De VS failliet? Onzinnig, maar wel mogelijk: er mogen geen nieuwe schulden bij komen

Door financiering af te wijzen voor uitgaven die het zelf heeft goedgekeurd, kan het Amerikaans Congres de Verenigde Staten in grote economische misère storten. Dit kan uiteindelijk een financiële crisis in de wereldeconomie veroorzaken.

Decennialang was er amper gekrakeel in Washington over de wettelijke beperking van de hoeveelheid schulden die de Amerikaanse overheid mag hebben, maar in de 21ste eeuw is het elke paar jaar ruziën geblazen. Ook nu weer.

Donderdag bereikten de Verenigde Staten de zogeheten schuldenlimiet. Daardoor mogen er geen nieuwe schulden meer bij komen. Om wanbetaling te voorkomen, moet het ministerie van Financiën uitzonderlijke maatregelen nemen, zodat houders van Amerikaans schuldpapier hun geld terugkrijgen als de vervaldatum aanbreekt.

Op korte termijn is dat te doen. Het ministerie kan geld vrijmaken door bijvoorbeeld bijdragen aan overheidspensioenfondsen uit te stellen. Maar op langere termijn is het geld toch echt op, vermoedelijk in juni. De VS dreigen dan bankroet te gaan, een gevolg van de grote polarisatie in politiek Washington die compromissen moeilijk maakt. En dat terwijl de Amerikaanse schuld, die 123 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedraagt, best houdbaar is.

Oorlogstijd

Ironisch genoeg kwam de schuldenlimiet er ooit om het ministerie van Financiën meer flexibiliteit te geven in plaats van te beperken, zoals nu het geval is. Het plafond kwam er als gevolg van een wet uit 1917, die in oorlogstijd de overheid de mogelijkheid moest geven om sneller te schakelen. Tot dan moest het Congres namelijk toestemming geven voor elk schuldinstrument dat de overheid wilde uitgeven.

Uniek is zo’n schuldenlimiet niet. Er zijn meer landen die er één hebben. Onderscheidend is wel dat de VS met een absoluut bedrag werken, in plaats van met een percentage van het bbp. Op dit ogenblik is dat 31.381 miljard dollar. Een relatief bedrag is eigenlijk logischer. De economie die de middelen levert om de schulden terug te betalen, groeit immers. En inflatie holt de reële waarde van de schulden uit.

Zolang het absolute bedrag maar regelmatig stijgt, hoeft dat geen probleem te zijn. Sinds de jaren zestig is de schuldenlimiet al rond de tachtig keer verhoogd. Daar zou dus niets vreemds aan mogen zijn, want uiteindelijk gaat het om de financiering van al wettelijk goedgekeurde uitgaven. En dus ook over de herfinanciering van de staatsschuld, die voor 97 procent is voortgevloeid uit gemaakte keuzes van voorgaande regeringen, zowel van Democratische als Republikeinse makelij.

Politiek punten scoren

Toch is er meermaals over gekibbeld, en dan vooral in de afgelopen twintig jaar. Het is een geliefd wapen van de oppositie om de Amerikaanse bevolking “te beschermen tegen onverantwoord begrotingsbeleid” van de partij die aan de macht is. Politiek punten scoren dus. Dat is nu niet anders, met een verdeelde Republikeinse Partij die de oren laat hangen naar Congresleden die koste wat het kost minder overheidsuitgaven willen.

Als Uncle Sam daardoor zijn financiële verplichtingen niet nakomt, kan het decennia duren voor het land dat weer te boven is, waarschuwen economen. Financiële markten zouden hun vertrouwen in de VS verliezen, de dollar zou dalen, net als aandelen, terwijl de rente op leningen stijgt. Het zou zelfs de wereldeconomie in een financiële crisis kunnen duwen.

Langs die afgrond scheerden de VS al eens in 2011. De Republikeinen eisten toen dat de Democratische president Barack Obama bepaalde uitgaven zou schrappen in ruil voor de verhoging van de schuldenlimiet. Dat deed Obama uiteindelijk ook, maar het weerhield kredietbeoordelaar Standard & Poor’s er niet van te knippen in de kredietwaardigheid van de Amerikaanse overheid. Die had daardoor niet langer de allerhoogste rating, met het gevolg dat beleggers een hogere risicopremie gingen vragen om nog aan de VS te lenen. Een rekening waar de Amerikaanse belastingbetalers voor opdraaien.

Geen reclame

Het verhogen van de schuldenlimiet laat op zich geen nieuwe uitgaven toe. Het laat gewoon toe dat de VS al bestaande verplichtingen kunnen financieren. Voor een dergelijke aanpassing volstaat een eenvoudige meerderheid in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat, maar omdat beide kamers in handen zijn van verschillende partijen, moet er toch een compromis uit de bus rollen.

Het afschaffen van de schuldenlimiet zou een vermijdbaar faillissement van tafel halen, nu en in de toekomst. Congresleden die zich zorgen maken over de toenemende staatsschuld, kunnen dat nog altijd kenbaar maken bij de stemming over beleid dat geld kost. Of zich dan sterk maken voor een dekkende financiering van die uitgaven.

Minister van Financiën Janet Yellen heeft al gezegd dat ze voorstander is van wetgeving die de schuldenlimiet afschaft, maar dat heeft president Joe Biden reeds uitgesloten. Daardoor ziet het ernaar uit dat de VS zich de komende jaren van mogelijke schuldencrisis naar mogelijke schuldencrisis zullen blijven slepen, met het risico dat ze er op een zeker moment ook echt in belanden.