DE ULTIEME 30 VAN 2011
1Toen Elbow met zijn vorige plaat de Mercury Prize won, kreeg de groep een staande ovatie van al de andere genomineerde bands, omdat ook die vonden dat het uit Manchester afkomstige gezelschap de doorbraak na bijna tien jaar in de marge wel verdiend had. Met Build a Rocket Boys!, de vijfde plaat intussen, onderstreept Elbow dat het succes de drang om te vernieuwen niet in de kiem heeft gesmoord. De emotionele stem van zanger Guy Garvey doet meer dan eens aan Peter Gabriel denken, en de lange, sierlijke songs nemen rustig de tijd om helemaal open te bloeien. Garvey haalt bitterzoete herinneringen op aan een ver vervlogen jeugd, en raakt daarmee kennelijk een gevoelige snaar bij het grote publiek. Bovendien krijgt de groep het voor elkaar om een gelaagd, groots, glorieus geluid op te bouwen zonder te raken aan de intieme sfeer van de songs. Na jarenlang een cultband te zijn geweest waarvan de platen telkens lovend besproken werden, maar nooit de oversteek naar het brede publiek konden maken, heeft Elbow inmiddels zijn plaats in de mainstream opgeëist. Dat wil niet zeggen dat de band er zijn eigen identiteit bij is ingeschoten: Build a Rocket Boys! is een eigenzinnige, kunstige en persoonlijke rockplaat. Zonder pretentie, maar met een hart dat bonst van verlangen. Een nieuw meesterwerk.
2 Crisis in de platenindustrie? De nieuwe van dEUS ging al meteen platina. En terecht. Nee, het botsen en duwen van Worst Case Scenario hebben Barman en co. ergens diep in een schuif opgeborgen. En ja, Keep You Close klinkt en voelt als een popplaat. Maar so what? dEUS heeft eindelijk een stabiele, vaste bezetting beet en dat voel je: echte songs, hechte groep. Hoed af.
3 Het had evengoed een dichtbundel of misschien zelfs een serie schilderijen kunnen worden. Maar we mogen ons gelukkig prijzen dat Polly Jean Harvey toch weer gewoon via muziek uiting heeft gegeven aan haar tegenstrijdige gedachten en gevoelens over haar vaderland. Hoewel, gewoon: dubbelzinnige oorlogslyriek gaat in de clinch met uitgepuurde folk en grillige rock, en het resultaat is een onversneden meesterwerk dat niet alleen Engeland maar ook de luisteraar volkomen door elkaar schudt.
4 Omdat een mens zich niet elke keer in een boshut kan opsluiten, nam Justin Vernon zijn tweede langspeler op in een dierenkliniek. Een met zicht op de wijde wereld. Wat levert het op? Bloedstollende songs. Een minder ingetogen geluid dan For Emma, Forever Ago. Plaatsnamen als songtitels. En een ambitieuze bezetting, met militaristische drums, cheesy synths, strijkers, blazers en zelfs AutoTune.
5 De plaat van Raymond waar je zelfs in je stoutste dromen niet meer op durfde hopen. De laatste rit - zou dit écht zijn afscheid zijn? - is niet alleen de meest sobere die hij sinds lang heeft opgenomen, maar ook zijn beste. De productie van Tom Van Laere is daar vast niet vreemd aan, al is het songmateriaal consistenter dan ooit, en zingt niemand zo ontroerend over ontroering dan Raymond in 'Kind van het weekend'. Kippenvel.
6 Er viel dit jaar niet te ontsnappen aan Adele, en voor één keer was dat een pluspunt: een girl next door die onverbloemd over haar woelige liefdesleven zingt, lak heeft aan schoonheidsidealen - ze staat prima met dat maatje meer - en over een klok van een stem beschikt zonder zich te bezondigen aan het soort vocale krachtpatserij waar veel Amerikaanse zangeressen zich graag aan bezondigen. Ze klinkt rijper, veelzijdiger, en het niveau van het songmateriaal is ronduit verpletterend. 21 doet voor Adele wat Back to Black destijds voor Amy Winehouse had teweeggebracht: ze is er prompt de grootste soulzangeres van haar tijd mee geworden.
7 Met zijn debuut lijkt Nicolas Jaar elektronische muziek haast tot een renaissance te dwingen. De Chileense New Yorker moet het niet zozeer hebben van agressieve beats, dansbare hooks of schetterende synths. Wél van sfeervolle samples en avontuurlijke geluidslabyrinten. Daarin is het heerlijk verdwalen tussen deephouse, lome jazz, chanson en collagepop.
8 Als Kate Bush vijftig woorden voor sneeuw heeft gevonden, ging Josh T. Pearson op deze plaat op zoek naar synoniemen voor miserie. Op het podium durft hij met nogal flauwe grappen tegengewicht te bieden aan zijn treurwilgen van songs, die nochtans het beste gedijen in een koptelefoon in een verduisterde kamer. Zorg alleen dat er geen scherpe voorwerpen in uw buurt liggen.
9Ze trokken er een jaar de stekker uit en gingen daarna opnemen in Los Angeles in plaats van thuisbasis Brooklyn. Dat hoor je ook aan de vijfde van TV On The Radio. Tunde Adebimpe geeft zijn inner soul man vrij baan en je loopt niet zo snel meer in de voetangels en klemmen die Dave Sitek zoals altijd in de songs heeft verstopt. Al blijft het opletten. Wanneer deze band uithaalt, is hij nog immer "loud enough to break your bones".
10 Het langverwachte debuut van Amatorski is om in te lijsten, schreven we eerder al. De Gentse groep laat op TBC de fragiele fiftiescharme van hun hit 'Come Home' voor wat ze is, en zoekt haar heil bij het elektronische tripgeluid van The xx, Portishead of James Blake. Dansen kan haast niet op deze beats, maar de kans op een trillende onderlip is aanzienlijk. Kortom: fraaie binnenkomer. Sire, er is nog toekomst!
11 Ten tijde van zijn debuutplaat (2009) kon je Bram Vanparys nog de typische kritiek op een beginneling aanwrijven: meer sfeer dan songs. Anno 2011 lijkt het alsof de jonge Gentenaar in twee jaar tijd drie levens heeft geleid, zo rijp klinken zijn nummers nu. Vergeet dus omschrijvingen als 'de Belgische Banhart', de Knokige Koning staat al veel verder. Hij lonkt nu naar Cohen, Dylan en Young.
12 De twee malloten van Flight of the Conchords mogen dan 'het tweede beste digifolkduo uit Nieuw-Zeeland' zijn, in de categorie psychedelische pop kent Connan Mockasin zijn gelijke niet bij de kiwi's, noch in de rest van de wereld. Forever Dolphin Love is het soort muzikaal geknutsel waarvan ook Ariel Pink zich bedient. Maar Mockasin durft hier en daar net iets opzichtigere kleuren toe te voegen.
13Met de Feist-cover 'Limit To Your Love' beheerste James Blake de radiogolven. Zijn debuut liet dan weer een golf van ontroering gaan door menig slaapkamer. Delicate dubstep, gesofisticeerde R&B en sombere teksten versmelt deze wonderboy tot een ontroerende soundtrack, die je zowel oerend hard - die diepe bassen! - als stilletjes in je hoofdtelefoon kunt afspelen.
14 Door kanker moesten onze favoriete drie mc's (and one deejay) uit New York micro en draaitafel even aan de kant laten, maar hun comeback mag er meer dan zijn. De Beasties gaan lekker old skool en droppen de ene vette beat na de andere op je bord. Hot Sauce is bovendien zo verslavend lekker dat we voortaan altijd 'een grote mét' vragen bij frituur Het Draakske.
15 Een man zo underground dat zelfs zijn vrienden aan zijn bestaan twijfelen. Komt vaker niet dan wel opdagen bij optredens en verbergt zijn gelaat steeds in de schaduw van een hoodie. Toch zette de Britse producer met Dedication de bakens van de dubstep open tot er alleen maar een gecompliceerde schoonheid van garagerave overbleef, die hem een haast spiritueel toegewijde achterban opleverde.
16Metals is alles behalve de opbeurende opvolger van haar hitsingle '1234'. In elke song lijkt liefde verloren te gaan, terwijl dood en donkere dromen lonken in elke hoek. Maar niet getreurd: de nieuwe plaat van Feist is uiteindelijk opnieuw een warm toevluchtsoord, dankzij de invloeden van gospel, haar sensueel smachtende stem en een roestige bluessound.
17 In zekere mate doet Radiohead wat David Bowie in de seventies ook deed: luistervinken aan de repetitiekoten van kids die bezig zijn muziek een geheel andere betekenis te geven, om met die gegevens dan vervolgens zelf nog eens iets nieuws te scheppen. The King of Limbs bouwt verder op het elektronicafundament van In Rainbows maar toont zich nóg frisser in het jongleren met tempo's, teksten en klankkleuren.
18 Tom Waits is een beetje de nonkel die je het eerste whiskyglas onder de neus schuift en je introduceert tot het soort nachtleven waarin hoeren, cafébazen en hun dubieuze klanten de hoofdrol spelen. Die verhaallijnen trok hij door op Bad as Me, dat een beetje klinkt als een best-of maar dan met alleen nieuwe nummers. Slingerend tussen klassiek en experiment werd dit een van de beste platen die hij ooit maakte.
19Met Ashes & Fire, zijn meest coherente plaat in jaren, haalt Adams eindelijk weer het niveau van zijn beste dagen: ingetogen, sober en, belangrijker nog, met songmateriaal dat zonder uitzondering topniveau haalt. Hij grossiert in veelal akoestisch gespeelde, wat rustieke country die niet de behoefte voelt om zichzelf in een hogere versnelling te schakelen. Een likje orgel hier, een zucht piano daar. Een spaarzame tokkel op gitaar en viola. Een korte, compacte plaat die zich nergens opdringt, maar die je achteraf wél meteen opnieuw wil horen.
20Al snel 'de toekomst van de muziek' gedoopt, herbergt het achtste studioalbum van de IJslandse elf Björk ook een gelaagde schoonheid, die uitgewerkt werd met de iPad en bijhorende apps. Het werd zowel muzikaal als thematisch een mix van sound en wetenschap, natuur en industrie gedoopt in de kilte van haar stem. Of de muziek nu met een tablet gecomponeerd werd of niet: van Björk krijg je altijd alleen maar het allerbeste.
21 De discussie of hij nu 'ene van bij ons' is of niet, doet er niet toe. Gotye, pseudoniem van de in Gent geboren Australiër Wouter De Backer, weet verdomd goed hoe liedjes te maken en ze met een sierlijke strik in te pakken. Making Mirrors is bovendien meer dan de single die u niet uit uw hoofd kreeg. Een fijne wandeling doorheen de jaren 80, even catchy als een griep dezer dagen.
22 Of: de plaat waarmee de Britse folkband van weleer plots de popmuziek ontdekt heeft. De songs zitten vol refreinen die je met geen baseballbat uit je geheugen krijgt gemept. Sprankelende eightieskeyboards, strak aan de teugels gehouden gitaren en, vooral, songs waar geen gram overtollig vet aan hangt. In 'Tonight's the Kind of Night' huist de opwinding van een jonge tiener op weg naar zijn eerste fuif, en 'L.I.F.E G.O.E.S. O.N.', een nummer waar de joie de vivre van elke noot af spat, geeft aan dat de metamorfose van Noah & the Whale de groep als gegoten zit.
23 De grunge is helemaal terug zij het dan met een nieuwe overjas aan. Die overjas is bij de Amerikaanse EMA een met bling en sleaze geornamenteerde bontjas die Seattle en Los Angeles dichter naar elkaar toetrekt. Als spirituele dochter van zowel Patti Smith als Kim Gordon doet ze aan zielenknijpen overheen een stofwolk van diepe bassen, die op hun beurt worden afgewisseld met grotesk gitaargeklingel.
24 Terwijl Bonnie 'Prince' Billy met elke nieuwe plaat wat meer uit beeld lijkt te verdwijnen, toont genre- en generatiegenoot Bill Callahan telkens weer andere, verrassende kanten van zijn songschrijverschap. Op Apocalypse schuren en wringen zijn sowieso al afwijkende folk- en countryachtige nummers meer dan ooit. Toch valt er op 'America!' zowaar te dansen - zij het dan op het graf van het bezongen land.
25 U wil Nonkel Headbanger één plezier doen dit eindejaar? Doe hem dan The Hunter cadeau. "Mastodon rules!", zal hij u later bedanken. Op deze vijfde plaat ramt de Amerikaanse sludgemetalgroep aan een ongeziene spankracht gebalde nummers in je strot. Songs die bovendien drijven op heerlijke riffs en uitstekende grooves. The devil has the best tunes, het is nog maar eens bewezen.
26 Hun verwachte triomf op Pukkelpop viel letterlijk in het water, maar gelukkig kunnen de Foo-fans zich warmen aan Wasting Light. De zevende plaat van de drummer-die-zanger-werd raast door je boxen als Usain Bolt over de piste. Met het Nirvanaduo Krist Novoselic en Butch Vig aan boord, en Bob Mould als gastzanger. Als dit de 'beroemde laatste woorden' zijn van Dave Grohl, dan hebben wij daar vrede mee.
27Deze jonge Britse chanteuse met Italiaanse roots trekt je net als PJ Harvey mee naar een onheilspellende droomwereld. Eentje waarin lust en lijden de toon aangeven. Maria Callas, Siouxsie Sioux, Florence Welch en zelfs Shirley Bassey zitten mee rond haar tafel van creativiteit. Desondanks klinkt de gothpop van Calvi verrassend uniek. Brian Eno noemt haar al "the biggest thing since Patti Smith".
28 Ze hebben meer dan genoeg lawaai voor gemaakt, de jonkies van Odd Future, maar de beste hiphopplaat van 2011 komt toch op naam van Shabazz Palaces te staan. Hun minimale geluid blikt deels terug naar ouder lekkers uit het genre (de jazzrap uit de nineties en de Anticon-experimenten uit de jaren 2000), maar bouwt vooral voort op het recente afrofuturisme van Flying Lotus onder het motto clear some space out, so we can space out.
29 Een sacraal klinkende elektronicacover van 'Wayfaring Stranger', het spiritueel mooie 'Shoulda', het swingende 'Lady Luck' en tophit 'Night Air': de door Burial geproducete debuutplaat van Jamie Woon staat bol van de songs die zich zowel in je hersenen, je hart als je benen werken. Hij zorgde er persoonlijk voor dat dubstep de mainstream in brak.
30 Jonathan Jeremiah ziet eruit alsof een teletijdmachine hem uit de jaren zeventig heeft losgeplukt en hem in het hoe en nu heeft neergepoot. Zo klinkt hij ook, bovendien, want dit ambachtelijke debuut is tot aan de rand gevuld met prachtige liefdesliedjes, die op wonderbaarlijke wijze het evenwicht houden tussen folk en soul. De dialoog tussen akoestische gitaar en strijkers levert, getuige de hit 'Happiness', vaak bloedstollende resultaten op. Goed: de herinnering aan sterren als Cat Stevens en James Taylor is nooit ver weg, maar deze jonge Brit heeft genoeg eigenheid om niet in de schaduw van zijn voorbeelden te blijven staan.
