De zee stijgt, de zee neemt: wat Arko Datto fotografeert, is nu misschien al verdwenen

Zijn recente foto’s kunnen nu alweer achterhaald zijn. De dorpen, huizen en straten die Arko Datto (1986) vastlegt, verdwijnen. Binnen jaren, maanden. Of nog sneller. “Het landschap van vandaag kan morgen weg zijn”, zegt hij. Opgeslokt door het kolkende water, of omvergeblazen door steeds krachtiger cyclonen. “Dit is helemaal weg nu”, zegt Datto over de foto meteen onder deze tekst. Het huis met de boomgroep, op de foto al ingesloten door water, verloor van de oprukkende zee. Verdwenen.

Sinds een jaar of vier werkt de Indiase fotograaf aan dit project over de Sundarbans, de uitgestrekte mangrovebossen in de rivierdelta op de grens van India en Bangladesh. Zes eilanden hebben de bijzondere aandacht van de ­fotograaf. Datto ziet de fotoserie als een ode aan de mensen en de natuur in de enorme, ernstig bedreigde delta. Het is een collectie van fragiele momenten, op de grens van wat is en was.

Shunyo Raja, heet de fotoserie, ‘koningen van een beroofd land’. Zij zijn de mensen die hij vastlegt in een gebied dat onleefbaar wordt. Met bewondering ziet Datto hoe bewoners er in barre omstandigheden het beste van maken. “Neem spelende kinderen in het aangetaste landschap. Het raakt mij.” In de delta, een van de grootste ter wereld, wonen 300 miljoen mensen.

Datto hamert erop hoe onrechtvaardig het is dat juist zij te lijden hebben onder kusterosie, verzilting van de grond, natuurverlies en extremer weer door de klimaatverandering. “De mensen die hier in de frontlinie staan en vechten tegen ­klimaatverandering, staan bekend om hun duurzame levenswijze.” Hun CO₂-voetafdruk is minimaal, verwaarloosbaar in vergelijking met rijke, westerse consumenten.

Verdronken eilanden

Die ongelijkheid is een bekend twistpunt in de aanpak van klimaatverandering. Rijke landen hebben in het Parijs-akkoord beloofd om de meest kwetsbare (eiland)staten en kustregio’s te helpen, via een miljardenfonds. Sinds afgelopen maandag praat de wereld over het naleven van die klimaatafspraken, op de VN-klimaatconferentie in Polen.

“Ik maak me ernstige zorgen over de regio, waar ook mijn eigen roots liggen”, zegt Datto. Er zijn al eilandjes verdronken. Datzelfde lot dreigt voor meer kwetsbare stukken land. “Ik reis veel voor mijn werk. Ik kom terug op dezelfde eilanden, om te zien hoe het bewoners vergaat. Er gaat snel veel verloren.”

Datto wil de serie klimaatfoto’s blijven uitbreiden. Behalve op de smeltende polen is het effect van ­klimaatverandering haast nergens zo tastbaar als in de Sundarbans, waar de rivieren Ganges, Meghna en Brahmaputra en de rijzende zee elkaar vinden.

De economische schade is groot, omdat de verzilting landbouw onmogelijk maakt. Boeren die welvaart genoten, zoeken hun heil in de visserij. Binnendringend zeewater tast ook bomen aan en de enorme mangrovemoerassen, die juist wat kustbescherming bieden. Op termijn zou twee derde van het land in de delta risico lopen. Nu al verkassen families naar het vasteland, en zoeken mannen werk in de bouw. “Deze migrantengroepen, zowel in Bangladesh als India, zijn de eerste echte klimaatvluchtelingen.”

De Sundarbans-delta is nu nog een ‘bufferzone’ voor noordelijker gelegen gebied, waar Calcutta en Dhaka liggen. Die steden kunnen kwetsbaarder worden door het verdwijnen van de voordelta. Volgens voorspellingen zal een aanzienlijk deel van de Sundarbans in 2100 verdwenen zijn, als de temperatuur op aarde verder blijft stijgen. “Het is onze collectieve verantwoordelijkheid om hier iets aan te doen.”

Het is Datto niet te doen om een spectaculaire rampfoto. Hij wil de alledaagse, sluipende invloed van de klimaatverandering laten zien. Hij is beslist niet de enige fotograaf die in de delta vastlegt hoe klimaatschade levens ontregelt. De bewoners van kleine eilanden zijn gewend aan de fotografen die komen en gaan. De meesten van hen vliegen in voor een dag of twee, zegt Datto. “Ik reis veel rond en kom bij mensen terug. Het scheelt dat ik zelf uit de regio kom.”

arkodatto.com