De White Helmets: altijd onderweg naar de dood

Twaalf stoere kerels zitten om een tafel in een appartement in een buitenwijk van het Oost-Turkse Gaziantep. Vraag: hoe gaan ze die gedoneerde auto's en bulldozers straks de Turks-Syrische grens over krijgen? De een is eigenlijk leraar Engels, een ander werkte eerder als elektromonteur. Nu is het opgraven van gewonden hun specialiteit.

Welkom bij de White Helmets, de vrijwilligersorganisatie die gewone Syriërs opleidt om na elk bombardement zo veel mogelijk gewonde landgenoten onder het puin vandaan te graven en naar ziekenhuizen te vervoeren. Volgens hun eigen tellingen hebben zij in drie jaar tijd 56.000 zielen voor de dood behoed.

In de zware slag om Aleppo die op dit moment wordt gestreden, zijn de vrijwilligers van de White Helmets vaak de enige hoop van de slachtoffers die na bombardementen brandwonden oplopen of onder brokstukken terechtkomen. De Syrian Civil Defense, zoals de officiële naam van de White Helmets luidt, telt zo'n 3.000 reddingswerkers - gewone burgers, die door de organisatie zelf zijn getraind in onder meer EHBO.

In Gaziantep, net over de Syrische grens, komen regioleiders maandelijks bij elkaar voor een strategische vergadering. De White Helmets houden kantoor op een geheime locatie - je weet maar nooit. "Onze uitvalsbases zijn nu ook al doelwit voor gerichte aanslagen van het regime", zegt directeur Raed al Saleh (39). De White Helmets raakten in totaal al 131 reddingswerkers kwijt door instortend puin en aanslagen.

'Wij helpen iedereen'

Al Saleh komt uit Jisr ash-Shugur, een stadje in het noordwesten van Syrië, waar hij werkte als verkoper van elektronica. Toen de revolutie in 2011 op stoom kwam, ging ook hij de straat op om te demonstreren tegen het regime. Die protesten werden beantwoord met heftige aanvallen en later een bezetting door het regeringsleger.

Net als veel landgenoten vluchtte Al Saleh naar Turkije. "Ik begon te werken in het vluchtelingenkamp", zegt hij. Later, toen de rebellen zijn provincie weer in handen kregen, keerde hij terug om hulp te verlenen in Syrië. "De eerste locatie van de Syrian Civil Defense begonnen we in 2013 in Yakoubiya, een christelijk dorpje. Later kwamen er meerdere centra bij."

Een van de meest dramatische momenten die Al Saleh zich uit die beginperiode herinnert, was op de dag van het Offerfeest in 2013, toen 's ochtends op een drukke markt in Darkoush een auto tot ontploffing werd gebracht. "Ik stond voor een ingestorte supermarkt te schreeuwen: is hier nog iemand? Er reageerde niemand. We zijn gaan zoeken. Op een gegeven moment vonden we een kind van zes, zijn lichaam helemaal verkoold. Dat beeld, dat is het ergste wat ik ooit heb gezien.

"We stonden die dag alleen maar lichaamsdelen te verzamelen, leek het wel. Er waren amper auto's of ambulances om gewonden te vervoeren, daardoor zijn veel mensen onnodig overleden. Ik was na dat incident een beetje overspannen. Mijn taak moet meer zijn dan alleen maar lichaamsdelen bij elkaar rapen, dacht ik."

Later ontstond er contact met soortgelijke groepen vrijwillige reddingswerkers in de regio van Aleppo. "We waren allemaal met hetzelfde bezig, maar niemand kende elkaar", zegt Al Saleh. "In 2014 hebben we besloten er één organisatie van te maken. Het doel: in elke provincie een afdeling." Intussen krijgen de White Helmets donaties uit heel de wereld. Het jaarbudget ligt rond de 50 miljoen euro.

Niet iedereen kan zich bij de White Helmets aansluiten. Je moet gezond zijn en tussen de 18 en 30 jaar. "En we eisen dat je niet aangesloten bent bij een van de gewapende partijen in het conflict", zegt Al Saleh. "De White Helmets zijn neutraal. Wij helpen iedereen."

Nobelprijs

Toch is niet iedereen van die neutraliteit overtuigd. Aanhangers van het Syrische regime beschuldigen de White Helmets van banden met terroristische groeperingen. Op sociale media worden foto's gedeeld van White Helmets die wapens zouden dragen. De speculaties werden nog eens stevig aangewakkerd toen oprichter Al Saleh in april de toegang tot de VS werd geweigerd. Hij was nota bene uitgenodigd om in Washington een humanitaire prijs in ontvangst te komen nemen.

Al Saleh wijst op de vitrinekast in het kantoor, waarin allerlei humanitaire onderscheidingen staan die de White Helmets ontvingen. "Assad heeft gezegd dat wij terroristen zijn. Die prijzen laten zien dat hij internationaal niet serieus wordt genomen." De organisatie is voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede van 2016.

In het appartementencomplex in Gaziantep pakken de regioleiders hun tassen in, klaar om weer de grens over te steken naar Syrië. Ammar Salmo (31) heeft daarover weer een moeilijke discussie moeten voeren met zijn vrouw. Zij verblijft met hun twee kinderen in Turkije. "Ze vraagt steeds: je zit hier veilig, waarom ga je terug?"

Hij kan zijn landgenoten niet achterlaten. Al doet het pijn. "Het enige dat helpt is de onderlinge vriendschap. We zijn altijd onderweg naar de dood, maar we zijn één."