niet ziet, is naïef”, zegt David Criekemans, professor internationale politiek aan de UAntwerpen. Dat Denemarken erbij betrokken werd, heeft praktische redenen. Heel wat onderzeese internetbekabeling is in Deense handen. Om die af te tappen, is samenwerking met de Denen nodig. “Denemarken is bovendien trans-Atlantisch ingesteld en wil goede relaties onderhouden met de Verenigde Staten.”

De Deense inlichtingendienst bestaat uit twee takken. De PET houdt zich bezig met het binnenland, de FE met het buitenland. Het loopt al een eindje stroef tussen de Deense politiek en de diensten. In 2019 werd de voormalig topman van de PET, Jakob Scharf, veroordeeld tot vier maanden cel nadat hij in een boek liefst 24 keer vertrouwelijke informatie lekte. In augustus 2020 zette minister van Defensie Trine Bramsen Lars Findsen, de topman van de andere inlichtingendienst FE, aan de deur. Findsen zou toezichthouders om de tuin hebben geleid en Deense burgers bespioneerd hebben.

Het is de FE die er nu van beschuldigd wordt in zee te zijn gegaan met de Amerikaanse NSA. Minister Bramsen reageerde enkel kort dat “systematische inmenging bij bondgenoten niet kan”.

Dat de inlichtingendiensten zonder medeweten van de politiek zo’n actie zouden ondernemen, lijkt Criekemans in een normale democratie onwaarschijnlijk. “Misschien liep het politiek toezicht even mis? Dat kan. Een andere vraag die je kunt stellen: wat kregen de Denen eventueel in ruil?”

Druk op relaties

Criekemans schrikt niet van spionage onder bondgenoten. “Dat zie je vaak bij Europese besluitvorming. Niet enkel via diplomatie maar ook via spionage worden standpunten van anderen in kaart gebracht. Op zich is het niet problematisch om informatie te verzamelen, zo elkaars onderhandelingsposities te begrijpen en tot een compromis te komen.”

Hier gaat het echter niet om een compromis in wording. Er is bovendien een derde partij: de VS. “Tussen 2012 en 2014 wilden zij waarschijnlijk enkele standpunten over militaire en economische dossiers in kaart brengen. Bijvoorbeeld in aanloop naar de NAVO-top in Wales van 2014 of de Europese aankopen van het Amerikaanse gevechtsvliegtuig F-35. Duitsland koos later voor de Eurofighter Typhoon, tegen de zin van de Amerikanen.”

“De onthullingen zetten ongetwijfeld druk op de Europese solidariteit en de relatie met de VS. Maar landen zullen het conflict niet op de spits drijven. De kwestie zal eerder achter de schermen uitgeklaard worden”, analyseert Criekemans. “Het ligt al een tijdje achter ons. Westerse krachten willen nu liever een tegengewicht bieden tegenover het geopolitieke blok dat ontstaat rond China. Met de Biden-administratie kunnen de agenda’s op elkaar afgestemd worden, bijvoorbeeld op de volgende G7-top.”