De wedergeboorte van geslachtsziektes: ‘Je hoeft niet voortdurend van partner te wisselen om een soa te krijgen’

De wel heel plots aangerolde vierde golf herinnert ons eraan dat we nog niet van corona verlost zijn, maar de samenleving is de voorbije maanden langzaam maar zeker weer van het slot gegaan. Helaas liggen er in die herademende wereld weer andere microscopische dreigingen op de loer: nu er weer druk lichaamsvochten worden uitgewisseld, krijgen opnieuw de kiemen vrij spel die ons met seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen opzadelen. Riskeren we een flinke opstoot van het aantal soa’s?

Chris Kenyon (hoofd van de soa-eenheid van het Instituut voor Tropische Geneeskunde): “Tijdens de eerste lockdown noteerden we een forse vermindering van het aantal soa’s. Maar snel daarna zaten we weer aan de cijfers van vóór de pandemie. Tijdens de tweede lockdown was er geen daling.”

Sandra Van den Eynde (seksuologe en soa-expert Sensoa): “We verwachten nu geen al te sterke toename van het aantal soa’s. Er zijn zelfs aanwijzingen dat mensen méér dan voor corona bezig zijn met wat op seksueel vlak veilig is en hoe ze zich kunnen beschermen. Ze hebben niet zomaar alle remmen losgegooid.”

Komen soa’s meer voor bij bepaalde bevolkings- of leeftijdsgroepen?

Kenyon: “Soa’s als chlamydia en gonorroe zien we vooral bij 18- tot 30-jarigen. Ook bij homomannen worden meer soa’s vastgesteld, met name bij mannen die geregeld van sekspartner wisselen. Bij dertigplussers zien we vooral soa’s bij mensen met meer sekspartners, zoals swingers.”

Je zou toch denken dat zij veel aandacht hebben voor hygiëne en veilige seks?

Kenyon: “Veel swingers gebruiken altijd een condoom, maar steeds meer mensen laten het achterwege. Dat heeft ook te maken met de toename van chemsex. Daarbij wordt seks gecombineerd met drugs en is de kans veel kleiner dat condooms gebruikt worden. Chemsex is ook vrij populair in de homogemeenschap. Door die drugs word je ongeremder, wat de seks spannender maakt. Maar een condoom hoort er doorgaans niet bij, en dan neemt het risico op soa’s toe.”

Nog een risicogroep zijn de sekswerkers, en bij uitbreiding hun klandizie.

Kenyon: “Volgens studies valt dat zeer goed mee. Onder sekswerkers is hiv bijvoorbeeld zeer zeldzaam. En wie positief is, heeft zo’n lage, bijna ondetecteerbare hoeveelheid virus dat het niet meer besmettelijk is. We zien ook uiterst zelden mensen die hiv of een andere soa hebben opgelopen na een bezoek aan een sekswerker, tenzij in het buitenland.”

Hoe zit het met het aantal soa’s in het algemeen?

Van den Eynde: “De recentste cijfers komen uit een rapport van Sciensano over de periode 2017-2019. De impact van corona zie je dus nog niet. Uit dat rapport blijkt dat het aantal gevallen van chlamydia sterk is gestegen en dat er voor gonorroe en syfilis een lichte toename is. Dat chlamydia vaker wordt vastgesteld, komt ook omdat er meer op wordt getest.”

Wat zijn soa’s eigenlijk?

Kenyon: “Aandoeningen die veroorzaakt worden door bacteriën, virussen en parasieten die vooral via seksueel – vaginaal, oraal of anaal – contact zonder bescherming worden overgedragen. Het lijstje mogelijke ziekteverwekkers is zeer lang en er komen er voortdurend bij.”

De overdracht hoeft ook niet per se via seksueel contact te gebeuren.

Kenyon: “Het kan ook via het bloed, bijvoorbeeld door vuile drugsnaalden te delen, of een onhygiënische tatoeage of piercing. Als het materiaal van een tatoeëerder of piercer niet goed is ontsmet, kun je met hepatitis besmet raken. In België zien we dat echter zeer weinig, omdat de controles hier goed zijn. Maar op reis in het buitenland in een dronken bui een piercing of een tatoeage laten zetten is niet het beste idee.

“Soa’s, vooral hiv en syfilis, kunnen ook van moeder op kind worden overgedragen tijdens de zwangerschap of de bevalling. Maar ook dat zien wij hier bijna niet meer, omdat zwangere vrouwen op een aantal soa’s worden gescreend.”

Hoe verloopt de overdracht van een virus of bacterie?

Kenyon: “Er zijn twee soorten soa’s: de ene groep, onder andere syfilis en herpes, veroorzaakt zweren. De andere groep doet het slijmvlies van de geslachtsdelen ontsteken. Je krijgt dan een ontsteking van de vagina of de baarmoederhals, of – bij mannen – de plasbuis, met een druiper als resultaat. Gonorroe wordt ook weleens druiper genoemd wegens dat specifieke kenmerk. De bacteriën of virussen bevinden zich in de etter die door de ontsteking vrijkomt. Als ze in contact komen met de vagina, de penis of het rectum van een partner, kunnen ze die aansteken. Het hoeft niet noodzakelijk via een wondje te gebeuren. Bacteriën en virussen hebben zich erin gespecialiseerd om onze cellen binnen te dringen, ook omdat ze zich alléén in de mens kunnen vermenigvuldigen. De meeste verwekkers van soa’s kunnen niet buiten de mens overleven.”

Je kunt dus géén soa oplopen in het zwembad of de sauna, of via een picknickbank, schommel of mechanische stier op de naturistencamping?

Kenyon: “Als je op die plekken seks hebt natuurlijk wel, maar anders niet. Net zoals je ook geen soa kunt krijgen door van iemands glas of kopje te drinken.”

Van den Eynde: “In zwembaden en sauna’s worden veel chloor en andere ontsmettingsproducten gebruikt. Als de ziektekiemen daar niet aan bezwijken, is er nog geen kans dat je indirect besmet raakt, omdat heel weinig kiemen overleven als ze in aanraking komen met de lucht. Op een oppervlak gaan ze heel snel dood.”

Bij welke symptomen maken we best een afspraak bij de huisarts?

Kenyon: “De belangrijkste tekenen bij mannen zijn een druiper, een wondje op de penis of gezwollen teelballen. Bij vrouwen is er meestal vaginale afscheiding, pijn aan de vagina of in de onderbuik. Dat zijn de meest courante symptomen, maar bij hiv en syfilis is het iets ingewikkelder.”

En jeuk?

Kenyon: “Dat is heel zeldzaam. Bij veel soa’s treden er trouwens geen klachten op en weet je niet eens dat je er één hebt, maar kun je wel andere partners aansteken. Ook belangrijk om te weten is dat veel soa’s, onder andere chlamydia en gonorroe, na een aantal weken of maanden vanzelf verdwijnen.”

ZEER DEMOCRATISCH

Wat zijn de meest voorkomende soa’s?

Kenyon: “De soa die we het vaakst zien, is chlamydia, een aandoening die door een bacterie wordt veroorzaakt. Het grootste aantal gevallen zit dus in de leeftijdsgroep van 18 tot 30 jaar. Het komt evenveel bij mannen als bij vrouwen voor. We vermoeden dat in die groep 3 à 4 procent met chlamydia is besmet.”

Van den Eynde: “Bij de hele bevolking is volgens recente cijfers 1,76 procent drager van chlamydia – in absolute aantallen veel mensen. Het is een zeer democratische soa: ze wordt bij jongeren weliswaar het vaakst vastgesteld, maar we zien ze in alle leeftijdscategorieën. Je seksuele activiteit stopt natuurlijk niet na je 30ste. Chlamydia komt ook voor bij veertigers en vijftigers die na het stuklopen van een langere relatie een nieuwe partner vinden. Vaak gebruikt die groep geen condoom, omdat ze het eerder zien als een bescherming tegen zwangerschap, terwijl zij ook niet veilig zijn voor chlamydia.”

Wat zijn de klachten bij een infectie met chlamydia?

Kenyon: “Bij mannen een druiper en bij vrouwen vaginale afscheiding en pijn in de onderbuik. Maar bij chlamydia treden er vaak geen symptomen op: bij mannen in 60 procent van de gevallen, bij vrouwen zelfs in 80 procent. Het is wel belangrijk dat het wordt behandeld, zeker bij vrouwen. Als je niet ingrijpt, kan de infectie opklimmen naar de baarmoeder en de eierstokken. Dat kan in het slechtste geval tot onvruchtbaarheid leiden. Maar chlamydia kan makkelijk behandeld worden met antibiotica.”

Een andere bekende soa die door bacteriën wordt veroorzaakt, is gonorroe.

Kenyon: “Die kan zowel bij vrouwen als bij mannen van alle leeftijden voorkomen, maar ze is minder verspreid dan chlamydia. In België zien we ze vooral bij mannen, en vooral dan homomannen.”

Van den Eynde: “Het aantal vastgestelde gevallen stijgt al enkele jaren, maar dat heeft vooral te maken met de introductie van hiv-remmers. Die worden gebruikt om een infectie met hiv te voorkomen. Omdat die groep het condoom minder gebruikt, wordt hij actiever op soa’s gescreend, waardoor we er meer vinden.”

Bij gonorroe kunnen niet alleen de geslachtsorganen besmet raken.

Kenyon: “De bacterie kan ook de mond en de keel besmetten. Dat is meestal het geval bij homomannen, die ze hebben opgelopen door orale seks. In de mond leidt ze zo goed als nooit tot symptomen, maar bij oraal seksueel contact kan ze wel overgedragen worden. De klachten zijn dezelfde als bij chlamydia, net als de mogelijke gevolgen op lange termijn.”

PENISKANKER

Nog een bacteriële soa is syfilis, die we met zeelieden en 19de-eeuwse dichters associëren, maar die ook vandaag nog circuleert.

Kenyon: “In België is de grote meerderheid van de geïnfecteerden homo, vooral wat oudere mannen. Een infectie met syfilis verloopt in verschillende stadia. Het begint met een pijnloos zweertje op de geslachtsdelen of in de mond. Dat verschijnt een paar dagen tot zelfs een paar maanden na de infectie. Twee maanden later ontstaat er huiduitslag over het hele lichaam. Dat kan gepaard gaan met een grieperig gevoel met koorts, hoofd-, spier- en keelpijn. Na een tijdje verdwijnt die uitslag. De patiënt lijkt volledig genezen, maar de bacterie zit nog altijd in het lichaam. Tien jaar later kan ze weer de kop opsteken en gezondheidsproblemen veroorzaken. Er kunnen bijvoorbeeld neurologische aandoeningen zoals beroerten of dementie optreden, omdat de hersenen worden aangetast. Maar het kan ook op andere organen slaan: je kunt een hartinfarct krijgen, problemen met de longen, de nieren of zelfs de botten. Daarom moet syfilis tijdig opgespoord en behandeld worden.

“Niet alle besmette personen maken alle stadia van de ziekte door. Slechts een derde van de patiënten komt in het gevaarlijke derde stadium. Maar als je syfilis hebt gehad, ben je niet immuun: ongeveer een kwart van de gevallen zijn herbesmettingen.”

Het aantal gevallen van syfilis zit al een paar jaar in stijgende lijn.

Van den Eynde: “Er is zeker een toename van syfilis bij mannen die seks hebben met mannen. Het vervelende aan syfilis is dat het doorgegeven wordt via contact met de zweren die de aandoening veroorzaken. Die kunnen op de geslachtsdelen zitten, maar ook op andere plekken van het lichaam. Omdat zo’n zweer pijnloos is, wordt ze niet altijd opgemerkt. Als ze als gevolg van orale seks achter in de keel zit, heb je in het slechtste geval misschien wat keelpijn. Maar ze kan ook in de bilspleet zitten, of op andere plekken waar het vochtig is.

“Syfilis is een lastige ziekte, omdat je je er niet heel goed tegen kunt beschermen. Met een condoom kun je de kans dat je het krijgt verkleinen, maar het is niet voldoende. Voor herpes en HPV, het humaan papillomavirus, geldt overigens hetzelfde. Het zijn alle drie zogenaamde wrijf-soa’s, die bij gewoon lichaamscontact al overgedragen kunnen worden. Naakt tegen elkaar liggen of een handdoek of ander badkamergerief delen kan al volstaan voor een besmetting met HPV.”

HPV is misschien niet zo bekend, maar wel de meest verspreide soa.

Kenyon: “Het is eigenlijk een familie van meer dan honderd zeer besmettelijke virussen. De meeste zijn ongevaarlijk, maar een twintigtal soorten kan via seks verspreid worden. Enkele kunnen genitale wratten veroorzaken, doordat het virus de celdeling in de huid en slijmvliezen verstoort. Die wratten zitten inwendig of uitwendig rond de geslachtsorganen en de anus en leiden bijna nooit tot symptomen. Ze kunnen behandeld worden door ze te bevriezen, met een zalf of door ze met een laser weg te snijden.

“Er zijn echter ook HPV-virussen die tientallen jaren later tot allerlei kankers kunnen leiden, onder meer aan de baarmoederhals, de penis, de vagina, de aars of de keel. HPV is wereldwijd verantwoordelijk voor bijna driekwart van de baarmoederhalskankers. De HPV-soorten die kanker veroorzaken, zijn meestal onzichtbaar of geven alleen zeer kleine wratjes.”

Van den Eynde: “Men schat dat 80 procent van wie seksueel actief is, ooit met HPV besmet is geweest. Een condoom vermindert het risico, maar geeft geen 100 procent bescherming, omdat de wratjes ook op de schaamlippen, in het schaamhaar of op de balzak kunnen zitten. Het virus kan daarnaast ook worden afgescheiden door de huid rond de geslachtsdelen. Bij zowel mannen als vrouwen ruimt het lichaam het virus normaal op, maar bij een beperkte groep mensen lukt dat veel minder goed.”

Er bestaat gelukkig een vaccin voor HPV.

Kenyon: “Daarmee kunnen we de gevaarlijke soorten HPV bijna volledig voorkomen. Het vaccin wordt al een jaar of tien aan meisjes toegediend, en sinds vorig jaar ook aan jongens. Ze krijgen het rond de leeftijd van 12 à 13 jaar, vóór ze hun eerste seksuele contact hebben gehad en mogelijk in contact zijn gekomen met het virus. Dan is het vaccin het doeltreffendst.”

Van den Eynde: “Het wordt normaal toegediend via de scholen. Maar de ouders kunnen er ook voor kiezen om het door een pediater of de huisarts te laten doen. Vlaanderen doet het op dat vlak overigens zeer goed. We hebben een dekkingsgraad van rond de 90 procent.

“Het is een zeer traag evoluerende infectie. Daarom wordt er ook maar om de drie à vijf jaar gescreend. Het HPV-beleid was lang alleen maar op vrouwen gericht, maar sinds een jaar of tien weten we dat HPV ook bij mannen kanker in de geslachtsdelen, keel of mond kan veroorzaken. Wellicht het bekendste geval is Michael Douglas, die tien jaar geleden openlijk sprak over de kanker die hij door orale seks had gekregen. Zo heeft hij ook het taboe errond doorbroken.”

FESTIVALTOILET

Ook hepatitis wordt door een virus veroorzaakt.

Kenyon: “Alleen A, B en C worden als soa’s beschouwd. De A-variant wordt meestal overgedragen via voedsel of water dat met ontlasting is besmet. Zo’n besmetting kan gebeuren als je je handen na een bezoek aan het toilet en voor het eten niet wast. Het kan ook via anale seks worden overgedragen.

“De overdracht van het hepatitis B-virus gebeurt via geïnfecteerd bloed of lichaamsvloeistoffen die bloed bevatten – meestal van moeder op kind, door het hergebruik van besmette naalden en in mindere mate via onbeschermde seks. Bij het hepatitis C-virus gaat de overdracht bijna altijd via seksueel contact of druggebruik.

“Al die varianten kunnen een ontsteking van de lever veroorzaken. Hepatitis A is meestal acuut en verdwijnt vanzelf. Doorgaans ben je twee à drie weken ziek met symptomen als koorts, vermoeidheid, gebrek aan eetlust en misselijkheid. Soms kan er ook geelzucht optreden. Het herstel kan wel een paar maanden duren. Slechts zeer uitzonderlijk kent het een ernstig verloop.

“De B- en C-varianten zijn chronische infecties. Als ze niet behandeld worden met antivirale middelen, kunnen ze op lange termijn tot leverschade leiden, met aandoeningen als levercirrose of leverkanker als gevolg. Dat kan zelfs twintig of dertig jaar na de besmetting gebeuren.”

Van den Eynde: “Voor hepatitis A en B is er wel een vaccin. Het vaccin voor hepatitis B wordt bij ons sinds jaren standaard aan baby’s toegediend en biedt een levenslange bescherming. Mensen tot 30 à 35 jaar hebben normaal gezien die prik gehad. Een vrij grote groep is er dus tegen beschermd. Maar hepatitis komt nog wel voor. Als je niet beschermd bent of je vaccinatie was onvolledig, dan kun je het nog altijd oplopen.”

Komt hepatitis A vaak voor?

Van den Eynde: “Er zijn weleens uitbraken op massa-evenementen waar gezamenlijke toiletten intensief worden gebruikt.

“Hepatitis C komt, als het om besmetting via seksuele contacten gaat, vooral bij homomannen voor. Met name als de seks harder, langer en ruwer is, want de meeste hepatitisvirussen – en zeker hepatitis C – worden via het bloed overgedragen. Voor een besmetting is er dus een wondje nodig. Dat is echter zeldzaam, en er is ook een goeie behandeling voor.”

LEVENSLANG BESMET

Ook best te vermijden: genitale herpes.

Kenyon: “Die wordt veroorzaakt door het herpes-simplexvirus, waarvan er twee soorten zijn: het humaan herpesvirus 1 (HSV‑1) en het humaan herpesvirus 2 (HSV‑2). De meest voorkomende vorm is HSV-1, dat seksueel overdraagbaar is en zich manifesteert door koortsblaasjes, meestal rond de mond, of als een koortslip. Maar de blaasjes kunnen ook elders op het lichaam zitten. HSV‑2 veroorzaakt genitale herpes. Dan ontstaan er op en rond de geslachtsdelen pijnlijke blaasjes. Dat worden zweertjes, die na een tijdje uitdrogen.

“De overdracht gebeurt via huid-op-huidcontact, maar het kan ook via voorwerpen die met besmette lichaamsdelen in contact zijn gekomen. Ongeveer 20 procent van de bevolking is besmet met HSV‑2 en 90 procent met HSV‑1. Het verschil tussen de twee types is aan het vervagen: zo wordt ondertussen de helft van de gevallen van genitale herpes door HSV‑1 overgedragen, via orale seks.”

Van den Eynde: “Als je een koortsblaasje hebt en je hebt orale seks, dan kan je sekspartner blaasjes krijgen op de geslachtsdelen. Omgekeerd kan de herpes via de geslachtsdelen tot een infectie achteraan in de mond leiden. Heb je een blaas op je lip, raak je die aan en zit je daarna aan je geslachtsdelen, dan kun je ook jezelf besmetten. Een condoom vermindert de kans op genitale herpes, maar geeft geen volledige bescherming.”

Goed om weten voor de nieuwjaarsrecepties: kun je het ook krijgen als iemand met mondherpes of een koortslip keihard in je gezicht niest of hoest?

Van den Eynde: “Door hoesten of niezen kunnen er speekselpartikels rondvliegen, maar die bevatten geen herpesvirus. Je moet met het vocht in de blaasjes in contact komen, en dat moet dan op je slijmvliezen belanden. Als je enthousiast iemand kust die mondherpes heeft, is het natuurlijk iets anders.

“In tegenstelling tot de meeste andere soa’s kan het herpesvirus wel tot enkele uren buiten het lichaam overleven, zeker in een vochtige, warme omgeving.”

Kenyon: “Typisch voor herpes is ook dat het na een aantal maanden of jaren kan terugkomen, op precies dezelfde plaats. Het virus weet namelijk erfelijk materiaal in de cellen binnen te smokkelen, zodat het in het lichaam blijft zitten en weer kan uitbreken, doorgaans als men een verminderde weerstand heeft door stress of vermoeidheid, of als men een longontsteking heeft. De infectie is bovendien levenslang, en patiënten blijven ook hun hele leven besmettelijk. Er zijn gelukkig wel antivirale middelen die het virus onderdrukken.”

Van den Eynde: “Een vaccin is er helaas nog niet. Er wordt wel onderzoek naar gedaan, maar vooralsnog zonder resultaat.

“Als je herpes hebt, moet je je lichaam leren kennen. Sommige mensen krijgen één keer een opstoot, en daar blijft het bij. Anderen krijgen er af en toe één. Zo’n opstoot kan zich ook beperken tot een tinteling in de geslachtsdelen. Het advies is dan om één à twee weken geen seksueel contact te hebben, tot de opstoot voorbij is.”

Blijf je ook altijd besmettelijk?

Van den Eynde: “Als je geen uitbraak hebt, ben je minder besmettelijk. Maar kort vóór de blaasjes ontstaan, kun je wel iemand besmetten, en ook na een uitbraak. Wie het virus heeft, besteedt daarom best extra aandacht aan zijn persoonlijke hygiëne: was regelmatig de handen, ververs je handdoeken, drink niet van andermans glas en let vooral op in de buurt van baby’s, omdat het virus bij hen ernstige letsels kan veroorzaken.”

Zoenen is wellicht ook geen goed idee.

Van den Eynde: “Je kunt het virus doorgeven door te zoenen, maar alleen tijdens een uitbraak.”

BLOED VOL VIRUS

Is hiv of het humaan immunodeficiëntievirus, dat aids veroorzaakt, een soa of niet? Daarover lijkt niet iedereen het eens.

Kenyon: “Hiv is zeker een soa. Je kunt besmet raken door bloedtransfusies, druggebruik en van moeder op kind, maar in meer dan 95 procent van de gevallen gebeurt het via seksueel contact. Het virus vernietigt cellen die een rol spelen bij het immuunsysteem. Als er te veel van die cellen worden uitgeschakeld, worden we vatbaarder voor infecties, en dat noemen we aids. Patiënten kunnen tuberculose krijgen, allerlei longziekten of kanker.

“Aids kan niet genezen worden, maar is wel zeer goed te behandelen. De meeste patiënten hebben vandaag een normale levensverwachting en kunnen ook een perfect normaal leven leiden.”

Van den Eynde: “Het is een chronische aandoening geworden. Infecties worden ook heel goed opgespoord. Er zijn nog maar weinig mensen die zonder het te weten met hiv rondlopen. En zodra het is vastgesteld, wordt de behandeling opgestart. Zo kan het virus seksueel ook niet meer doorgegeven worden.”

Nog een goede reden om een soa te voorkomen, is dat sommige soa’s het risico op een besmetting met hiv kunnen vergroten.

Kenyon: “Klopt. Als je door een soa een wonde op je penis hebt, zit het bloed en de etter in die wond vol hiv-virus en kun je het makkelijker overdragen. Ook in de omgekeerde richting: als een penis met een wonde in de vagina of een andere opening gaat van iemand met hiv, is het risico op besmetting groter.”

PARASIETEN

Naast virussen en bacteriën kunnen soa’s ook door parasieten veroorzaakt worden.

Kenyon: “De bekendste is trichomonas vaginalis, een parasiet of eencellige die trichomoniasis veroorzaakt. De parasiet woont voornamelijk in de vagina, maar soms ook in de plasbuis bij de man, en wordt via seksueel contact overgedragen. Hij kan zorgen voor een ontsteking van de vagina of de plasbuis. Die ontstekingen kunnen soms pas jaren na de besmetting opduiken en worden bij vrouwen gekenmerkt door pijn of jeuk aan de vagina en schaamlippen, en groengelig kleurende vaginale afscheiding. Mannen krijgen een soort druiper met pijn tijdens het plassen.

“Al bij al is trichomoniasis redelijk onschadelijk. Na een tijdje verdwijnt de infectie spontaan, en zijn er ook geen schadelijke gevolgen. Het wordt wel met antibiotica behandeld, omdat de symptomen nogal vervelend zijn.”

Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) kwam in 2019 met richtlijnen rond de diagnose en behandeling van soa’s voor artsen, omdat die niet goed wisten hoe ze met soa’s moesten omgaan.

Kenyon: “Sommigen zijn zeer goed op de hoogte, maar bij anderen kan de kennis zeker beter. Die richtlijnen waren alvast een goede zaak.”

Het vervelende is ook dat er bij een besmetting met een soa in veel gevallen geen symptomen optreden. Zo kunnen ze onbewust worden doorgegeven.

Van den Eynde: “Je kunt een jaar lang seks hebben met dezelfde partner, het condoom weglaten en prijs hebben, omdat je partner met chlamydia was besmet, maar geen symptomen had. Daarom raden we aan om je te laten testen als je in een relatie zit en het condoom wilt weglaten. Dan ben je zeker.

“Als er wél symptomen zijn, is er ook nog veel onduidelijkheid. Wie weet namelijk welke symptomen bij welke soa horen? Je kunt niet verwachten dat dat voor iedereen parate kennis is.”

Wanneer moet je je best laten testen?

Van den Eynde: “Heb je seks gehad zonder condoom, zit je in een stabiele relatie en wil je geen condoom meer gebruiken, of heb je na seksuele betrekkingen last van symptomen, laat je dan testen. Homomannen die geregeld van partner wisselen, geven we het advies zich minstens twee keer per jaar te laten screenen. Voor iedereen geldt: een condoom beschermt tegen de meeste soa’s. Een test afnemen kan bij de huisarts, maar je kunt het ook zelf.”

Er zijn allerhande zelftests op de markt. Hoe betrouwbaar zijn die?

Van den Eynde: “Voor hiv zijn er twee goede zelftests in de apotheek verkrijgbaar. Voor andere soa’s zijn er op dit moment geen zelftests die we kunnen aanraden. Wat op het internet wordt aangeboden, is rommel. Sommige meten niet eens wat ze pretenderen te meten. Iets beter zijn de zelfafnametests die je online kunt bestellen. Je neemt dan met een kit zelf een staal, dat vervolgens door een lab wordt onderzocht. Die tests zijn meestal wel duur.”

Kenyon: “Omdat je niet weet in welk lab de analyses worden uitgevoerd, is het moeilijk te beoordelen hoe goed die tests zijn. Nog een groter probleem is dat die onlinekits op veel te veel soa’s testen. Zo worden ook veel meer soa’s gevonden, met overmatig gebruik van antibiotica als gevolg. En dat kan tot bacteriële resistentie leiden. Om een bacterie te bestrijden, moet dan naar andere en zwaardere antibiotica gegrepen worden. Het gevaar is dat we op een gegeven moment geen antibiotica meer hebben die nog werken, en dat sommige soa’s onbehandelbaar worden.”

Wat is de gebruikelijke procedure als je na een test besmet blijkt met een soa?

Van den Eynde: “Afhankelijk van de soa wordt een behandeling opgestart. De arts bespreekt met de patiënt ook hoe die verder ondersteund kan worden: is condoomgebruik een probleem? Was het een eenmalige gebeurtenis? Of gaat het om een opflakkering van een oude infectie? Ook belangrijk is dat de seksuele partner of partners worden ingelicht. Omdat dat soms niet het makkelijkste gesprek is, kan dat via de website PartnerAlert: de arts bezorgt de patiënt dan een code waarmee die via de website een geanonimiseerd bericht kan sturen naar alle mensen die mogelijk besmet zijn. Die personen wordt dan gevraagd contact op te nemen met een arts om zich te laten testen. Dat systeem is er voor mensen die het liever niet persoonlijk willen meedelen.”

Zoals wanneer de soa in een buitenechtelijke relatie werd opgelopen. Volgens sommige experts is men dan minder geneigd naar een arts te gaan of de partner in te lichten.

Van den Eynde: “Dat zou kunnen. Het verstandigst is sowieso de partner wél in te lichten, want die moet uiteraard dezelfde behandeling volgen. En tijdens de duur van de behandeling moet ook een condoom worden gebruikt.

“We zouden testen in ieder geval als iets normaals moeten beschouwen. Je laat je niet testen omdat je een fout hebt gemaakt of nonchalant bent geweest, maar omdat je inzit met je seksuele gezondheid en die van je partner. Mensen denken vaak dat ze het zonder condoom kunnen doen, omdat ze niks zien bij zichzelf of bij hun partner. Uit onderzoek weten we dat mensen redelijk vaak een condoom gebruiken als ze aan een nieuwe relatie beginnen, maar dat het na verloop van tijd ook even vlot achterwege wordt gelaten. Onze boodschap is: geen probleem, maar laat je dan eerst testen.”

Soa’s worden nog vaak geassocieerd met promiscue of roekeloos seksueel gedrag.

Kenyon: “We mogen het zeker niet stigmatiseren. Werkelijk iederéén kan ze krijgen. Je kunt pech hebben en al bij je eerste contact een soa oplopen. Je hoeft niet voortdurend van partner te wisselen en non-stop onbeschermde seks te hebben om een soa te krijgen, al verhoog je zo natuurlijk wel het risico.

“Dat soa’s nog steeds in de taboesfeer zitten, is er helaas ook de oorzaak van dat mensen zich niet laten testen na een hoogrisicocontact of veel te lang wachten als ze symptomen krijgen. Daardoor vergroot de kans dat ze anderen aansteken.”

Van den Eynde: “Een verkoudheid doen we ook op door contact met anderen. Daar doen we niet moeilijk over, omdat we sociale wezens zijn en verkoudheden nu eenmaal bij het leven horen. Waarom kunnen we zo ook niet naar soa’s kijken? Wie seks heeft, kan een soa oplopen. Dat is geen ramp. Er is geen enkele reden om je daar beschaamd of schuldig over te voelen.”

Meer info: allesoverseks.be

© Humo