De vierde prik is wellicht op komst. Maar hoe nuttig is die nog?

Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) staat een vierde prik toe voor 80-plussers. Ook in ons land denken experts er ondertussen over na. Maar is dat dan een goed idee? En wie krijgt hem eerst?

Komt er een vierde prik?

Grote internationale gezondheidsorganen hebben alvast het licht op groen gezet. De Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA staat een bijkomende booster toe voor volwassenen boven de 50. In Europa hebben het Geneesmiddelenbureau EMA en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding ECDC ook een advies klaar, maar zij lijken voorzichtiger. De Europese agentschappen zeggen dat 80-plussers een tweede booster kunnen krijgen. Maar het is “te vroeg” om een vierde prik uit te rollen voor de brede bevolking.

Verschillende Europese lidstaten zijn de dossiers ondertussen ook aan het bekijken. In ons land is zowel de Hoge Gezondheidsraad als de Taskforce Vaccinatie ermee bezig. “We zijn alles op een rijtje aan het zetten”, zegt Dirk Ramaekers, hoofd van de Taskforce Vaccinatie. “Volgende week gaan we het ook bespreken. De bedoeling is om een geïntegreerd advies voor te bereiden, samen met de Hoge Gezondheidsraad, tegen de volgende Interministeriële Conferentie eind april.”

Waarom is een vierde dosis nodig?

De besmettingscijfers liggen hoog. De voorbije week raakten dagelijks gemiddeld meer dan tienduizend Belgen besmet met corona. Maar de bezetting van de ic-bedden in de ziekenhuizen ligt relatief laag. Dat komt volgens Ramaekers omdat de vaccins de bevolking beschermen tegen ernstige ziekte.

“Wie een prik krijgt, maakt meer antistoffen aan en die beschermen tegen infectie”, zegt Ramaekers. “Die antistoffen nemen na enkele maanden sowieso weer af. Maar de vaccins zetten ook B- en T-cellen in ons lichaam in werking die voor een langdurige immuniteit zorgen. Het zijn precies deze cellen die geïnfecteerden uit de intensieve zorg houden.”

Volgens het EMA is het niet aangetoond dat er waning immunity of afnemende immuniteit tegen ernstige ziekte is bij de gevaccineerden tussen 60 en 79 met een normaal immuunsysteem. Een vierde dosis voor iedereen is dus niet meteen nodig.

Er zijn nu twee zaken die experts een vierde prik doen overwegen. Ten eerste is het nog onbekend hoelang de bescherming van de B- en T-cellen standhoudt. Ten tweede: ook al lijkt het alsof alles nu weer normaal is, toch verwachten de medici nog een flinke opstoot. “Hoogstwaarschijnlijk mogen we ons in het najaar nog aan een zware golf verwachten”, zegt Ramaekers. “Op dit moment is een extra booster niet nodig, maar we mogen niet wachten tot de ziekenhuizen weer vollopen.”

Wie krijgt hem eerst?

De vraag is volgens Ramaekers niet óf we een vierde prik moeten zetten, maar eerder wanneer. Daarover zitten de experts de komende weken samen. Als de overheid een nieuwe vaccinatiecampagne te vroeg uitrolt, dan zijn de effecten al grotendeels uitgewerkt tegen volgende winter. Als België te laat komt, krijgen de ziekenhuizen opnieuw een grote toestroom te verwerken.

De vaccinatievolgorde zal voor de vierde prik dus dezelfde zijn als bij de vorige campagnes: oudere mensen en zorgverleners krijgen voorrang. Maar wanneer zij dan precies om hun prik moeten gaan, is nog onduidelijk. “Ik denk dat de kans reëel is dat we hen al in mei of juni zullen vaccineren”, zegt Ramaekers. “Maar ik wil niet op de feiten voorop lopen. We kunnen ook beslissen om te wachten tot augustus of september.”

Moet iedereen om een nieuwe prik?

Ramaekers denkt dat de rest van de volwassenen in het najaar toch nog om een prik moet, maar dat valt dus af te wachten. Nog een factor die daarin meespeelt, is de motivatie. Ramaekers: “Als we een nieuwe prik te snel uitrollen en de respons is zeer laag, dan heeft het eigenlijk weinig zin.”

Dit weekend zei gezondheidsminister Frank Vandenbroucke (Vooruit) in De Morgen dat de respons op de oorspronkelijke booster hoger moest: 62 procent van de hele bevolking heeft er één gekregen. Volgens hem is dat “niet goed genoeg, sorry.” Ook zei hij letterlijk dat er nog twijfel bestaat over een nieuwe prik voor de hele bevolking.

Heeft nog een extra inenting wel zin?

Op dit moment is er nog weinig onderzoek om het nut van de vierde prik te staven. De eerste publicaties uit Israël geven aan dat een tweede boosterprik het aantal besmettingen onder 60-plussers vermindert. Maar al na een maand lijkt de bescherming tegen infectie af te nemen. Na zes weken bleef de bescherming tegen zware ziekte wel op peil.

Nog een ander Israëlisch onderzoek toonde aan dat 60-plussers na twee boostervaccins 78 procent minder kans hadden om te overlijden dan degenen die de gewone drie prikken kregen. Maar daar zijn nog vragen bij. De ouderen in die laatste studie gingen vrijwillig om een vierde prik en waren allicht sowieso al heel voorzichtig, vertelt Paul Offit, een FDA-adviseur in The New York Times.

“Israël is koploper qua vaccinaties, maar soms zijn de Israëlische studies nog wat voorbarig en zijn ze moeilijk te interpreteren”, zegt Ramaekers. “Gewoonlijk wachten we op studies uit de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. In deze situatie zullen we sowieso op basis van vroege data moeten beslissen. Nederland heeft voor de oorspronkelijke boosterprik gewacht tot er grootschalige studies waren. Maar daardoor zijn de Nederlanders er pas twee maanden na ons mee begonnen. Zij waren toen te laat voor de vijfde golf.”