De toekomst van de autoritaire staat

Het boek De Cirkel van de Amerikaanse schrijver Dave Eggers lijkt bijna model te hebben gestaan voor het Chinese Sociale Kredietsysteem. Net als de Chinezen geloven de Silicon Valley-jongens in het verhaal dat totale openheid de wereld beter kan maken. Daartoe deelt iedereen alles met elkaar op sociale media, en wordt iedereen constant door iedereen beoordeeld. Dat leidt tot een score, de PartiRank, die erg lijkt op het cijfer dat de Chinese overheid elke burger wil geven.

'De Cirkel' wordt uiteindelijk zo machtig dat het bedrijf de rol van de overheid overneemt. In China gebeurt het andersom: daar is het de staat die de bedrijven voor zijn kar wil spannen. Het doel is hetzelfde: totale transparantie, om zo tot een betere mens te komen.

Reputatie is daarbij het sleutelbegrip. Maar zelfs kenner Michael Fertik, auteur van het boek The Reputation Economy, toont zich verrast door de Chinese ambities. "Dit is het meest overweldigende gebruik van big data dat ik ooit heb gezien." Fertik verdient zijn geld met het helpen van mensen en bedrijven om hun onlinereputatie te beheren. "Dit voelt zo orwelliaans als je ergste nachtmerrie. Aan de andere kant: dit is precies wat elke autoritaire staat zou willen doen met data.'

Trend

Niet alleen autoritaire staten voelen de verleiding, ook het Westen: de NSA probeert terroristen te herkennen, Google probeert onze voorkeuren te herkennen, en het Nederlandse SyRI-systeem van het ministerie van Sociale Zaken probeert fraudeurs te herkennen.

"Een beetje eng", noemt internetcriticus Evgeny Morozov de Chinese plannen. Maar hij ziet elders vergelijkbare trends. "Het gebeurt op de Amerikaanse manier, door bedrijven, of het gebeurt met een sterkere betrokkenheid van de staat, zoals in China, maar dit is waar het financiële kapitalistische systeem heen gaat - zelfs, of juist zeker, in China."